Toshoʻgʻuz viloyati: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
Umarxon III (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 4:
|oʻzbekcha nomi = Dashoguz viloyati
|asl nomi = Daşoguz welaýaty
|mamlakat = Turkmaniston
|lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 0 |lat_sec =
|lon_dir = E |lon_deg = 58 |lon_min = 30 |lon_sec =
|ichki bolinishi = 9 etrap va 2 shahar
|rahbar turi = Xokim
|asos solingan = 1922
|maydon = 73 430
|rasmiy til = Turkman tili
|aholi = 1 370 400
|sanalgan yil = 2005
|zichlik = 18,66
|vaqt mintaqasi = +5
|telefon kodi = +993 22
|pochta indeksi = 746300
|avtomobil kodi = DZ
}}
'''Dashoguz viloyati''' - [[Turkmaniston]]dagi viloyat. 1922-yilda asos solingan.
== Tarixi ==
[[Turkmaniston]] tarkibidagi [[viloyat]]. 1970 y. 14dek. da qayta tashkil etilgan (avval 1939 y. 21 noyabrdan 1963 y. Yuyanv.gacha mavjud boʻlgan). Maydoni 73,6 ming km². Aholisi 1165 ming kishi (2001), asosan, [[turkmanlar|turkman]] va [[oʻzbeklar]], shuningdek, [[qozoqlar|qozoq]], [[ruslar|rus]] va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Shahar aholisi 33%, qishloq aholisi — 67%. Aholisining koʻp kismi [[Amudaryo]] [[vodiy]]sida, t.y. atroflarida. Choʻlda, aksari, chorvadorlar mavsumiy hayot kechiradi. Toshhovuz viloyatida 6 maʼmuriy tuman, 2 shahar, 7 shaharcha bor. Markazi —[[Toshhovuz]] sh.
Toshhovuz viloyati respublikaning shim. qismida, Amudaryo quyi oqimining chap sohilida, Qoraqum choʻlida joylashgan. Yer yuzasi, tekislik. Viloyatning shim. qismini Amudaryoning qad. oʻzanlari ([[Koʻhnadaryo]], BujunuDavdon), qad. deltasi, [[Sariqamish soyligi]] ([[Sariqamish koʻli]] bilan birga) va [[Ustyurt]] platosining jan.sharqiy chekkasi egallagan. Iqlimi keskin kontinental. Yozi issiq va quruq, qishi kam qor va nisbatan iliq. Toshhovuzda iyulning oʻrtacha trasi 27°, yanvarniki —5,5°. Yillik yogʻin 100–150 mm (asosan, qishda va bahorda yogʻadi). Vegetatsiya davri (Toshhovuz [[atroflarida]]) 200 kun. Viloyat hududining koʻpgina maydoni qumliklar bilan band. Boʻz tuproq; qad. allyuvial tekisliklarda taqirlar, pastliklarda [[shoʻrxoklar]], Amudaryo qayirida har xil oʻtloq tuproqlar tarqalgan. Qumliklarda oq [[saksovul]], [[cherkez]], [[quyonsuyak]], [[bardidoshlar]], [[shuvoq]], [[shoʻra]], har xil efemerlar oʻsadi. Amudaryo qayirida oʻtloq oʻsimliklari, toʻqay ([[turangʻil]], [[shumtol]] va boshqalar) bor.
Amudaryo va koʻl sohillarida chiy va qamish oʻsadi. Choʻlda qarsoq [[tulki]], [[boʻri]], [[jayran]], [[tovushqon]], sudraluvchilar ([[toshbaqa]], [[kaltakesak]], [[ilon]]), qushlar uchraydi. Amudaryodan [[sazan]], [[laqqa baliq|laqqabaliq]], [[sudak]] ovlanadi.
Toshhovuz viloyati Turkmanistonning asosiy paxta yetishtirish va chorvachilik viloyatlaridan biridir. Iqtisodiyotida yengil va oziq-ovqat sanoati yetakchi oʻrinda. Asosiy sanoat tarmoqdari: paxta tozalash, yogʻmoy, goʻsht va sut, metallsozlik (asosan, taʼmirlash korxonalari), qurilish materiallari korxonalari. Yirik korxonalari [[Toshhovuz]]da joylashgan. [[Taxta]], [[Ilolli]], [[Koʻhna Urganch]] va boshqa tuman markazlarida paxta tozalash zdlari, Koʻhna Urganch sut zdi ishlab turibdi. Viloyat elektr energiyani [[Taxiatosh issiqlik elektr stansiyasi|Taxiatosh issiklik elektr styasi]] (Oʻzbekiston)dan oladi.
Obikor yerlarda dehqonchilik qilinadi. Amudaryo suvlari ekinzorlarga yirik sugʻorish sistemalari: [[Toshsoqa]], [[Qilichniyozboy]], [[Jumaboysoqa]], [[Qipchoqboʻzsuv]] shuningdek, eski [[Shovot kanali|Shovot]] va Gʻozovot magistral kanallaridan boradi. Taxiatosh gidrouzeli qurilishi munosabati bilan irrigatsiya kanallarida suv muntazam oka boshladi. Zaxob yerlarni quritish uchun qurilgan kollektorlar yordamida shoʻr suvlar (Amudaryoning qad. oʻzani atroflaridan) Sariqamish soyligiga tashlanadi. Ekin maydonlariga paxta, koʻp yillik oʻtlar, gʻalla ([[sholi]], [[arpa]], [[joʻxori]]), [[kunjut]], sabzavotpoliz ekinlari, kartoshka ekiladi. [[Bogʻdorchilik]] ([[oʻrik]], [[olma]], [[shaftoli]], [[behi]], [[nok]]) rivojlangan, tokzorlar bor.
Chorvachilik gushtjun va qorakul teri yetishtirishga ixtisoslashgan. Vohalarda qoramol va yilqi, qoʻy (asosan, qorakoʻl qoʻylar), echki va choʻllarda tuya boqiladi. Obikor yerlarda pillachilik rivojlangan. Transport yoʻli uzunligi 72 km, avtomobil yoʻllari 1000 km dan ziyod. Aeroport bor. Toshhovuz viloyatida musiqali drama teatri, Koʻhna Urganch tarixiymeʼmoriy muzey qoʻriqxonasi, umumiy taʼlim maktablari, oʻrta maxsus bilim yurtlari, klub muassasalari, kutubxonalar mavjud.{{OʻzME-D}}
== Geografiyasi ==
Qator 68 ⟶ 39:
== Eslatma ==
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{Turkmenistan-geo-stub}}
{{Turkmaniston viloyatlari}}
| |||