Platonik sevgi
Platonik sevgi — zamonaviy maʼnoda maʼnaviy joziba va romantik shahvoniylikka asoslangan yuksak munosabatlar hisoblanadi[1].
Bu ibora qadimgi yunon faylasufi Platon (Aflotun, miloddan avvalgi 427-348) nomidan kelib chiqqan. „Bayram“ deb nomlangan dialog koʻrinishidagi kompozitsiyasida Pausanias ismli qahramonni bunday sevgisi haqida mulohaza yuritgan. Oxirida u bilan „ideal“ sof maʼnaviy sevgini tushunadi.
Pausanias „Bayram“ asarida yangi boshlangan sevgini his qilish imkoniyatlarini va uning ikki tomonlama tabiatida qanday rivojlanishini tushuntiradi: jinsiy istak va aseksuallik . Platonik sevgi gʻoyasi bilan bogʻliq boʻlgan Sokrat monologining qisman maʼnosini paygʻambar ayol Diotima bilan bogʻlash mumkin, u oʻz maʼnosini ilohiy tafakkurga koʻtarilish sifatida koʻrsatdi. Diotima va Platon uchun, qoida tariqasida, boshqa odamlarning sevgisidan foydalanishning eng toʻgʻri usuli — bu sizning fikringizni ilohiy sevgiga yoʻnaltirishdir.
Muxtasar qilib aytganda, chinakam platonik sevgi bilan goʻzallik yoki boshqa odamni sevgan kishi uning aqli va qalbini ilhomlantiradi va diqqatini ruhiy dunyoga qaratadi. Sokrat Platonning Simpoziumini tushuntiradi, sevgining ikki turi mavjud: Eros — oddiy yoki dunyoviy sevgi va ilohiy sevgi. Oddiy sevgida jismoniy zavq va koʻpayish uchun goʻzal tananing jismoniy jozibasidan boshqa hech narsa yoʻq. Ilohiy ishq jismonan jozibadan, yaʼni tana goʻzalligining jozibadorligidan boshlanadi, lekin asta-sekin Oliy Goʻzallik muhabbatiga oʻtadi. Ilohiy sevgining bu taʼrifi keyinchalik platonik sevgining taʼrifiga aylandi. Bu atama soʻfiylikda ham mavjud, garchi bu soʻz koʻpincha uni Haqiqiy ishq deb taʼriflash uchun ishlatiladi [2] .
Oʻrta asrlarda Aflotunga, uning falsafasiga va sevgi haqidagi qarashlariga yangi qiziqish paydo boʻldi. Bu 1438-1439 yillarda Platon gʻoyalarini faol ravishda targʻib qilgan Ferrara-Florensiya sobori paytida Pletho tufayli sodir boʻldi. Keyinchalik, 1469 yilda Marsilio Ficino neoplatonik sevgi nazariyasini ishlab chiqdi, u yerda sevgini uning ruhini kosmik jarayonlarga va yuksak maʼnaviy qadriyatlarga va jannat gʻoyasiga olib boradigan individual inson qobiliyati sifatida belgilaydi [3] .
Inglizcha atama Uilyam Devinantning „Aflotunni sevuvchilar“ (1635 yilda nashr etilgan) tanqididan kelib chiqqan; Platon sevgisi falsafasini tanqid qilish Charlz I (Karl I) saroyida mashhur edi. U Aflotunning „Simpozium“ asaridagi sevgi tushunchasidan kelib chiqqan boʻlib, mehribonlik gʻoyasi sifatida ezgulik va haqiqatning ildizida yotadi. Qisqa vaqt ichida platonik sevgi ingliz qirollik saroyida, ayniqsa qirol Charlz I ning rafiqasi qirolicha Genrietta Mariyaning ijtimoiy doiralarida urfga kirdi (moda) . Platonik sevgi Qirollik davrida paydo boʻlgan baʼzi muloyim niqoblarning mavzusi edi, garchi moda tez orada ijtimoiy va siyosiy oʻzgarishlar bosimi ostida yoʻq boʻlib ketgan boʻlsada [4].
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Д. Н. Ушаков „Платонический“,. Толковый словарь Ушакова, 1935—1940.
- ↑ Dall'Orto, Giovanni. 'Socratic Love' as a Disguise for Same-Sex Love in the Italian Renaissance. — 1989.
- ↑ The Pursuit of Sodomy: Male Homosexuality in Renaissance and Enlightenment Europe. Andoza:Нп3, 1989. ISBN 978-0-918393-49-4.
- ↑ K. Sharpe, Criticism and Compliment (Cambridge, 1987), ch. 2.