Musiqali film

Musiqali film – kino va televideniye asari; unda musiqa asosiy oʻrinni egallab, filmning janri va dramatik qurilishini belgilaydi, syujet rivojlanishi, asar gʻoyasi va qahramonlar ichki dunyosini ochishga xizmat qiladi. 1920-yillarning oxirida ovozli kino bilan bir vaqtda musiqali film ham rivojlana boshladi. Rivojlanishning turli bosqichlarida musiqali filmning tuzilishi oʻzgarib bordi. Dramaturgiya, musiqa, vokal, xoreografiya va ijrochilik sanʼati sintezi turli koʻrinishlarda shakllana boshladi.

Singin' in the Rain (1952) musiqali filmi posteri.

Tarixdagi birinchi musiqali film AQShda yaratilgan. Film nomi The Jazz Singer („Jaz xonandasi“) boʻlgan. Keyinchalik bunday turdagi filmlar Germaniya („Tabassumlar mamlakati“, „Koʻrshapalak“ va boshqalar) da yaratilgan. 1930-yillarga kelib musiqali filmning asosiy janrlari – lirik kinokomediya, filmrevyu, operetta, opera, balet shakllandi.

Oʻzbekistonda musiqali film yaratish 1940-yillardan boshlandi. Ikkinchi jahon urushi yillarida yaratilgan filmlarning aksariyatini film-konsertlar tashkil etdi. „Film-konsert“ (Y. Aʼzamov), „Frontdagi doʻstlarga“, „Vatan sovgʻasi“ (K. Yormatov), „Besh respublika konserti“ (Z. Sobitov) va boshqa shular jumlasidan. „Doyra raqsga chorlaydi“, „Musiqiy torlarimiz siri“ film-konsertlari, „Dilbarim“ film-komediyasi, „Dilorom“ birinchi oʻzbek film-operasi, „Jonlangan miniatyuralar“ („Suhayl va Mexri“, L. Fayziyev; M. Leviyev) filmbaleti va boshqa filmlarda musiqadan oʻrinli foydalanishga, mavzuga hamohang ekran tilini kashf etishga muvaffaq boʻldilar. „Oʻzbektelefilm“ da yaratilgan „Shashmaqom“ (T. Akromov), „Menga qoʻshiqchizib ber“ (L. Inozemseva), „Men balerina“ (Sh. Mahbubov) kabi filmlarda milliy madaniyatni, oʻzlikni anglash, qadriyatlarni eʼzozlash va yangi ijodiy izlanishlar koʻzga tashlanadi. Anʼanaviy oʻzbek aytim (vokal) va cholgʻu musiqa sanʼatini tiklash va rivojlantirishni targʻib qiluvchi „Xiva vaqti bilan soat yettida“, „Boysunda qor eriganda“, „Qalbingda xalq ohanglarini eʼzozla“ kabi film-konsertlar oʻzining milliyligi bilan ajralib turadi. 1987-yil Oʻzbekiston televideniyesida birinchi bor „Toʻmaris“ (rejissyor N. Mahmudov; U. Musayev) telebaleti qoʻyildi. „Maysaraning ishi“ (M. Abzalov), „Yulduzimni ber, osmon“ (F. Davletshin), „Monolog“, „Sevgi qoʻshigʻi“ (Bahodir Zokirov), „Mesh polvon“ (M. Abzalov) va boshqa keyingi yillar yaratilgan eng yaxshi musiqali filmlardir.

Adabiyotlar

• Ashirova, Mohina. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil.