Marketing miks

Marketing miks (inglizcha: Marketing mix; baʼzan 4Ps deb ham yuritiladi) biznesdagi boshlangʻich modelni tasvirlochi termindir. 4Ps ingliz tilidagi toʻrtta soʻz, Product (mahsulot), Price (narx), Place (joylashuv) va Promotion (targʻibot)larning hammasi „P“ harfidan boshlanish sababidan „4Ps“ yoki „Marketing Mix“ deb yuritiladi. Marketologlar tomonidan Marketing miksga „maqsadli bozorda marketing rejalarini muvaffaqiyatli amalga oshirishda biznes egalari tomonidan qoʻllaniladigan marketing qurollar toʻplami“ -deb ham taʼrif beriladi.^[1]

Marketing teoriyasi yigirma birinchi asr boshlarida paydo boʻldi. Bugungi kunda Marketing boshqaruvida dominantga aylangan ushbu Marketing miks birinchi boʻlib 1984-yilda nashr qilindi.^[2] Xizmat koʻrsatish sektori marketingida kengaytirilgan Marketing miksdan foydalaniladi. Bunda odatdagi 4Ps ga uchta qoʻchimcha Process (jarayon), People (insonlar), Physical evidence (jismoniy dalil) elementlari qoʻshilib 7Ps xosil boʻladi.^[3] Kamdan-kam xollarda, xizmat koʻrsatish sektor marketologlari 7Ps ga qoʻshimcha Performance (ijro) elementini qoʻshish orqali 8Ps deb ataydilar.

Marketing miks elementlarini toʻgʻri joylashtirish va shunga koʻra faoliyat olib borishda korxona marketing boshqaruvchilari zimmasiga masʼuliyat yuklaydi. Marketing miks elementlarining toʻgʻri joylashuvi kompaniyaning muvaffaqiyatli marketingida muhim rol oʻynaydi:^[4]

kuchli tomonlarni rivojlantirish va kuchsiz tomonlardan voz kechish
raqobatbardoshlikni va kompaniyaning moslashuvchanligini kuchaytirish
korxonaning ichki boʻlimlarini bir-biri bilan uzviy yaqin faoliyat olib borishini taʼminlash

Kategoriya	Taʼrifi/Tushinchasi	Odatiy marketingga oid qarorlar
Product (Mahsulot)	Mahsulot deb mijozning ehtiyojlari yoki istaklarini qondiruvchi narsaga aytiladi. Mahsulot jismiy (ushlab koʻrsa boʻladigan barcha narsalar) yoki ushlab koʻrib boʻlmaydigan (xizmat koʻrsatish, gʻoya yoki tajriba ulashish kabilar) ga ajralishi mumkin.	Mahsulot dizayni — alohida jixatlari, sifati Mahsulot xilma-xilligi — mahsulot assortimenti boyligi, mahsulotlar miksi, mahsulot tarmogʻi Branding Qadoqlash va belgilash/markalash Xizmat koʻrsatish turlari (qoʻshimcha xizmat, sotuvdan keyingi xizmat, xizmat bosqichi) Mahsulot va/yoki xizmat uchun kafolat taqdim etish Mahsulotni qaytib olish mumkinligi Mahsulotning hayot sikliga koʻra boshqarish
Price (Narx	Narx mijozning mahsulot evaziga tolaydigan miqdori Narx, shuningdek, mijozning mahsulotga erishish uchun sarflaydigan vaqti, kuchi, eʼtibori va h.k larni ham anglatadi Narx savdo aylanmasidan tushadigan daromadga taʼsir qiluvchi omil Narx Marketing miksdagi kompaniya foydasidan soʻzlovchi yagona qism Narx, yana, mijozning qabul qilgan qiymatini oʻz ichiga oladi.	Narx strategiyasi Narxlash taktikasi Narxlash Narxni tushirish — distribyutorlarga yengilliklar Chegirmalar — mijozlar uchun Toʻlov qulayliklari — kredit, toʻlov usullari
Place (Joylashuv)	Joylashuv mijozlarning mahsulotga yetisha olishini anglatadi Joylashuv mijozlarga qulaylik yaratish mumkin boʻlgan makondir	Intensiv distribyutsiya (tarqatish) stretegiyasi, eksklusiv distribyutsiya; Franshayzing; Bozorni qamrab olish; Mijozga yetib borish tarmoqlarini toʻgʻri tanlash va tarmoqlar oʻrtasida aloqa oʻrnatish; Xilma-xillik; Joylashuv qarorlari; Omborxona; Transport, saqlash ombori va logistika;
Promotion (Targʻibot)	Targʻibot marketing kommunikatsiyalari (aloqa vositalari)ni anglatadi. Targʻibot oʻz ichiga: reklama, PR (PiAr), toʻgʻridan toʻgʻri marketing va sotuv targʻibotini olishi mumkin.	Targʻibot miksi — reklamaning mos keluvchi hisobi, PR, toʻgʻridan-toʻgʻri marketing va sotuv targʻiboti; Xabar qilish strategiyasi — nimani xabar qilish kerak kerakligiga muvofiq Vosita/ media strategiyasi — maqsadli auditoriyaga eltuvchi vositani toʻgʻri tanlash Xabar qilish chastotasi — qancha koʻp xabar qilish kerak?, qancha vaqtda necha marta xabar qilish kerak?

Havolalar

↑ Kotler, Philip. Marketing Management. Millenium Edition, 2001 — 9-bet.
↑ Christian, Gronroos „Chapter 32.2: Management decision“, . From marketing mix to relationshop marketing: towards a paradigm shift in marketing, 1994 — 4-20-bet.
↑ Jo, Mary „Marketing of services“, . Marketing Strategies and Organization Structures for Service Firms. American Marketing Association, 1981 — 47-51-bet.
↑ Mintz, Ofer. What Drives Managerial Use of Marketing and Financial Metrics and Does Metric Use Affect Performance of Marketing-Mix Activities?. Journal of Marketing, 2013.

[1] Kotler, Philip. Marketing Management. Millenium Edition, 2001 — 9-bet.

[2] Christian, Gronroos „Chapter 32.2: Management decision“, . From marketing mix to relationshop marketing: towards a paradigm shift in marketing, 1994 — 4-20-bet.

[3] Jo, Mary „Marketing of services“, . Marketing Strategies and Organization Structures for Service Firms. American Marketing Association, 1981 — 47-51-bet.

[4] Mintz, Ofer. What Drives Managerial Use of Marketing and Financial Metrics and Does Metric Use Affect Performance of Marketing-Mix Activities?. Journal of Marketing, 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]