|
|ref11 = {{lower|<ref>[http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=100&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=6]</ref>}}
|languages = [[Fors tili]] <br /> ikkinchi til sifatida [[Oʻzbek tili]], [[Rus tili]] va [[Pushtu tili]]
|religions = [[Islom]] Asosan [[sunniylik]], kam miqdorda [[shialik]]
|related = boshqa [[eroniy xalqlar]] bularga [[forslar]], [[kurdlar]], [[pashtunlarpushtunlar]], [[baluchlarbalujlar]] va hokazo.
}}
'''Tojiklar''' ({{lang-tg|Тоҷик}}, [[Fors tili|fors]]. ''تاجک [tɔː'ʤɪk]'') — [[Markaziy Osiyo]]dagi eng qadimgi xalqxalqlardan biridir. [[Tojikiston]] [[Respublika]]si aholisi (7 mln. 800 mingdan ortiq). Oʻzbekistonda (rasmiy 1 mln. 500 mingdan ortiq, (norasmiy 9 mln.dan 11 mln.gacha, asosan, Samarqand, Buxoro, Surxondaryo, Qashqadaryo hamda Fargʻona vodiysi, shuningdek kichik miqdorlarda boshqa hududlarda)), Afgʻonistonda (11 mln. 550 mingdan 13 mln. 500 minggacha), Xitoyning sharqida (39 mingdan ortiq), Eron Xurosonida (400 mingga yaqin), Rossiya Federatsiyasida, Qozogʻistonda, Qirgʻiziston va Turkmanistonda, shuningdek, Pokistonda va boshqa davlatlarda yashaydilar.|ref12 = {{lower|<ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D0%B8]</ref>}} Tojiklarning umumiy soni 30 mln.dan ortiq. Asosiy qismi [[fors tili]]da soʻzlashadi. [[Togʻli-Badaxshon muxtor viloyati]] hamda Yagʻnob aholisining asosiy qismi sharqiy eroniy tillari guruhi oilasiga kiruvchi tillarning dialektlarida soʻzlashadi. Tojiklar asosan, [[islomIslom dini]]ning [[sunniylik]] mazhabiga, Badaxshon aholisining aksariyati esa [[shialik]] mazhabining ismoiliya oqimiga eʼtiqod qiladi.
Tojiklarning etnik maydonda shakllanishiga Markaziy Osiyoda yashagan bir qator etnik guruh va qabilalar, asosan soʻgʻdiylar, [[baqtriya]]liklar, [[toxarlar]], koʻchmanchi [[saklar]] va [[skiflar]] katta taʼsir koʻrsatgan.
Mahmud Qoshg'ariy o'zining "[[Devonu lugʻotit turk]]" asarida tojik atamasiga izoh berib, uni "[[fors tili]]da so'zlashuvchi sharqiy eroniy xalq" deb izohlagan.
[[Pomir]]da yashovchi [[Tojiklartojiklar]], sharqiy [[eroniy tillar]]ining turfa dialektlarida soʻzlashishlariga qaramasdan, ular ham oʻzlarini Tojiklarningtojiklarning ajralmas qismi sifatida eʼtirof etadilar. Sababi Tojiklarningtojiklarning eng qadimgi ajdodlari baqtriyaliklar, soʻgʻdlar, qadimgi xorazmliklar, saklar sharqiy eroniy tillarda soʻzlashishgan. 9-asrda arab bosqinidan soʻng asli [[balx]]lik eroniylar xonadoniga mansub [[Somonxudot]] avlodlari Markaziy Osiyo va Eronda ulkan davlatga asos solishadi. [[Somoniylar]] deb atalmish ushbu davrda hukmdorlar [[uygʻonish davri]]ni boshlab berishadi va aynan [[fors tili]]ni [[davlat tili]] deb eʼlon qilishadi. Natijada [[Buxoro]] va [[Balx]] [[Somoniylar]] davrida Yangi [[Fors tili]] vujudga kelishi va rivojlanishiga tayanch boʻlib xizmat qiladi. [[Fors tili]] va shuningdek, [[arab tili]] eng muhim tillarga aylanadi. Arablar bosqini natijasida Markaziy Osiyoda sharqiy eroniy tillariga kiruvchi [[sugʻd tili]] barham topgan va [[o'lik tillar]] qatoriga kirgan edi. Uning oʻrnini esa gʻarbiy [[eroniy tillar]]idan biri [[fors tili]] egallaydi va keyinchalik aynan [[Somoniylar]] davrida Sharq adabiyotining tayanch tiliga aylanishiga asos yaratiladi. 20-asr Tojiklar uchun eng ogʻir davr hisoblanadi. Aynan Erondagi forslar va hozirgi hududlarda yashayotgan tojiklar yagona til — [[fors tili]]da suhbatlashishlariga qaramasdan, Markaziy Osiyolik tojiklarning yozuvi kommunistlar ta'sirida [[kirill alifbosi]]ga oʻzgartirildi va unga xalq nomidan kelib chiqib "[["tojik tili"]]" deb nom berildi. Bu oʻz navbatida tojiklarning ming yillik [[tarix]]i va [[madaniyatimadaniyat]]danidan judo qildi.
Tojiklarning xoʻjalik mashgʻuloti qadimdan, asosan, sunʼiy sugʻorishga asoslangan dehqonchilik va bogʻdorchilik hisoblanib, chorvachilik ham muhim rol oʻynagan. Shuningdek, binokorlik va hunarmandchilik: yogʻoch oʻymakorligi va ganchkorlik, kashtachilik, choʻptaroshlik (tovoq, choʻmich va qoshiqlar yasash) keng rivojlangan.
|
