Oʻrta Osiyo: Versiyalar orasidagi farq

{{Maʼnolari|Osiyo (maʼnolari)}}

'''Õrta Osiyo''' — Yevrosiyo materigining õrta qismida, ģarbda Kaspiy dengizi qirgoqlaridan sharqda Xitoy chegarasigacha, shim.da Ģarbiy Sibir tekisligidan, jan.da Nishopur, Safedkõh va Hindukush toģlarigacha chõzilgan yirik tabiiy geografik õlka. U materik ichkarisida, Atlantika okeanidan 4 ming km, Shim. Muz okeanidan 2,5 ming km, Tinch okeandan 5,5 ming km va Hind okeanidan 1 ming km ga yaqin masofada joylashgan, suvlari okeanlarga chiqib keta olmaydigan berk havzadan iborat. Õ.O. hududi õrta asrlarda, Turon arab manbalarida Movarounnahr, 19-asr ning 2-yarmi va 20-asr boshlarida (1924—25 ylarda õtkazilgan milliy davlat chegaralanishigacha) Turkiston deb atalgan, keyinchalik Õ.O. deb ataladigan bõldi.

[[File:Аҳолининг жой эгаллаши.png|400px|thumb|[[2012-yil]]gi Õrta Osiyo aholisining qiyoslanishi]]

{| class="wikitable"

|-

|-

| 1 || {{bayroq|Uzbekistan}} [[Toshkent]] || 2.400.000

 

Õ.O. tabiatini õrganish tarixidagi muhim bosqichlardan biri 18—19-asrlarga tõģri keladi. Bu davrda rus sayyohlari, diplomatlari va tabiatshunos olimlari tomonidan Õ.O.ga bõlgan qiziqish jadallashdi. Kõplab ekspeditsiyalar uyushtirildi (mas, Saymonov, G.I. Karelin, A.I. Butakov ekspeditsiyalari). Filipp Yefremov, Burnashev, Filipp Nazarov sayohatlari natijasida ham õlka haqida birmuncha geografik maʼlumotlar tõplandi.^ 19-asrning 50-yillaridan boshlab esa Õ.O. geografik jihatdan jadal surʼatda õrganila boshladi. P.P. SemyonovTyanshanskiy, N.A. Seversov, A.P. Fedchenko, N.A. Zarudniy, I.V.Mushketov, V.N.Oshanin, V.A.Obruchev kabi tabiatshunos olimlar tomonidan õlka tabiati haqida kõp maʼlumotlar yiģildi, tabiiy geografiyaga oid muhim qonuniyatlar aniqlandi. 20-asrning 1-yarmida Õ.O. tabiatini, tabiiy resurslarini tadqiq qilish surʼati yanada ortdi, õrganish kõlami kengaydi. Õlkaning tabiati bir butun holida ham, alohida komponentlari bõyicha ham chuqur õrganila boshladi. Bu borada N.L.Korjenevskiy, D.V.Nalivkin, S.S.Shults, R.I.Abolin, Yu.A. Skvorsov, Ye.P.Korovin, D.N.Kashkarov, V.M.Chetirkin, I.A.Raykova, Q.Z.Zokirov va boshqalar bir qancha ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bõlgan asarlar yaratdilar.

20-asrning 2-yarmida ham õlka tabiatini kompleks õrganish bõyicha ishlarning borishi samarali bõldi. Kõplab monografik asarlar yaratildi. Ularda Õ.O. tabiatini chuqur tahlil qilish bilan bir vaqtda landshaftlarni xaritaga tushirish, tabiiy geografik rayonlashtirish, tabiiy geografik komplekslarni baholash taraqqiyotini bashoratlash, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va tabiatni muhofaza qilish masalalariga ham katta eʼtibor berilgan. Bunda geograf olimlar L.N.Babushkin, N.A.Kogay, N.D.Dolimov, M.Qoriyev, H.H.Hasanov, Z.M.Akromov, A.A.Rafiqov va boshqalarning hissalari bor.

 

{{OʻzME}}

 

[[Turkum:Osiyo mintaqalari]]