Vikipediya

Prunus domestica

 

Prunus domestica, Yevropa olxoʻrisi — raʼnodoshlar oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi. U ingliz tilida olxoʻri deb nomlanuvchi mevali daraxtlarning koʻp navlarini oʻz ichiga oladi, ammo hamma olxoʻri navlari ham bu turga tegishli emas.

TavsifTahrirlash

Odatda buta yoki kichik daraxt shaklida oʻsadi. Bu oʻsimlik erta bahorda oq rangda gullaydi. Oval yoki sharsimon mevaning oʻlchami har xil, lekin diametri 8 centimetr (3 inches) boʻlishi mumkin. Meva eti odatda shirin[1], lekin baʼzi navlari nordon taʼmga ega. Barcha Prunus mevalari ichida bitta katta urugʻi bor. Urugʻi danak deb ataladi va isteʼmol qilish paytida olib tashlanadi.

  • Gullari

  • Bahorgi gullar

  • Yosh barglar

  • Xom meva

  • Yetilgan meva

TaksonomiyaTahrirlash

 

Kichik turlarTahrirlash

Cullen va boshqalar. (1995) ilmiy tadqiqotlarga qaramay, uchta kichik turni tan oladilar[2]:

  • P. domestica ssp. domestica – olxoʻri
  • P. domestica ssp. insititia – damsons va bullaces, krieche, kroosjes, perdrigon va boshqa Yevropa navlari
  • P. domestica ssp. intermedia – tuxumli olxoʻri (shu jumladan Viktoriya olxoʻri)
  • P. domestica ssp. italica – oʻlchovlar (koʻkatlar, dumaloq olxoʻri va boshqalar; shu jumladan sspp. claudiana va rotunda)
  • P. domestica ssp. pomariorum – toʻkish
  • P. domestica ssp. priska – zibarte
  • P. domestica ssp. syriaca – mirabelle olxoʻri

Kichik turlar osongina chatishtiriladi, shuning uchun koʻplab oraliq shakllarni topish mumkin: ularning shirinligi va achchiqligi har xil boʻlishi mumkin. Gullarining ranglari koʻk-binafsha rangdan qizil, toʻq sariq, sariq yoki och yashil ranggacha oʻzgaradi.

TurlariTahrirlash

 
Raqamli yorliqli olxoʻrining turli navlari — Imperial Gage (1), Damson (2), Lombard (3), Maynard (4) va Sariq tuxum (5)

Bogʻda foydalanish uchun koʻplab navlar tanlangan. Quyidagi navlar Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga munosib koʻrilgan:

  • „Moviy tosh“[3]
  • „Moviy boshoq“[4]
  • „Chor“[5]
  • „Imperial Gage“[6]
  • „Jefferson“[7]
  • „Lakstonning zavqi“[8]
  • „Mallard“[9]
  • „Marjori koʻchati“[10]

FoydalanishTahrirlash

Meva etini yeyish mumkin[15] va odatda mazasi shirin, lekin baʼzi navlari nordon mevalar beradi. Ularni mazali qilish uchun shakar bilan pishirish kerak.

Olxoʻri mevali bogʻlarda tijorat maqsadida oʻstiriladi. Ammo zamonaviy tadqiqotlar orqali oʻz-oʻzidan koʻpayadigan unumdor shtammlar, nisbatan kichik joylarda bitta olxoʻri yetishtirishga imkon beradigan navlar yaratilgan. Ularning erta gullashi va meva berishi sababli sovuq shamollardan himoyalangan joyni talab qilishini anglatadi[1].

Koʻpchilik oʻrik (quritilgan olxoʻri) bu turning mevalaridan tayyorlanadi.

ManbalarTahrirlash

  1. ↑ 1,0 1,1 Klein, Carol. Grow Your Own Fruit. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2009 — 96–97 bet. ISBN 978-1-84533-4345. 
  2. ↑ Cullen, J. et al. (1995).
  3. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Blue Rock'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  4. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Blue Tit'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  5. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Czar'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  6. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Imperial Gage'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  7. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Jefferson'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  8. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Laxton's Delight'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  9. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Mallard'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  10. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Marjory's Seedling'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  11. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Opal'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  12. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Oullins Gage'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  13. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Pershore'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  14. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Victoria'“. 4-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  15. ↑ Little, Elbert L.. The Audubon Society Field Guide to North American Trees: Eastern Region. New York: Knopf, 1980 — 498 bet. ISBN 0-394-50760-6.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Prunus_domestica&oldid=3512972" dan olindi