Chernogoriya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB) |
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB) |
||
Qator 7:
== Tarixi ==
Ch. xududiga qadimda illiriylar kelib joylashgan. Miloddan avvalgi 1asrda Rim tomonidan bosib olingan. Milodiy 1asrda Ch. hududi (11-asrgacha Duklya, keyinchalik Zeta, 15-asrdan Ch. deb atalgan) Rimning Dalmatsiya, 297 yildan Prevalitana provinsiyasiga qoʻshib olingan. 7-asrda slavyanlar kelgan. 1479 yildan mamlakat tekislik kismi turklar tasarrufida boʻldi. 1499 yilda Ch. hududi Usmonli turk imperiyasi tarkibiga qoʻshib olindi. Turklarga qarshi kurashgan mitropolit Danilo Petrovich Negosh (1697—1735 yillarda hukmronlik qilgan) Negoshlar sulolasi (1697— 1918)ga asos solgan. 1796 yil Ch. amalda mustaqillikka erishdi. Napoleon urushlari va serblarning mustaqillik uchun olib borgan kurashlarida (1804— 15) Ch. Rossiya va Serbiya tomonida boʻldi. 1852 yil Ch. merosiy knyazlik deb eʼlon qilindi. 1878 yil Berlin kongressi qaroriga binoan, Ch. toʻliq mustaqil davlat deb tan olindi. 1910 yildan Ch. qirolligi deb ataddi. Ch. Bolqon urushlari (1912—13)da qatnashdi. Birinchi jahon urushi (1914—18)da Antanta tomonida turib urushdi. 1918 yil 1
== Xoʻjaligi ==
Sanoati mineral xom ashyolarni qazib olish va unga ishlov berish, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini qayta ishlash bilan bogʻliq. Boksit, qoʻrgʻoshinrux rudalari, qoʻngʻir kumir, tuz kazib olinadi. Zeta daryosida GESlar qurilgan, yirik issiklik elektr styasi mavjud. Sanoatning asosiy tarmoqlari metallsozlik, kimyo, koʻnteri va poyabzal sanoati. Elektrotexnika (Setine), kema taʼmirlash (Kotor), yogʻochsozlik, toʻkimachilik hamda oziqovqat (jumladan, tamaki) mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalari, goʻsht
Qoratogʻdagi yetykchi tarmoq — togʻyaylov chorvachiligi (asosan, qoʻychilik). Togʻ yaylovlari va dare vodiylarida makkajoʻxori, bugʻdoy, tamaki, sabzavot yetishtiriladi. Bogdorchilik va tokchilik rivojlangan. Adriatika dengizi sohili Ch.ning subtropik oʻsimliklar (sitrus mevalar, zaytun va boshqalar) oʻstiriladigan muhim
==Maorifi, ilmiy va madaniymaʼrifiy muassasalari==
Kundalik "Pobeda" ("Gʻalaba") gaz. serb tilida 1943 yildan chiqadi. Podgoritsada radiostya va telemarkaz ishlaydi.
Qator 20 ⟶ 21:
[[Image:Montenegro municipalities.png|thumb|250px|right]]
== Adabiyoti ==
Qoratogʻ adabiyoti qoʻshni xalklar adabiyoti, ayniqsa, serb adabiyoti bilan uzviy aloqada rivojlangan. Birinchi yirik bosma adabiy asar Ch.da hukmronlik qilgan Vasiliy Petrovich (1709— 66)ning "Qoratogʻ toʻgʻrisida tarix" asari boʻlib, u 1754 yil Moskvada nashr etilgan. Yangi qoratogʻ adabiyotining boshlanishi 18-asr oxiri — 19-asr 1yarmiga toʻgʻri keladi. Uning asoschisi shoir va davlat arbobi Pyotr II Petrovich Negoshdir (1813 — 51). Uning ijodi qoratogʻ sheʼriyatida1918 yilgacha eng yuksak choʻqqi hisoblanadi. "Qoratogʻning qisqacha tarixi" asari (1835 yil nashr etilgan) muallifi hukmron Pyotr (Petar) I Negosh sheʼriy asarlar ham yozgan. 1827— 31 yillar Ch.da yashagan serb yozuvchisi va tarixchisi S. MilutanovichSarayliya "Qoratogʻ tarixi" asari (1835)ni va 2 drama yozgan. 19-asr — 20-asr boshlaridagi nazmda S.M.Lyubishi va serb yozuvchisi S.Matovul xikoyalari ajralib turadi. S.Matovul bir necha yil Ch.da yashab qoratogʻ xalqi turmushini aks ettiruvchi bir qancha hikoya va roman yozgan. Bu davrda yozuvchilardan L. Yovovich, S.Vuletich, M.Tomich, S.Shobaich samarali ijod kildilar. 30-
== Meʼmorligi va tasviriy sanʼati ==
Ch. hududidan neolit davriga oid sopol idishlar topilgan. Illiriylarning mustahkamlangan qoʻrgʻon va nekropollari jez davri oxiri va temir davri boshlarida barpo etilgan. Oʻrta asrlarda Ch. meʼmorligi Italiya va Dalmatsiya, Serbiya va Vizantiya madaniyatlari taʼsirida rivojlandi. 11 a.da roman uslubidya cherkovlar qurildi. 12— 13-asrlarda Avliyo Tripuna sobori (1166), avliyo Pavel cherkovi (1263— 66; ikkalasi Kotor shahrida), Morach monastiri cherkovi kabi inshootlar qurildi. 14—15-asrlardadengizbuyirnlaridagi binolarda roman uslubidagi shakllar bilan uygʻunlashgan gotika uslubi belgilari paydo boʻldi (Savch, Bar, Kotordagi cherkov va uylar). 17— 18-asrlar cherkov qurilishida barokko uslubi keng qoʻllanildi (Prchandagi cherkov). 19-asr oxirida shaharlarda soʻnggi klassitsizm ruhida hashamatli binolar (Setinedagi Danilov saroyi, 1894—95) va eklektik inshootlar (Kotordagi avliyo Nikola cherkovi, 1910) paydo boʻldi. 1960—70 yillar meʼmorligi uchun milliy oʻziga xoslik, manzara bilan uygʻunlashtirib tasvirlash xarakterli ("Podgoritsa" mehmonxonasi, 60-
Neolit davrida geometrik shakl va nakshlar bilan bezatilgan keramika rivojlangan. 11 —11-asrdan mahobatli rangtasvir namunalari saqlangan (Ston yaqinidagi avliyo Mixail cherkovi freskalari). 13—14-asr tasviriy sanʼatida roman va gotika uslubi unsurlari qoʻshilib ketdi (Morachdagi monastir cherkovlari freskasi, 1252). 15— 16-asr rassomlar ijodida uygonish davri belgilari mavjud (Lavro Marinov va Vitsko Dobrochevichi). 17—18-asrlarda mahalliy rassomlardan J. Mitrofanovich, A. Vuichich, T. Kokolya ajralib turadi. Vizantiya sanʼati anʼanalari miniatyurada saklanib qoldi. 19-asr 2yarmi — 20-asr boshlaridan Ch.ning oʻz tasviriy sanʼati shakllandi. Rassomlar milliy tarix mavzuidagi portret, kompozitsiyalar yaratdilar (P. Pochek, M. Gregovich, I. Shobaich). 20-asrning 20—30-
== Musiqasi ==
Qator 31 ⟶ 32:
== Teatri ==
Ch. professional teatri 19-asr — 20-asr 1yarmida rayem boʻlgan teatrlashtirilgan marosimlardan boshlanadi. Teatr madaniyatini rivojlantirishda Pyotr II Petrovich Negosh ijodi katta ahamiyatga ega boʻlgan. Uning "Togʻ toji" (1847) va "Soxta podsho Stepan Mali" dramatik asarlari Ch. oʻtmishiga bagʻishlab yozilgan (havaskor teatr toʻgaraklari tomonidan qoʻyilgan). 1953 yil Podgoritsada Ch. milliy teatri (drama va opera truppalari bilan) tashkil etilgan.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|