Orkestrion
Orkestrion (nemischa: Orchestrion) — ishlash prinsipi organ va garmonikaga oʻxshash bir qator musiqa asboblarining nomi. Musiqiy vosita sifatida orkestrionlar, asosan, perfolentalardan foydalanganlar.
Orkestrion, dastlab, 1790-yilda Abbot Vogler tomonidan ishlab chiqilgan koʻchma organ edi. Unda 900 ga yaqin quvur, har birida 63 ta klavishli 4 ta manual va 39 ta tepki bor edi. Vogler orkestrionining „inqilobiy“ligikombinatsiyalangan ohanglarni faol ishlatishdan iborat boʻlib, bu labial organlar quvurlari hajmini sezilarli darajada kamaytirishga imkon berdi.
1791-yilda Pragada Tomas Anton Kunz tomonidan yaratilgan asbobga xuddi shu nom berildi. Ushbu asbob ham organ quvurlari, ham fortepyanoga oʻxshash torlar bilan jihozlangan. Kunz orkestrionida 65 ta klavish va 25 ta tepkidan iborat 2 ta manual, 21 ta registr, 230 ta tor va 360 ta quvur bor edi.
XIX-asr boshlarida orkestrion (shuningdek, orkestrin) nomi ostida orkestr ovoziga taqlid qilish uchun moslashtirilgan bir qator avtomatik mexanik asboblar paydo boʻldi. Asbob shkafga oʻxshardi, uning ichida prujinali yoki pnevmatik mexanizm oʻrnatilgan boʻlib, u tanga tashlaganda ishga tushardi. Asbobning torlari yoki quvurlarining joylashuvi shunday tanlanganki, mexanizmning ishlashi paytida maʼlum musiqiy asarlar ijro etiladi. Asbob 1920-yillarda Germaniyada ommalashib ketdi. Keyinchalik orkestrion oʻrnini grammofon plastinkalari egalladi.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
Adabiyotlar tahrir
- „Оркестрион“,Музыкальные инструменты : энциклопедия. М.: Дека-ВС, 2008 — 428—429 bet.
- Orkestrion // Buyuk rus entsiklopediyasi. 24-jild. — M., 2014. — S. 421.
- Мирек А.М. „Оркестрион Фоглера“,. Справочник к схеме гармоник. М.: Альфред Мирек, 1992 — 4—5 bet.
- „Оркестрион“,Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1990 — 401 bet.
- „Оркестрион“,Музыкальная энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1978 — 98—99 bet.
- Gerbert Jüttemann: Orchestrien aus dem Schwarzwald : Instrumente, Firmen va Fertigungsprogramme. Bergkirchen: 2004-yil. ISBN 3-932275-84-5.