Moldovada prezidentlik saylovlari (2009)

Moldovada 2009-yilgi prezidentlik saylovlari ikki turda — 2009-yil 20-may va 3-iyun kunlari boʻlib oʻtdi. Bular 2000-yilda mamlakat Konstitutsiyasiga oʻzgartirishlar kiritilgandan soʻng boʻlib oʻtgan uchinchi prezidentlik saylovlari boʻlib, unga koʻra Respublika Prezidenti parlament deputatlari ovoz berish yoʻli bilan saylangan va haqiqiy hisoblangan.

Ular mamlakatdagi siyosiy inqiroz va koʻcha muxolifatining bosimi sharoitida boʻlib oʻtdi, „Yevropa integratsiyasi uchun alyans“ muxolifati ularni boykot qildi, natijada saylovlar buzildi (ikki raund ovoz berish davomida, bitta ham nomzod 61 ta ovoz toʻplay olmadi). Moldova Konstitutsiyasiga muvofiq , 29-iyul kuni parlament tarqatib yuborildi va yangi saylovlar boʻlib oʻtdi, unda 2001-yildan beri hukmronlik qilib kelayotgan Moldova Respublikasi Kommunistlar partiyasi (MRKP) oʻz oʻrinlarining koʻp qismini yoʻqotdi.

Jarayonlar

1998-yil 22-martda Moldovada parlament saylovlari boʻlib oʻtdi, unda muxolifatdagi Kommunistlar partiyasi 30,01 % ball bilan gʻalaba qozondi. 2 yildan soʻng uning taklifi bilan mamlakat Konstitutsiyasiga oʻzgartirishlar kiritildi, unga koʻra, xalq ovozi oʻrniga davlat rahbarini parlament deputatlarining ovoz berish yoʻli bilan saylanadigan boʻldi.

2001-yil 25-fevralda navbatdagi saylovlarda MRKP 50,07 % ball bilan toʻliq gʻalaba qozondi, bu unga 71 mandat va hukumatni shakllantirish va oʻz ovozlari bilan mamlakat prezidentini saylash imkoniyatini berdi. 4-aprel kuni MRKP rahbari Vladimir Voronin prezident etib saylandi — Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin postsovet hududida hokimiyat tepasiga kelishga muvaffaq boʻlgan yagona kommunist hisoblanar edi. Uning vaʼdalari orasida: Moldovaning Ittifoq davlatiga qoʻshilishi, Dmitriy Kozakning rejasiga binoan mamlakatni federallashtirish, Dnestryanı bilan nizoni hal qilish va rus tiliga ikkinchi davlat tili maqomini berish edi.

Bu vaʼdalarning hech biri turli sabablarga koʻra amalga oshmadi. Bularning barchasi 2005-yil 6-martdagi saylovlarda MRKP 45,98 % ball bilan gʻalaba qozonishga muvaffaq boʻldi.

2005-yil 4-aprelda ovoz berishdan oldin PCRM Markaziy Qoʻmitasi Moldovaning Yevropa Ittifoqi va NATO bilan integratsiyalashuviga yoʻnaltirilgan partiyaning siyosiy yoʻriqnomalariga sezilarli oʻzgarishlar kiritdi. Voronin ham Yevropaparast tezislar qildi, bu esa Demokratik Moldova muxolifat blokining boʻlinishiga olib keldi. Kishinyov meri Serafim Urechean boshchiligidagi blokning qolgan partiyalari „Bizning Moldova“ alyansini tuzdilar, ammo ularda atigi 26 ta oʻrin qolgan edi. Voroninning qayta saylanishi uchun 3 ta oʻng partiyaning qoʻllab-quvvatlashi yetarli edi.

Voroninning ikkinchi muddati davomida Moldova yevropaparast siyosat olib bordi, shu jumladan GUAM hammuassislaridan biriga aylandi. Mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotida muayyan muvaffaqiyatlarga erishildi, biroq koʻplab muammolar hal etilmadi.

Ovoz berishdan oldin

2009-yil 5-aprelda navbatdagi parlament saylovlari boʻlib oʻtdi, unda MRKP uchinchi marta 49,48 % ball bilan gʻalaba qozondi va oʻz vakilligini 60 deputatga oshirdi, bu hukumatni shakllantirish uchun yetarli edi, lekin prezidentni saylash uchun yetarli edi.

" Yevropa integratsiyasi uchun alyans „da birlashgan muxolifat saylov natijalarini tan olmadi va Kishinyovda ommaviy norozilik namoyishlari uyushtirdi, bu tartibsizliklar vayronagarchiliklar bilan yakunlandi.

Konstitutsiyaga koʻra, Vladimir Voronin uchinchi muddatga nomzod boʻlishi mumkin emas edi, shuning uchun MRKP amaldagi Bosh vazir Zinaida Greceanii va shifokor Stanislav Gropp nomzodini koʻrsatdi. Biroq, YIA (Yevropa integratsiyasi uchun alyans) ga tegishli partiyalar prezidentlik saylovlarini boykot qilishdi. Bu MRKPga oʻz nomzodini prezident etib saylash imkoniyatini bermadi.

60	41
MRKP	“ Yevropa integratsiyasi uchun ittifoq "

Ovoz berish

2009-yil 20-mayda ovoz berishning birinchi bosqichi boʻlib oʻtdi. Garchi barcha 60 deputat Zinaida Greceanii uchun ovoz bergan boʻlsa ham (muxolifat ovoz berishni boykot qilgani uchun MRKPdan) va Stanislav Gropp birorta ham ovoz olmagan boʻlsa-da, saylovlar bekor deb topildi. Ikkinchi tur 2009 -yil 28-mayga belgilangan edi. Lekin oʻsha kuni saylov 3-iyunga qoldirildi; MRKP buni yuksalish bayrami bilan bogʻliq deb daʼvo qildi, muxolifat esa MRKPni saylovlarni kechiktirishga uringani uchun tanqid qildi.

Ikkinchi ovoz berishdan bir kun oldin, 2-iyun kuni parlamentning sobiq rahbari Marian Lupu MRKPni tark etdi. U MRKP „demokratik emasligini va uni ichkaridan isloh qilib boʻlmasligini“ tushunganini aytdi. Bu ovoz berishning ikkinchi bosqichining buzilishiga olib keldi — Zinaida Greceanii uchun yana 60 ta ovoz berildi va muqobil nomzod, Moldovaning Rossiyadagi sobiq elchisi Andrey Neguts uchun birorta ham ovoz berilmadi.

Saylovlar haqiqiy emas deb topildi, shundan soʻng parlament tarqatib yuborildi va yangi parlament saylovlari belgilandi, unda MRKP birinchi marta magʻlubiyatga uchradi, garchi eng katta fraksiyani (48 deputat) saqlab qolgan boʻlsa-da, lekin birgalikda ga YIA aʼzo partiyalarga yutqazdi.

Davlat rahbari vazifasini bajaruvchi Vladimir Voronin 2009-yil 11-sentabrgada isteʼfoga chiqqunga qadar prezident vazifasini bajarishda davom etdi.