Qozoqlar: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Qozoqlar Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
|||
Qator 71:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Qozoqlar, قزاقتر, Қазақтар,
Q.ning etnogenezi turli koʻchmanchi qabilalarning uzoq muddat davomida aralashuvi sharoitida kechgan. Q.ning qad. ajdodlariga saklar, usunlar, albanlar, vikinglar va boshqalar kirgan. Milodning boshlarida Orol dengizidan gʻarbda Q. etnogeneziga tasir etkan alanlar yashagan. 6—7-asrlarda Qozogʻistonning jan.sharqida yashagan qabilalar Gʻarbiy Turk xoqonligi tarkibida boʻlgan. 12-asr boshida Qozogʻiston hududiga Hitoylar bostirib kirgan, ular mahalliy turkiy aholi bo'lgan Qozoqlarning qarshi hujumiga uchragan va Qozoqlarning hujumidan himoyalanish maqsadida Buyuk Hitoy devorini qurishga majbur bo'lishgan. 13 - asr boshida moʻgʻullar istilosi davrida Moʻgʻuliston shimoli va Oltoydan Naymanlar, Kereitlar va boshqa qabilalar kirib kelgan. O'sha tarihiy davrlardan boshlab ilgari xristian dinida bo'lgan Naymanlar Qozoqlarning eng ilg'or urug'i hisoblanadi. 13 - asrdayoq Qozoqlar Nayman xoni boshchiligida birlashib hozirgi Qozoq yerlaridan tashqari Mo'g'ul va Rossiya yerlarini bosib oladi hamda Oltin Oʻrda nomli yirik imperial davlatni tashkil etadi. Oltin O'rda davlati 15-asr oʻrtalarida parchalanadi. 16-asr boshida Qozoq qabilalari Qozoq xonligiga birlashadi (Ilgari Qozoq xonligi hududida yashagan Oʻzbek qabilalari Shayboniyxon boshchiligida hozirgi O'zbekiston hududiga ketadi). Qozoq xonligidagi xonlar Bi deb atalardi. Qozoq xonligi Tole Bi boshchiligida juda katta hududlarga egalik qiladi. 1600-yillarda Qozoqlar Shoshkent hududini yani hozirgi Toshkent shahri hududini egallab olishadi. Tolebi boshchiligida hozirgi Toshkent shahri Qozoq xonligining poytahti sifatida belgilanadi va qariyb 100 yil davr mobaynida Toshkent Qozoq xonligi hududidagi shaharga aylanadi. Tolebi ko'plab ziyoli Qozoqlarni Toshkent hududiga to'playdi va bu Qozoqlar mahalliy O'zbek aholisi bilan juda ko'plab turmush qurishlari natijasida Toshkent aholisining tarkibi o'zgarishga uchraydi. Mahalliy Toshkent aholisi Qozoqlar bilan aralashib ketishi natijasida Toshkentlik aholining qon va shevasi Qozoqlarnikiga yaqinlashib ketadi. Bugungi kunda juda ko'plab Toshkentlik O'zbek aholisining asl otalari Qozoqlar bo'lganligi DNK tahliliga asoslanib ilmiy jihatdan to'liq dalillangani bejizga emas. Tole Bi boshchiligi davrida mahalliy O'zbek aholisi qiz ayollarining Qozoq millatli erkaklari bilan turmush qurishi hollari ommaviy tus olib urfga aylanadi. Keyinchalik Tole Bi vafotidan so'ng O'zbek xonliklari Toshkentni qaytarib olish ilinjida hujumlar boshlaydi. Lekin mahalliy Toshkent aholisi bundan juda norozi bolishadi, chunki Toshkent aholisi ko'proq Qozoq xonligi tarkibida qolishni maqul ko'rardi. Bugungi kunda Toshkentda Qozoqlarning Sergeli nomli urug'ining nomiga atalgan butun boshli tuman mavjud. Tarixan Toshkent shahridagi bugungi Sergeli tumani hududi Qozoq va O'zbek millati o'rtasida nikohlar eng ko'p qayd etilgan hudud hisoblanadi. Ayniqsa ikki millat o'rtasidagi bunday millatlararo nikohlar soni O'zbek millati qizlariga uylanishni hohlagan Qozoq erkaklari va Qozoq millati erkaklariga tegishni hohlagan mahalliy O'zbek qizlari hisobiga ko'payib avjiga chiqadi. O'sha davrlarda har bir Toshkentlik O'zbek honadonida Qozoq millatiga qiz berish yuksak fahr hisoblanardi. O'sha tarixiy 100 yillik davr mobaynida O'zbek qizlarini Qozoq erkaklari jalb qilar, Qozoq erkaklarini esa O'zbek qizlari o'zlariga jalb qilardi va bir birlariga nisbatan bunday ishqiy qiziqish munosabatlari ko'pincha ikki millat aro nikohlarning haddan ziyod ko'payishiga sabab bo'ldi.
Qozoqlarning qabila-urugʻlari tarixan 3 guruhga boʻlinib, alohida hududlarda yashaganlar. Ular juzlar deb atalgan (q.Katta juz, Kichik juz, Oʻrta juz). Tarixda asosiy mashgʻuloti koʻchmanchi chorvachilik, janubda esa sugʻorma dehqonchilik boʻlgan.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
Qozoqlar-([[Qozoq tili|qoz.]] qazaqtar /qɑzɑqtɑr/qazaq /qɑzɑq/) [[turkiy xalqlar|turkiyzabon millat.]] Qozoqlarning koʻpchiligi [[Qozog'iston]] hududida va [[Xitoy Xalq Respublikasi|Xitoy,]] [[Oʻzbekiston]], [[Turkmaniston]], [[Rossiya Federatsiyasi|Rossiya]] va Garbiy [[Mongoliya]] hududlarida istiqomat qilishadi.
== Tarixi ==
| |||