Muhammad Fuzuliy: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 85:
'''''«Layli va Majnun», Fuzuliy'''''
Ayol ozodligi hayo, ibo, nomus, iffat jilovlari bilan pardalangan bo’ladi. Asarda ayolning o’z istagini tilga olishi, erkin oila qurish orzusi bilan yashashi ham odob-axloqdan uzoq deb hisoblanadi. Asosiy fojia shundaki, Layli o’z huquqi yo’lida qisman bo’lsa ham kurash olib borsa-da, atrofida o’ziga hamdam topilmasligi sababli natijaga erisha olmaydi. U atrofdagilar tomonidan tushunilmasligi sababli dardini sham bilan, parvona bilan, oy bilan, bulut bilan, tuya bilan bo’lishishga majbur bo’ladi. Layli o’zini jilovi boshqasining qo’lida bo’lgan tuyaga o’xshatadi:
''Men kabi yo’q qo’lda ixtiyoring,''
''Bir o’zga qo’lidadir mahoring.''
'''''«Layli va Majnun», Fuzuliy'''''
Fuzuliy qalamga olgan sevgi dostonida bosh qahramonlarning – Layli va Majnunning komil surati bilan birga epizodik obrazlar ham berilgan. Yoshlarning ota-onasidan tashqari Nofel, Ibn Salom, Zayd kabi ikkinchi darajali obrazlar, bu yoki boshqa darajada voqealar rivojida qatnashgan Soqiy, Gardun, ohu, kabutar, sham, oy va boshqa allegoric obrazlar berilgan. Bu obrazlarning xarakterida asosiy jihat, asosiy kayfiyat sof muhabbat, sevgiga sadoqat masalasidir. Butun boshqa masalalar ikkinchi, uchinchi darajada qoladi.
Shoir epizodik obrazlardan ham sevgining jozibador qudratini, hamma narsadan ustunligini, eng yuksak ma’no kasb etishini ko’rsatadi. Hatto Majnunga raqib bo’lgan Ibn Salom obrazini ishlar ekan, shoir uning menligidagi musbat sifatlarni, uning oliy idrokini, xush xosiyatini, jozibali husnini qayd etadi. U mo’tabar insondir, kibor ichida mashhurdir, baxtiyordir, boydir, ma’rifat ahlidir. Shoir uni bosh qahramoni Majnun bilan qiyoslaydi. Ibn Salom Laylini ovga borganda ko’rib, maftun bo’ladi va darhol uyiga qaytadi. Layli uchun sovchi bo’lib borishga eng aqlli, munosib odamni topadi.
Tasvirda bosh qahramonga – Majnunga raqib bo’lgan odamning tasvirida shoir raqibning manfiy jihatlarini bo’rttirib ko’rsatishini kutish mumkin edi. Lekin unday bo’lmaydi, shoir hatto Majnunning raqibida ham xunuk xislatlarni ko’rmaydi. To’g’rirog’i bunday odam bilan “eng yuksak xilqat” bo’lgan Laylini yuzma-yuz qo’yishni istaydi. Layli Ibn Salomni sevmasa ham, undan qochishni xohlasa ham, Ibn Salom olijanob bo’lib qolaveradi. Layli to’y kechasida o’z dardini unga aytgach, qizning barcha iztiroblariga ishonadi, olijanoblik qilib, fikrini butkul o’zgartiradi, unga yaqinlashmaydi, “vasldan” umidini uzib hijronni o’ziga ro’ziy etadi.
''Kaysho’x, nedir bu go’ftugular?''
''Qilmoq sanga ta’na aybchilar?''
''Nechun o’zingga ziyon etursan?''
''Yaxshi nomingni yomon etursan?''
''Nechun sanga ta’na etar badyu?''
''Nomusingga loyiq ishmidir bu?''
'''''«Layli va Majnun», Fuzuliy'''''
Ayol ozodligi hayo, ibo, nomus, iffat jilovlari bilan pardalangan bo’ladi. Asarda ayolning o’z istagini tilga olishi, erkin oila qurish orzusi bilan yashashi ham odob-axloqdan uzoq deb hisoblanadi. Asosiy fojia shundaki, Layli o’z huquqi yo’lida qisman bo’lsa ham kurash olib borsa-da, atrofida o’ziga hamdam topilmasligi sababli natijaga erisha olmaydi. U atrofdagilar tomonidan tushunilmasligi sababli dardini sham bilan, parvona bilan, oy bilan, bulut bilan, tuya bilan bo’lishishga majbur bo’ladi. Layli o’zini jilovi boshqasining qo’lida bo’lgan tuyaga o’xshatadi:
''Mayl etmadi mutlaq o’l nigora, Hargiz unga qilmadi nazora!''
'''''«Layli va Majnun», Fuzuliy'''''
Poemaning oxirlariga kelib, Layli va Majnunning yuzma-yuz kelishgan joyida kutilmagan hodisa yuz beradi. Biroz avval sahroda karvonni yo’qotgan, adashib sargardon kezgan Layli Majnunga duch eklganida uni tanimaydi. Endi esa Majnun Laylini tanimaydi yoki tanishni istamaydi. Layli o’zining har bir qayd va shartdan uzoqligini, MAjnunning og’ushiga kirishga tayyor ekanligini aytganda Majnun ortga tisariladi, bunday visolga toqati yo’qligini bildiradi:
=== Shikoyatnoma ===
Qator 95 ⟶ 132:
== Xotirasi ==
=== Xotirasiga bag’ishlangan tangalar ===
[[Fayl:Məhəmməd Füzulinin xatirəsinə həsr olunmuş qızıl sikkə-üz.gif|thumb|left]]
[[Fayl:Məhəmməd Füzulinin xatirəsinə həsr olunmuş gümüş sikkə-üz.gif|thumb|right]]
[[Fayl:Məhəmməd Füzulinin xatirəsinə həsr olunmuş gümüş sikkə-arxa.gif|thumb|center]]
== Manbalar ==
* Devon, T., 1961; Muhammad Fuzuliy [Asarlar], 2 j.li, T., 1968.
| |||