Mark Dvoretsky

Mark Izrailevich Dvoretsky (ruscha: Марк Изра́илевич Дворе́цкий, 1947-yil 9-dekabr — 2016-yil 26-sentyabr) — rus shaxmat murabbiyi, yozuvchi va xalqaro usta.

Mark Dvoretsky
Toʻliq ismi	Mark Izrailevich Dvoretsky
Mamlakati	Rossiya
Tugʻilgan sanasi	(1947-12-09) 1947-yil 9-dekabr
Vafot etgan sanasi	2016-yil 26-sentyabr
Unvoni	Xalqaro usta
Faoliyati	1966—1997-yillar
Yuqori reytingi	2540

Faoliyati

Dvoretsky 1947-yilda Moskvada tugʻilgan. U shaxmatni 6 yoshida oʻrgangan. Biroq, u maktabda beshinchi sinfda oʻqib yurganidayoq shaxmatga jiddiy oʻrganib, turnirlarda qatnasha boshlagan. Bundan oldin unda boshqa qiziqish uygʻondi — bu matematika edi. Bir kuni uning matematika oʻqituvchisi almashtirildi va u yangi oʻqituvchini zerikarli deb topdi. Keyinchalik u matematikaga qiziqishini yoʻqotdi va shaxmatga oʻtdi. U Moskvadagi shaxmat toʻgaragiga oʻqishga kirganida 12 yoshda edi. U 1975-yilda xalqaro usta unvoniga sazovor boʻlgan va bir muncha vaqt u dunyodagi eng kuchli xalqaro usta sifatida eʼtirof etilgan. Bunga bir qator ajoyib natijalar sabab boʻldi. Jumladan, u 1973-yilda Moskva chempioni boʻldi, 1974-yilda kuchli Sovet chempionatida beshinchi oʻrinni egalladi va 1975-yilda Wijk an Zee Masters turnirida yaqqol bir yarim ochko bilan gʻolib chiqdi. 1975-yilgi SSSR chempionatidagi yana bir ishonchli marra bilan bir qatorda, natijalar uning grossmeyster kuchiga ega ekanligidan dalolat beradi.

Biroq, shaxsiy sabablarga koʻra u faol oʻyinchi boʻlib qolmaslikni afzal koʻrdi va buning oʻrniga shaxmat boʻyicha murabbiy boʻlish istagiga ergashdi. U murabbiylikni Moskva universitetida oʻqiyotganda sinab koʻrgan va bundan juda zavqlangan edi. U tezda jiddiy, mehnatsevar sifatida 2200 reytingli oʻyinchini grossmeysterga aylantirishi orqali, katta obroʻ qozondi. Xuddi shunday, uning qoʻl ostidagi grossmeysterlar chempion boʻlishlari mumkinligi aytildi va uning shogirdlari roʻyxati tez orada koʻplab shaxmatchilarni oʻz ichiga oldi. Garri Kasparov, Viswanathan Anand, Veselin Topalov, Evgeniy Bareev, Joel Lautier va Loek van Velilar uning murabbiyligidan foyda koʻrgan shaxmatchilar edi. Aleksey Dreev, Nana Alexandria, Viorel Bologan, Ernesto Inarkiev, Aleksandr Motilyov uning boshqa ajoyib shogirdlari edi. Valeriy Chexov, Artur Yusupov, Sergey Dolmatov va Maxim Dlugy undan mashgʻulotlar olib, oʻsmirlar oʻrtasida jahon chempioni boʻlishdi.

Uning moskvalik Artur Yusupov bilan uzoq yillik hamkorligi ham eʼtiborga loyiqdir. Yusupov oʻzining shaxmatdagi muvaffaqiyatining katta qismini Dvoretskyning mashgʻulot usullari bilan bogʻlaydi va oʻzining eng yuqori choʻqqisida dunyoda uchinchi oʻrinni egalladi (Kasparov va Karpovdan keyin) va kamida uch marta Jahon chempionatiga nomzodlar turnirining yarim finaliga chiqdi. Ular birgalikda kitoblar nashr etishdi va hatto 1990-yillarda shaxmat maktabini tashkil qilishdi, shu maktabda bugungi kunning koʻplab grossmeysterlari yetishib chiqdi. Dvoretsky va Yusupovning shogirdlari orasida Pyotr Svidler, Sergey Movsesyan, Aleksey Aleksandrov, Vasiliy Yemelin, Inna Gaponenko, Ilakha Kadimova, Ela Pitem, Vadim Zviagintsev, Vladimir Baklan va Pyotr Kiryakov bor.

Dvoretsky shaxmatga oid bir qator kitoblar yozgan. U 1991-yilda yilning eng yaxshi kitobi mukofotiga sazovor boʻlgan "Shaxmat mashgʻulotlari sirlari" kitobin yozdi. Keyingi ktoblari "Shaxmat taktikasi sirlari", „Ochilish uchun tayyorgarlik“, "Turnir oʻyinchisining texnikasi", „Pozitsion oʻyin“, „Hujum“, „Hujum“ va „Himoya“ (oxirgi toʻrttasi Artur Yusupov bilan hammualliflikda yozilgan) boʻldi. Ular Shveysariyaning Edition Olms nashriyoti tomonidan „Kelajak chempionlari maktabi“ seriyasi sifatida qayta nashr etilgan. Uning „Shaxmat mukammalligi maktabi“ kitoblari, „Oʻyin yakuniy tahlili“, „Taktik oʻyin“, „Strategik oʻyin“ va „Ochilish ishlanmalari“ kitoblari 2003-yilda Dvoretskyning „Oʻyin yakuni boʻyicha qoʻllanmasi“ nashr etildi, bu yetakchi professional oʻyinchilar tomonidan yuqori baholanadi. U 2016-yil 26-sentyabrda 68 yoshida vafot etdi.

Kitoblari

• Mark Dvoretsky. Shaxmat o'rgatish sirlari. B T Batsford Ltd, London, 1991. ISBN 0-7134-6287-6. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat taktikasi sirlari. B T Batsford Ltd, London, 1992. 
• Mark Dvoretsky va Artur Yusupov. Turnir o'yinchisi uchun mashg'ulot. B T Batsford Ltd, London, 1993. ISBN 0-7134-7238-3. 
• Mark Dvoretsky va Artur Yusupov. Ochilishga tayyorgarlik. B T Batsford Ltd, London, 1994. ISBN 0-7134-7509-9. 
• Mark Dvoretsky va Artur Yusupov. Turnir o'yinchisi uchun texnika. B T Batsford Ltd, London, 1995. ISBN 0-7134-7722-9. 
• Mark Dvoretsky va Artur Yusupov. Pozitsion o'yin. B T Batsford Ltd, London, 1996. ISBN 0-7134-7879-9. 
• Mark Dvoretsky va Artur Yusupov. Hujum va mudofaa: shaxmatchida ijodiy fikr qanday rivojlanadi. B T Batsford Ltd, London, 1998. ISBN 0-7134-8214-1. 

Qayta nashrlar

• Mark Dvoretsky. Shaxmat mukammalligi maktabi 1: O'yin yakuniy tahlili. Olms. ISBN 978-3-283-00416-3. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat mahorati maktabi 2: Taktik o'yin. Olms. ISBN 978-3-283-00417-0. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat mukammalligi maktabi 3: Strategik o'yin. Olms. ISBN 978-3-283-00418-7. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat mukammalligi maktabi 4: Ishlanmalarni ochish. Olms. ISBN 978-3-283-00419-4. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmatni tayyorlash sirlari 1: kelajak chempionlar maktabi. Olms. ISBN 978-3-283-00515-3. 
• Mark Dvoretsky. Ochilishga tayyorgarlik sirlari 2: Kelajak chempionlar maktabi. Olms. ISBN 978-3-283-00516-0. 
• Mark Dvoretsky. Endgame texnikasining sirlari: kelajak chempionlar maktabi. Olms. ISBN 978-3-283-00517-7. 
• Mark Dvoretsky. Pozitsion o'yin sirlari: Kelajak chempionlar maktabi. Olms. ISBN 978-3-283-00518-4. 
• Mark Dvoretsky. Ijodiy fikrlash sirlari: kelajak chempionlar maktabi. Olms. ISBN 978-3-283-00519-1. 
• Mark Dvoretsky. Dvoretskyning Endgame qo'llanmasi (2020-yil nashri). Russell Enterprises, 2003. ISBN 978-1-949859188. 
• Mark Dvoretsky. Oxirgi o'yindagi tragikomediya. Russell Enterprises, 2011. ISBN 978-1936490042. 
• Mark Dvoretsky. Do'stlar va hamkasblar uchun I jild - Kasb: shaxmat bo'yicha murabbiy. Russell Enterprises, 2014. ISBN 978-1941270028. 
• Mark Dvoretsky. Do'stlar va hamkasblar uchun II jild - Kasbim haqida mulohazalar. Russell Enterprises, 2015. ISBN 978-1941270035. 
• Mark Dvoretsky. Raqiblaringizning manbalarini tanib olish. Russell Enterprises, 2015. ISBN 978-1941270004. 
• Mark Dvoretsky. Manevr: parcha o'ynash san'ati. Russell Enterprises, 2016. ISBN 978-1941270370. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat darslari: muammolarni hal qilish va xatolardan qochish. Russell Enterprises, 2018. ISBN 978-1941270707. 
• Mark Dvoretsky. Shaxmat bo'yicha testlar. Russell Enterprises, 2019. ISBN 978-1949859065. 

Mashhur oʻyinlari

• Mark Izrailovich Dvoretsky vs Boris Gulko, Leningrad URS ch 1974-yil, Inglizcha ochilish: Angliya-Hindiston mudofaasi, Anglo-Grünfeld oʻzgarishi (A16), 1-0
• Devid Bronshteyn vs Mark Izrailovich Dvoretsky, Ch URS (1 liga) 1974-yil, Fransiya himoyasi: Steinitz Variatsiyasi (C11), 0-1
• Attila Shnayder va Mark Izrailovich Dvoretsky, Fransiya 1983-yil, yarim slavyan himoyasi: Botvinnik tizimi (D44), 0-1
• Mark Izrailovich Dvoretsky vs Vasiliy Smyslov, Odessa 1974-yil, Ispaniya oʻyini: Almashtirish (C69), 1:0