Turkiya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
k clean up, replaced: km2 → km² (2) using AWB |
||
Qator 1:
{{Turkiya_info}}
'''Turkiya''' ([[Turk tili|turkcha]]. Türkiye), Turkiya Respublikasi ([[Turk tili|turkcha]]. Türkiye Cumhuriyeti) - Osiyoning gʻarbiy qismi va Yevropaning jan. Turkiyaning [[poytaxt]]i - [[Anqara]] shahri. Davlat tili - [[Turk tili]]. Maydoni — 783,562
Turkiya Respublikasi 81 ta [[
== Tarixi ==
Qator 11:
== Demografiyasi ==
sharqiy qismida joylashgan davlat. Hududining 97% Kichik Osiyo ya.o. (Anadolu)da, 3% Yevropa (Sharqiy Frakiya)da. Shim.dan Qora dengiz, gʻarbdan Egey dengizi, jan.dan Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Egey dengizidagi bir qancha orol ham T.ga qarashli. Mayd. 814578
▲sharqiy qismida joylashgan davlat. Hududining 97% Kichik Osiyo ya.o. (Anadolu)da, 3% Yevropa (Sharqiy Frakiya)da. Shim.dan Qora dengiz, gʻarbdan Egey dengizi, jan.dan Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Egey dengizidagi bir qancha orol ham T.ga qarashli. Mayd. 814578 km2. Aholisi 75,63 mln. kishi (2012). Poytaxti — Anqara sh. Maʼmuriy jihatdan 81 el (viloyat)ga, ellar elchalarga boʻlinadi.
Davlat tuzumi. T. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1982 y.da qabul qilingan (bir necha marta tuzatish va qoʻshimchalar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident (2000 y.dan Axmet Nejdet Sezer), u Buyuk Millat Majlisi tomonidan yashirin ovoz berish yoʻli bilan 7 y. muddatga saylanadi va yana 1 marta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi oliy parlament — T. Buyuk Millat Majlisi. Oliy ijroiya hokimiyati xukumat boʻlib, uni Bosh vazir (Bosh boqon) boshqaradi. Bosh vazirni prezident deputatlar orasidan tayinlaydi.
Qator 18 ⟶ 17:
Tabiati. T. tabiati nihoyatda rangbarang va jozibador. [[Barish Oʻzbek]] Relyefining aksari togʻ va yassitogʻlik; shim. va jan. sohillarga parallel ravishda yastangan togʻ tizmalari orasida keng va ochiq tekislik, qir, koʻl, plato va daryolar mavjud. Shim.da Qora dengiz sohiliga yondosh ravishda Shim. Anadolu yassitogʻlari, jan.da Toros togʻlari, Marmar dengizi tomonda Somonli, Ulutogʻ, Istranja va Tekirtogʻlar, Egey dengizi tomonda Qozaq, Yunt va Oydin togʻlari, Oʻrta Anadoluda Qiziltogʻ, Raman va Soʻf togʻlari, Sharqiy Anadoluda Agʻri togʻlari (bu togʻda T.ning eng baland nuqtasi boʻlgan Buyuk Agʻri choʻqqisi — 5137 m) qad koʻtargan. T. hududi seysmik jihatdan faol zonada joylashgan. T. yer ostida xromit, borat, boksit, volfram, simob, surma, mis, toshkoʻmir, neft, marganets, temir va b. bor. Iqlimi subtropik, gʻarbiy va jan. sohillari iliq, yogʻin koʻp, ichki mintaqada yoz issiq va quruq, qish sovuq, qor koʻp yogʻadi. Yanv.
ning oʻrtacha trasi pasttekisliklarda 5—10° dan ichki yassitogʻliklarda —15° gacha, sharqdagi togʻliklarda —35° gacha sovuq boʻladi. Iyulning oʻrtacha trasi dengiz sohillarida 22—32°, Jazira platosida 30° (gohr 40° dan ziyod). Yillik yogʻin oʻrtacha
Aholisining 90% — turklar. kurd, arab, uzbek, adigey, ubix, chechen, osetin, lezgin, yunon, arman, laz, gurj, ozarbayjon, turkman, bolgar, albanlar ham yashaydi. Aholisining asosiy qismi islom dinining sunniy mazhabiga eʼtiqod qiladi. Rasmiy til — turk tili. Shahar Aholisi 69%. Yirik shaharlari: Istanbul, Anqara, Izmir, Koʻniya, Bursa, Gʻoziantep, Diyorbakir, Antaliya, Adana, Edirna.
Qator 44 ⟶ 43:
Qishloq xoʻjaligi. T. hududining 16% ni oʻtloq, 26% ni oʻrmonlar tashkil etadi, 35% da, yaʼni jami hududning ‘Gʻ3 qismida dehqonchilik qilinadi. T.da gʻalla, paxta, tamaki, qand lavlagi, zigʻir, kanop va b.lar yetishtiriladi. T. yongʻoq (funduk), anjir va oʻrik yetishtirishda dunyoda 1, sabzavot, uzum va tamaki yetishtirishda 4, bugʻdoy va paxta yetishtirishda esa 7oʻrinda turadi. Beda, kungaboqar, meva ham yetishtiriladi. Soʻnggi yillarda sugʻorma dehqonchilikka eʼtibor kuchaydi. 2000 y. chorvachilikda 11 mln. krramol, 28,4 mln. qoʻyechki, 250 mln. tovuq boʻlgan. Baliq ovlanadi.
Transporti. Avtomobil yoʻllari uz. 63167
Tashqi savdosi.T. chetga qora va rangli metall rudalari, poʻlat, gazlama, hoʻl meva, tamaki, charm buyumlar, kimyoviy mahsulotlar, elektronika va roʻzgʻor buyumlar chiqaradi, chetdan neft, mashina va uskuna, sanoat xom ashyosi va tayyor buyumlar oladi. Olmoniya, Italiya, AQSH, Fransiya, Rossiya, Kavkaz va Oʻrta Osiyo mamlakatlari bilan savdo qiladi. T.da turizm rivojlangan. 2002 y. T.ni 13 mln. xorijiy sayyoh ziyorat qildi, turizmdan tushgan daromad 10 mlrd. AQSH dollariga yetdi. Pul birligi — turk lirasi.
Qator 112 ⟶ 111:
Boboxon Muhammad Sharif.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
[[Tasvir:Konya.Turkish.building.jpg|thumb|left|200px|Konya]]
'''Turkiya''' ''([[Turk tili|turkcha]]: Türkiye)'', rasmiy ismi '''Turkiya Respublikasi''' ''([[Turk tili|turkcha]]: Türkiye Cumhuriyeti)'' — [[Gʻarbiy Osiyoda]] oʻz joyini topgan [[Turkiy]] [[davlat]]dir. [[Osiyo]]ning janubiy-gʻarbida, [[Qora dengiz]] va [[Oq dengiz]]ning oʻrtasidagi, [[Onadoʻlu]] yarimorolida joylashgan. Yeri (ichki suv havzalari bilan)783,562
▲'''Turkiya''' ''([[Turk tili|turkcha]]: Türkiye)'', rasmiy ismi '''Turkiya Respublikasi''' ''([[Turk tili|turkcha]]: Türkiye Cumhuriyeti)'' — [[Gʻarbiy Osiyoda]] oʻz joyini topgan [[Turkiy]] [[davlat]]dir. [[Osiyo]]ning janubiy-gʻarbida, [[Qora dengiz]] va [[Oq dengiz]]ning oʻrtasidagi, [[Onadoʻlu]] yarimorolida joylashgan. Yeri (ichki suv havzalari bilan)783,562 km² dan mutashakkil. Turkiya sharqdan [[Gurjiston]], [[Armaniston]], [[Ozarbayjon]] va [[Eron]] bilan, janubdan [[Iroq]] va [[Suriya]] bilan, gʻarbdan esa [[Yunoniston]] va [[Bolgariya]] bilan chegaradosh. Oʻlkaning [[Marmara]], [[Egey]], Oq dengiz va Qora dengiz bilan qurshalgani dunyo [[okean]]iga chiqishga imkon beradi. Bayrogʻi oy-yulduzli Turk Bayrogʻidir. Rasmiy tili Turkcha (Onadoʻlu Turkchasi)'dir. Eng katta shahri [[Istanbul]]. Poytaxti [[Anqara]]. Eng baland togʻi Ogʻri ([[Ağrı]]) togʻidir, eng katta koʻli esa [[Von]] koʻlidir. Turkiya Usmoniylar Imperiyasining meroschisidir.
Oʻlka 7 joʻgʻrofiy mintaqa va 81 viloyatga boʻlingandir.
Qator 140 ⟶ 137:
{{Osiyo_mamlakatlari}}
{{Yevropa}}
{{
{{Katta yigirmattalik}}
{{G 20 sammitlari}}
{{OʻzME}}▼
[[Turkum:Turkiya| ]]
▲{{OʻzME}}
| |||