Mobil radioaloqa
Mobil radioaloqa (tarmoq atamasi — koʻchma radioaloqa) — abonent liniyalariga yoki aloqa kanaliga kirish kabeldan foydalanmasdan amalga oshiriladigan aloqa usulidir, abonent qurilmasi bilan aloqa esa radiokanal orqali amalga oshiriladi[1].
Mobil radioaloqa tizimlarining tasnifi (MRAT) tahrir
- Yerosti
- shaxsiy radiochaqiruv tizimlari (ShRChT)
- uyali MRAT (hududiy resursga kirishni taʼminlaydi)
- radial arxitekturali tizimlar (abonentlar stansiyalari va markaziy stantsiya — yoʻnalishlari aylanma diagrammali kommutator va qabul qilgich-uzatgichlar toʻplami)
- radial-zonali arxitekturali tizimlar, mobil radioaloqaning tranking tizimi (qayta uzatgichlardan foydalangan holda tizim avtomatik ravishda eng yaxshisini tanlaydi)
- zonali MRAT (qayta uzatgich orqali belgilangan kanal)
- Sunʼiy yoʻldosh
- geostatsionar (sunʼiy yoʻldosh geostatsionar orbitada joylashgan, balandligi taxminan 36 ming km)
- oʻrta orbital
- past orbital
- yuqori elliptik (sunʼiy yoʻldoshning ishi u apogeyda boʻlganda amalga oshiriladi)
Mobil aloqa tarixi tahrir
- 1946-yil — AQShda, Sent-Luis shahrida „AT&T Bell Laboratories“ kompaniyasi avtomobildan telefon aloqasi xizmatini tajriba sifatida ishga tushira boshlagan. Xuddi shu yili SSSRda G.Shapiro va I.Zaxarchenko 20 km gacha boʻlgan masofaga ega boʻlgan oʻz tizimining avtomobil radiotelefonini muvaffaqiyatli sinovdan oʻtkazgan.
- 1947-yil — Amerikaning „Bell“ kompaniyasi xodimlari boʻlgan Duglas Ring va Rey Yang mobil telefoniya uchun olti burchakli sotalar printsipini taklif qilishdi.
- 1956-yil — Stokgolm, Goteborg va Malmyo (Shvetsiya)da „Mobile System A“ (MTA) avtomatik avtomobil telefon tarmogʻining birinchi navbati ishga tushirildi.
- 1957-yil — moskvalik muhandis L.I.Kupriyanovich 3 kg ogʻirlikdagi, 20-30 km radiusda ishlaydigan va 20-30 soat batareyalarini almashtirmasdan ishlay oladigan, shuningdek oʻz tayanch stansiyasi boʻlgan taqiladigan birinchi eksperimental LK-1 mobil telefonini yaratdi va omma oldida namoyish etdi. Qurilmaning yechimlari patentlangan (01.11.1957-yildagi 115494-sonli).
- 1958-yil — L.I.Kupriyanovich ogʻirligi atigi 500 g va sigaret qutisi oʻlchamidagi ixcham mobil telefonlarning prototiplarini yaratdi.
- 1958-yil — SSSRda „Oltoy“ avtomobil telefonlarining fuqarolik (idoraviy) xizmatini yaratish boshlandi.
- 1961-yil — L.I.Kupriyanovich odam kaftiga sigʻadigan, ogʻirligi 70 g va aloqa masofasi 80 km boʻlgan choʻntak mobil telefonining prototipini yaratdi. Ixtirochining soʻzlariga koʻra, bu „sovet korxonalaridan birida seriyali ishlab chiqarish uchun tayyorlangan“ modeldir. Kupriyanovich, shuningdek, matbuotga Moskvada 10 ta uyali aloqa tayanch stantsiyalarini qurish rejalari haqida maʼlumot bergan, ularning birinchisini Mazilovda loyihalashtirish rejalashtirilgan.
- 1963-yil — Moskvada „Oltoy“ avtomobil telefon xizmati tajriba tariqasida ishga tushirildi, 1970-yilga kelib u 30 dan ortiq Sovet shaharlarini qamrab olgan.
- 1965-yil — Bolgariyaning „Radioelektronika“ kompaniyasi „Inforga-65“ koʻrgazmasida 15 ta raqamga moʻljallangan tayanch stantsiya va taqiladigan avtomatik radio telefonlardan iborat eksperimental mobil aloqa toʻplamini namoyish etdi. Maʼlum qilinishicha, L.I.Kupriyanovich tomonidan ishlab chiqilgan tizimdan foydalanilgan.
- 1966-yil — Bolgariya „Interorgtexnika-66“ koʻrgazmasida PAT-0,5 va ATRT-0,5 mobil telefonlari va RATC-10 tayanch stantsiyasidan iborat boʻlgan, 6 ta mobil telefonning bir vaqtning oʻzida ishlashi uchun moʻljallangan sanoat mobil aloqa toʻplamini namoyish etdi. Keyinchalik esa 69 va 699 ta telefonlar bilan ishlashga moʻljallangan modellar ishlab chiqildi. Tizim Bolgariya sanoati tomonidan idoraviy aloqalar uchun ishlab chiqarilgan va 1990-yillargacha ishlatilgan. Ishlayotgan 1966-yil 35-sonli „Kun yangiliklari“ („Bizning kunlarimiz xronikasi“) (rus. „Novosti dnya“ („Xronika nashix dney“)) kinoxronikasi syujetida ishlatib koʻrsatilgan.
- 1972-yil 11-aprelda Britaniyaning „Pye Telecommunications“ firmasi „Royal Lancaster“ dagi „Communications Today“, „Tomorrow and the Future“ koʻrgazmasida „Pocketphone 70“ ratsiyasiga tirkagich koʻrinishida oʻzining avtomatik mobil telefon modelini taqdim etdi.
- 1973-yil 3-aprelda Martin Kuper ogʻirligi 1,15 kilogramm, oʻlchami 22,5 × 3,75 × 12,5 sm boʻlgan „DynaTAC“ mobil telefonidan qoʻngʻiroq qildi. Uning 2 mingta detallari mavjud boʻlgan. Batareya zaryadi 20 daqiqa suhbatlashish uchun yetarli edi.
- 1983-yil 6-martda Motorola dunyodagi birinchi tijorat qoʻl telefoni boʻlgan „DynaTAC 8000X“ apparatini chiqardi, uni ishlab chiqish uchun 15 yil va 100 million dollardan ortiq mablagʻ kerak boʻlgan. Telefonning ogʻirligi 794 gramm, oʻlchami 33 × 4,4 × 8,9 sm. Batareyaning zaryadi 8 soat kutish rejimida ishlatish yoki bir soat gaplashish uchun yetarli edi. Telefon 3995 AQSH dollariga sotilgan.
- 1984-yilda 300 mingga yaqin uyali aloqa foydalanuvchilari boʻlgan boʻlsa, 2003-yilda — 1,2 milliarddan ortiq boʻlgan.
- 1991-yil 1-iyul Finlandiyada GSM formatidagi birinchi uyali aloqa kuni sifatida nishonlanadi[2].
- 2003-yil — „Sky Link“ kompaniyasiga asos solingan. 2006-yil boshida 305 ming abonenti boʻlgan.
Manbalar tahrir
- ↑ Radiotexnologii i standarti podvijnoy svyazi (Avdeeva L. V., uchebnaya leksiya)
- ↑ „Финляндия отмечает 20-летний юбилей первого звонка по мобильному телефону стандарта GSM“. 2014-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-avgust.