Oʻzgidromet

Oʻzbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmati markazi (Oʻzgidromet) Oʻzbekiston Respublikasida gidrometeorologiya sohasidagi muammolarni hal qilish uchun maxsus vakolat berilgan davlat organidir.

Gidrometeorologiya xizmati markazining vazifalari qatoriga gidrometeorologik kuzatuvlar davlat tizimini rivojlantirish va takomillashtirish, iqtisodiyot tarmoqlarini gidrometeorologik taʼminlash, ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish, ob-havo, daryolardagi suv miqdori, iqlim oʻzgarishini qisqa muddatli va uzoq muddatli prognozlashni takomillashtirish kiradi.

Umumiy maʼlumot

Oʻzgidromet BMT boʻgʻinlaridan biri — Jahon Meteorologiya Tashkilotining (JMT) ajralmas qismi boʻlib, uning asosiy maqsadi ob-havo va iqlimni kuzatish, davlatning meteorologik, gidrologik va boshqa kuzatuvlari boʻyicha maʼlumotlarni yigʻish va almashishda hamkorlik qilishdan iborat. 1967-yildan beri Toshkent Markaziy Osiyo, Yaqin Sharq va Rossiyaning Osiyo qismidagi davlatlarda meteorologik maʼlumotlarni toʻplaydigan, ob-havo xaritalari va prognozlarini tayyorlaydigan va tarqatuvchi 29 ta mintaqaviy meteorologiya markazlaridan biri hisoblanadi. Bu Butunjahon ob-havo kuzatuvi (WWW) tizimida Oʻzgidrometning mas’uliyatli sohasidir. Oʻzgidromet tuzilmasi atrof-muhit holatini kuzatish uchun 400 dan ortiq punktlarni oʻz ichiga oladi. Respublika hududida 1921-yildan boshlab meteorologik, gidrologik va agrometeorologik kuzatishlar olib boriladi. Suv havzalari, havo, tuproq holatining ekologik monitoringi 1972-yildan boshlab olib boriladi.

Asosiy funktsiyalari

• gidrometeorologik maʼlumotlarni yigʻish, uni tahlil qilish va umumlashtirish;
• gidrometeorologiya va iqlimiy maʼlumotlarning milliy maʼlumotlar bazasini yaratish;
• zamonaviy texnologiyalar asosida gidrometeorologiya fanini rivojlantirish;
• aholiga gidrometeorologik prognozlar va ogohlantirishlar shaklida turli xizmatlar koʻrsatish;
• qishloq xoʻjaligi, aviatsiya, milliy mudofaa va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari uchun maxsus tezkor gidrometeorologiya xizmatlari;
• atmosfera ifloslanishi, er usti (tabiiy suv oqimlari) suvlari, tuproqlarning ifloslanishi monitoringi va fon monitoringi (maʼlumotlarni yigʻish, qayta ishlash, tahlil qilish va maʼlumotlarni tayyorlash), atmosfera ifloslanish darajasini prognozlash;
• iqlim oʻzgarishini monitoring qilish va uning istiqbollarini taqdim etish, shuningdek, uning iqlim oʻzgarishiga javob berish choralari va variantlariga taʼsirini baholashga hissa qoʻshish;
• Butunjahon meteorologiya tashkilotining Butunjahon ob-havo kuzatuvi tizimida mintaqaviy meteorologiya markazi sifatida faoliyat yuritadi.

Tarixi

Toshkentda meteorologik kuzatishlar 1867-yilning dekabr oyidan boshlab olib boriladi. 1870-yil mart oyidan boshlab „Turkestanskie vedomosti“ (Toshkent) gazetasida ob-havo va meteorologik kuzatishlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlar eʼlon qilinadi. 1873-yilda Toshkent astronomik va fizika observatoriyasi ishlay boshladi. 1876-yil sentabrda Toshkent observatoriyasi meteorologiya stansiyasi ochildi va hozirda ham faoliyat koʻrsatmoqda.

20-asr boshlariga kelib Oʻzbekiston hududida 11 ta gidrometeorologiya stansiyalari tashkil etilgan. Oʻzbekiston gidrometeorologiya xizmatining rasmiy tugʻilgan kuni 1921-yil 7-may. 1931-yildan Gidrometeorologiya xizmati ham meteorologik, ham gidrologik kuzatishlar olib boradi. 1992-yildan Gidrometeorologiya xizmati Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Gidrometeorologiya Bosh boshqarmasi (Boshgidromet) maqomini oldi. 2004-yil aprel oyidan boshlab Boshgidromet Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Gidrometeorologiya xizmati markaziga (Oʻzgidromet) aylantirildi. 2017-yil 1-iyundan Gidrometeorologiya xizmati markazi Oʻzbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi tizimiga oʻtkazildi. 2019-yil 10-apreldan Oʻzgidromet Favqulodda vaziyatlar vazirligi tizimidan Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tizimiga oʻtkazildi.

Xalqaro faoliyat

Oʻzgidrometning xalqaro ilmiy-texnikaviy faoliyati joriy va istiqbolli rejalar, Oʻzbekiston Respublikasining majburiyatlari bajarilishini taʼminlashdan kelib chiqadigan va Oʻzbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan Oʻzgidrometga yuklangan vazifalar asosida amalga oshiriladi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlariga muvofiq Oʻzgidromet BMTning quyidagi xalqaro konventsiyalari bilan oʻzaro hamkorlik boʻyicha ijro etuvchi organ hisoblanadi:

• Jahon Meteorologiya Tashkiloti (JMT) konventsiyasi.
• Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqlim oʻzgarishi boʻyicha Doiraviy Konventsiyasi (IOʻBDK).
• Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqlim oʻzgarishi boʻyicha Doiraviy Konventsiyasining Kioto protokoli (BMT IOʻBDKKP).
• Iqlim oʻzgarishi boʻyicha Parij kelishuvi.

1993-yil 22-yanvarda Oʻzbekiston Respublikasining Jahon meteorologiya tashkiloti konventsiyasiga qoʻshilishi toʻgʻrisidagi hujjat kuchga kirdi. Oʻzgidromet bosh direktori Hukumat qarori bilan Oʻzbekiston Respublikasining JMTdagi doimiy vakili etib tayinlanadi. Oʻzgidromet 1967-yildan buyon Butunjahon ob-havo kuzatuvi tizimidagi mintaqaviy meteorologiya markazlaridan biri boʻlib, JMTning barcha dasturlarini amalga oshirishda faol ishtirok etadi. JMTga aʼzo barcha davlatlar 6 ta Mintaqaviy Meteorologiya Assotsiatsiyasiga (MMA) boʻlingan, ularning meteorologik tarmoqlari toʻliq yoki qisman bitta mintaqada joylashgan. Oʻzbekiston JMTga 35 ta Osiyo davlatini oʻz ichiga olgan II-Osiyo mintaqaviy assotsiatsiyasi aʼzosi. Oʻzgidrometning xalqaro tashkilotlar va Markaziy Osiyo davlatlarining milliy gidrometeorologiya xizmatlari (MGX) bilan faol oʻzaro hamkorligida Orol dengizi havzasida kuzatuv, monitoring va aloqa tizimlarini takomillashtirish boʻyicha loyihalar tayyorlanmoqda va amalga oshirilmoqda. Ushbu loyihalar gidrologik muammolarni hal etish va ekologik vaziyatni yaxshilashga qaratilgan.

Havolalar

• Rasmiy sayti