Oʻlim marshi
Oʻlim marshi – urush asirlari yoki deportatsiya qilingan odamlarning majburiy yurishi. Bunda ayrim shaxslar yoʻlda oʻlimga tashlab ketiladi[1]. Bu oddiy mahbuslarning piyoda boshqa yerga olib ketilishidan farq qiladi. Jeneva konvensiyasining 19-moddasiga koʻra, mahbuslar xavfli hudud, masalan, front chizigʻi yaqinidan xavfsizroq deb hisoblanadigan joyga koʻchirilishi kerak. Harakatlanishga qodir boʻlmagan yoki jarohatlangan mahbuslarni evakuatsiya qilish talab qilinmaydi. Urush paytida bunday evakuatsiyalarni amalga oshirish qiyin boʻlishi mumkin.
Oʻlim marshlari boshqa turdagi jazolardan odatda ogʻir jismoniy mehnat, zoʻravonlik, mahbuslarning jarohati va ularning kasalligiga eʼtiborsizlik, ataylab ochlik, suvsizlik bilan qiynash, kamsitish, qiynoqlar va yurish tezligiga yetisha olmaganlarni qatl etish kabi amaliyotlar bilan ajralib turadi. Marshlar urush asirlari lagerida yoki internatsiya lagerida tugashi mumkin yoki majburiy yurishda qatnashganlarning barchasi oʻlishigacha davom etishi mumkin.
Mashhur oʻlim marshlari
tahrirJingkang voqeasi
tahrir1127-yilda Jin–Sun urushlari davomida, Jurchen boshchiligidagi Jin sulolasi qoʻshinlari Han boshchiligidagi Song sulolasi poytaxtidagi Imperator saroylarini qamal qilgan. Jin qoʻshinlari Song hukmdori, imperator Qinzongni, uning otasi imperator Huizongni, shuningdek, koʻplab imperator oilasi aʼzolari va Song imperator sudining amaldorlarini qoʻlga olishadi. „Jingkang solnomasi“ ga koʻra, Jin qoʻshinlari imperator kutubxonasini va saroyni talon-taroj qilgan. Jin qoʻshinlari barcha ayol xizmatkorlar va imperator musiqachilarini ham oʻzlari bilan olib ketishadi. Imperator oilasi oʻgʻirlab ketiladi va ularning qarorgohlari talon-taroj qilinadi. Jurchenlar tomonidan asirlik va qullik tahdidi bilan duch kelgan koʻplab saroy ayollari oʻz joniga qasd qilishadi. Qolgan asirlar, 14,000 dan ortiq kishi, oʻljalar bilan birga Jin poytaxtiga yurishga majbur boʻlishadi. Ularning qoʻshinlari – asosan Shimoliy Song sulolasining vazirlari va generallari kasallik, suvsizlik va charchoqdan aziyat chekishadi. Yetib kelgach, har bir kishi maxsus marosimdan oʻtishi kerak edi, bu marosimda ular faqat qoʻy terisiga oʻralgan holda yalangʻoch turishi kerak boʻlgan[2].
Afrikalik qullar savdosi
tahrirAfrika qullar savdosida sotilgan yoki asir olingan qullar yurishga majburlangan. Ular Zanzibar va Atlantika qullar savdosi doirasida boshqa mamlakatlarga joʻnatilgan. Baʼzida savdogarlar qullarni zanjirlab, ularga yetarlicha oziq-ovqat bermas edi. Yurishga qodir boʻlmagan qullar koʻpincha oʻldirilgan yoki oʻlimga tashlab ketilgan[3][4].
David Livingstone Sharqiy Afrika qullar savdosi haqida shunday deb yozgan:
Biz yo'lda otib tashlangan yoki pichoq bilan yaralangan bir qul ayolni ko'rdik. Kuzatuvchilar aytdiki, erta tongda o'sha yerdan o'tgan bir arab buni qilgan. Chunki ayol yura olmay qolganidan g'azablangan ekan.[5]
Mahalliy amerikaliklarni majburiy koʻchirilishi
tahrir
AQShda mahalliy amerikaliklarni koʻchirish jarayonida, taxminan 6,000 Choctaw qabilasi aholisi 1831-yilda Mississipidandan yangi tashkil etilayotgan Hindular hududiga (hozirgi Oklaxoma) koʻchiriladi. 1832-yilga kelib, faqatgina u yerga 4,000 Choctaw yetib keladi[6]. 1836-yilda, Creek urushidan soʻng, AQSh armiyasi 2,500 Muskogini Alabama shtatidan urush asirlari sifatida zanjirlar bilan deportatsiya qiladi[7]. Qabilaning qolgan qismi (12,000 kishi) armiyaga deportatsiya qilindi. Hindular hududiga kelgach, 3,500 nafari infeksiyadan vafot etadi[8]. 1838-yilda, prezident Andrew Jackson farmoni bilan, Cherokee xalqi Hindular hududiga koʻchishga majbur boʻladi. Ushbu marsh „Koʻz yoshlar yoʻli“ deb nomlanadi. Taxminan 4,000 kishi koʻchish jarayonida vafot etadi[9].
Manbalar
tahrir- ↑ „Definition of DEATH MARCH“. www.merriam-webster.com.
- ↑ "The Accounts of Jingkang" (靖康稗史箋證) 「临行前俘虏的总数为14000名，分七批押至北方，其中第一批宗室贵戚男丁二千二百余人，妇女三千四百余人」，靖康二年三月二十七日，「自青城国相寨起程，四月二十七日抵燕山，存妇女一千九百余人。」(„There were 14,000 captives divided into seven groups when the march commenced. The first group, composed of imperial family members and nobles, contained 2,200 males and 3,400 females and departed on the 27th day of the third month from the Qingcheng stockade. When it arrived in Yanshan on the 27th day of the following month, just over 1,900 females remained.“)
- ↑ Falola, Toyin; Warnock, Amanda. Encyclopedia of the Middle Passage. Greenwood Publishing Group, 2007 — 97-bet. ISBN 978-0313334801. OCLC 230753290.
- ↑ Friedman, Saul S. Jews and the American Slave Trade. Transaction Publishers, 2000 — 232-bet. ISBN 978-1412826938.
- ↑ Livingstone, David. The Last Journals of David Livingstone, in Central Africa, from 1865 to His Death. Echo Library, 2006 — 46-bet. ISBN 184637555X.
- ↑ „Trail of Tears“. Choctaw Nation. 2016-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Foreman, Grant. Indian Removal: The Emigration of the Five Civilized Tribes of Indians. University of Oklahoma Press, 1974.
- ↑ „Creeks“. Everyculture.com.
- ↑ Marshall, Ian. Story line: exploring the literature of the Appalachian Trail, Illustrated, University of Virginia Press, 1998. ISBN 978-0813917986.