Pauerlifting

Pauerlifting (inglizcha: powerlifting; power — „kuch, qudrat“ + lifting — „koʻtarish“) — kuch talab etiladigan sport turi boʻlib, uning mohiyati sportchi uchun eng ogʻir vazn qarshiligini yengib oʻtishdir.

Pauerlifting uch kurash kuchi deb ham yuritiladi. Buning sababi shundaki, bu musobaqalash yoʻnalishi uchta mashqni oʻz ichiga oladi: shtangani orqaga olib oʻtirish (aniqrogʻi, kurakning yuqori qismida), yotgan holatda gorizontal kursida toshni koʻtarish va toshni siljitish — bu mashqlarning jami sportchining malakasini bildiradi.

Bodibildingdagi bu uchta mashq „muhim“ yoki oddiy qaralganda „asosiy“ sanalib, chunki shu jarayon bajarilganda bir vaqtning oʻzida bir nechta boʻgʻinlar va u yoki bu darajada deyarli barcha mushaklar ishga tushadi. Ushbu mashqlar boshlangʻich sportchilarga umumiy mushak hajmini olish va kuchni rivojlantirish uchun tavsiya etiladi.

Pauerliftingda, bodibildingdan farqli oʻlaroq, tananing goʻzalligi va mutanosibligi emas, balki kuch koʻrsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Ammo koʻpgina mashhur bodibildingchilar (masalan, Arnold Shvarsenegger, Ronni Koulmen, Franko Kolombolar) pauerlifting bilan shugʻullanishgan yoki bir vaqtning oʻzida ikkala sport turi boʻyicha mashgʻul boʻlishgan.

Bir xil vazn toifasidagi sportchilarning ishtirok etishlaridan oldin koʻrsatkichlari taqqoslanadi. Hisob natijasi uchta mashqda olingan umumiy maksimal vaznga asoslanadi. Bir xil vazn koʻrsatkichiga ega boʻlganlarga nisbatan kamroq vaznga ega boʻlgan sportchilar gʻalabaga erishadi. Turli vazn toifalaridagi sportchilarni taqqoslashda Uilks formulasi, Glossbrenner (WPC-WPO) formulasi yoki Shvars/Meloun formulasi (MPA-Milliy pauerlifting assosiasiyasi), shuningdek IPFkoʻzoynaklari  (IPF federasiyasida) qoʻllaniliishi mumkin.

Tarixi

Pauerlifting ogʻir atletikachilarning asosiy harakatlardagi samaradorligini oshirish uchun qoʻllanadigan mashqlardan vujudga kelgan. Dastlab, mashqlar toʻplami va tartibi zamonaviylardan farq qilar edi — hozirgi kunda tanish boʻlgan oʻtirish, oʻtirgʻichda press, koʻtarma bosim, shuningdek, pauerliftingga tik turgan holda qoʻllarni tosh bilan bilan bukish (bisepsga koʻtarish), oʻtirgan holatda toshni boshning orqasidan oʻtkazish va hokazo kiradi. Bu „gʻayritabiiy“ ogʻir atletika mashqlar nuqtai nazaridan olib qaralganda 40-50-yillarning oxiriga borib taqaladi. XX asr bu sport turi boʻyicha musobaqalar oʻtkazila boshlandi va Gʻarbda mashhurlikka erishdi,. 50-60-yillarga borib, pauerlifting zamonaviy shaklda rivojlana boshladi. 1960-yillarning oʻrtalariga kelib musobaqa qoidalari belgilandi va milliy darajadagi chempionatlar muntazam oʻtkazila boshlandi.

1950-yillarning oxirida Britaniyada pauerliftingning „Strength Set“ deb nomlangan oʻziga xos shakli mavjud boʻlib, uning tartibi biseps koʻtarish, yotgan va oʻtirgan holatda  press qilishdan iborat edi. 1964-yilda birinchi norasmiy AQSH (York, Pensilvaniya shtatlarida) chempionati boʻlib oʻtadi. Amateur Athletic Union (AAU) 1965-yilda birinchi milliy chempionatni oʻtkazadi, unda oʻtirgʻichda presslash,  oʻtirgan holatda tosh koʻtarish, tik turgan holatda tosh koʻtarish allaqachon raqobatbardosh mashqlar sirasiga kirgandi.

Xalqaro pauerlifting federasiyasi (IPF) 1972-yil noyabr oyida tashkil etildi va bir yil oʻtgach, birinchi jahon chempionati 1973-yil noyabr oyida boʻlib oʻtadi. 1980-yilda Louelle shahrida (Massachusets, AQSH) ayollar ilk marta jahon chempionatida ishtirok etishadi va 1989-yilda IPF erkaklar va ayollar chempionatlari birlashtiriladi.

1986-yilda Butunjahon pauerlifting kongressi vujudga keladi va keyinchalik boshqa muqobil xalqaro tashkilotlar ham paydo boʻla boshlaydi.

Xalqaro pauerlifting tashkilotlari soni ayni kunda doimiy ravishda oʻsib bormoqda, ammo jahon pauerliftingiga xos boʻlgan markazsizlashtirishga qaramay, Xalqaro pauerlifting federasiyasi (IPF) eng mashhur va ommabop boʻlib qolmoqda. IPF Jahon oʻyinlari assosiasiyasi va Xalqaro sport federasiyalari Bosh assambleyasiga aʼzosi boʻlgan yagona xalqaro pauerlifting tashkiloti hisoblanadi. 2004-yilda uzoq davom etg an jarayondan soʻng IPF WADA kodeksini imzoladi; 1963-yildan pauerlifting „ogʻir atletika“ singari Paralimpiya oʻyinlari dasturiga kiritilgan, 1992-yildan esa — pauerlifting sifatida. Paralimpiya oʻyinlari dasturida mashqning bir turi mavjud — yotgan holatda tosh koʻtarish. Ishtirokchi-mamlakatlar soni 115 ta boʻlib, ayollar birinchibor 2000-yilgi Paralimpiya oʻyinlarida ishtirok etishgan.

Adabiyotlar

• Брукс Кубик. Тренинг динозавров. 
• Муравьев В.Л.. Пауэрлифтинг - путь к силе, 1998.