Lavrentiy Beriya

Lavrentiy Pavlovich Beriya (ruscha: Лавре́нтий Па́влович Бе́рия; gruzincha: ლავრენტი ბერია; 29-mart (E.U. 17-mart) 1899-yil – 23-dekabr 1953-yil) — sovet siyosatchisi, Sovet Ittifoqi marshali, davlat xavfsizligi maʼmuri va Sovet xavfsizligi boshligʻi. U, shuningdek, Ikkinchi jahon urushi paytida Iosif Stalin boshchiligidagi NKVD boshligʻi ham boʻlgan hamda 1941-yilda Stalin davrida bosh vazirning oʻrinbosari lavozimiga koʻtarilgan. Keyinchalik esa u rasmiy ravishda 1946-yilda Politburoning tarkibiga kirdi.

Lavrentiy Beriya
Лавре́нтий Бе́рия ლავრენტი ბერია
Vazirlar Kengashi Raisining birinchi oʻrinbosari
Mansab davri 5-mart – 26-iyun 1953-yilgacha
Prezident	Georgy Malenkov
Oʻtmishdoshi	Vyacheslav Molotov
Vorisi	Lazar Kaganovich
Ichki ishlar vaziri
Mansab davri 5-mart – 26-iyun 1953-yilgacha
Oʻtmishdoshi	Semyon Ignatyev
Vorisi	Sergei Kruglov
Mansab davri 25-noyabr 1938-yil – 29-dekabr 1945-yilgacha
Oʻtmishdoshi	Nikolai Yezhov
Vorisi	Sergei Kruglov
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	29-mart 1899-yil Merxeul, Suxum okrugi, Kutais guberniyasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	23-dekabr 1953-yil Moskva
Fuqaroligi	sovet
Mukofotlari

Beriy jinoyatlar

1. Qatag‘onlar va siyosiy tozalashlar:
   • Beriya Stalinning "katta terror" siyosatini davom ettirib, minglab odamlarni "xalq dushmani" sifatida hibsga olgan va qatl qilgan.
   • Uning boshqaruvi ostida Gulag tizimi kengaytirilib, millionlab insonlar qamoq lagerlariga yuborilgan.
2. Yadro quroli dasturi:
   • Beriya Sovet Ittifoqining birinchi atom bombasi loyihasini boshqargan. Bu jarayonda u Gulagdagi mahbuslar mehnatidan foydalangan va loyihani muvaffaqiyatli yakunlagan.
3. Shaxsiy jinoyatlari:
   • Beriya ko‘p hollarda shaxsiy manfaatlari uchun hokimiyatdan foydalangan. Uning zo‘ravonlik va jinoyatlar sodir etgani haqidagi ko‘plab faktlar mavjud.

Beriya qatl qilinishi

• 1953-yil, Stalin vafotidan so‘ng, Lavrentiy Beriya hokimiyat uchun kurashda asosiy nomzodlardan biri edi. Ammo Nikita Xrushchyov boshchiligidagi boshqa Sovet liderlari unga qarshi ittifoq tuzdilar.
• Iyunda Beriya qamoqqa olindi va davlatga xiyonat, hokimiyatni suiiste'mol qilish va boshqa og‘ir jinoyatlarda ayblandi.
• Unga qarshi sud yopiq eshiklar ortida o‘tkazildi. 1953-yil 23-dekabrda Beriya aybdor deb topilib, o‘limga hukm qilindi. U Moskva shahridagi Lubyanka qamoqxonasida otib o‘ldirilgan.

Tarixiy ahamiyati

Beriya o‘z davrining eng qudratli va shafqatsiz rahbarlaridan biri bo‘lib, uning qatl qilinishi Stalin davrining yakuni va Sovet siyosatining yangi bosqichiga o‘tishni anglatar edi. Xrushchyov boshchiligidagi rahbariyat keyingi yillarda Stalin va Beriya qatag‘on siyosatini tanqid qila boshladi.

Beriya haqida ko‘proq ma'lumot olish uchun Sovet tarixiga oid ishonchli manbalarga murojaat qilishingiz mumkin.

Havolalar

• ——— (1950), The Great Contrast, Marxists.
• Sergo Beriya bilan intervyu (Wayback Machine saytida 2008-12-11 sanasida arxivlangan)