Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi
Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi, Qirgʻiziston SSR (qirgʻizcha: Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы; ruscha: Киргизская Советская Социалистическая) — Sovet Ittifoqi tarkibiga kirgan respublikalarning biri. Ayrim manbalarda Sovet Qirgʻizistoni deb yuritiladi.
| Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi | ||||||||||
| Киргизская Советская Социалистическая Республика Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы | ||||||||||
| Qirgʻiziston ASSR tarkibida (1926–36) Sovet Ittifoqi respublikasi (1936–91) | ||||||||||
| ||||||||||
 Bayroq (1952–1992)
 Gerb (1948–1992)
| ||||||||||
| Shior Бардык өлкөлөрдүн пролетарлары, бириккиле! (Qirgʻizcha) Bardıq ölkölördün proletarları, birikkile! (transliteratsiya) „Butun dunyo proletarlari, birlashingiz!“ | ||||||||||
| Madhiya Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы Мамлекеттик Гимни Qırğız Sovettik Soţialisttik Respublikası Mamlekettik Gimni „Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi gimni“ (1946-1992) | ||||||||||
 Qirgʻiziston SSRning (qizil) Sovet Ittifoqida joylashuvi
| ||||||||||
| Poytaxti | Frunziya | |||||||||
| Til(lar)i | Rasmiy tillar: Qirgʻiz • Rus Ozchiliklar tillari: Oʻzbek | |||||||||
| Etnoxoronimi | Qirgʻiz Sovet | |||||||||
| Hukumati | Stalinist bir partiyali totalitar diktatura (1936–1953) Unitar Marksist-Leninist bir partiyali sovet sotsialistik respublika (1953–1990) Unitar prezidentlik respublika (1990–1991) | |||||||||
| Prezidium raisi | ||||||||||
| • | 1936–1937 | Abdukadir Urazbekov ilk | ||||||||
| • | 1990–1993 | Askar Akayev soʻnggi | ||||||||
| Hukumat boshchisi | ||||||||||
| • | 1936–1937 | Bayali Isakeyev | ||||||||
| • | 1986–1991 | Apas Jumagulov | ||||||||
| Tarixi | XX asr | |||||||||
| • | Qirgʻiziston ASSR tashkil topgan | 11-fevral 1926-yil | ||||||||
| • | Ittifoqdosh respublikaga aylangan | 5-dekabr 1936 | ||||||||
| • | Oʻsh voqeasi | 1990-yil iyun | ||||||||
| • | Suverenitet eʼlon qilingan | 30-dekabr 1990-yil | ||||||||
| • | Mustaqillik eʼlon qilingan | 31-avgust 1991-yil | ||||||||
| • | Mustaqillik tan olingan | 26-dekabr 1991 | ||||||||
| Maydoni | ||||||||||
| • | 1989-yil | 198500 km² | ||||||||
| Aholisi | ||||||||||
| • | 1989-yil (tax.) | 4 257 800 | ||||||||
| Zichlik | 21.449874055416 km² | |||||||||
| Pul birligi | Sovet rubli (SUR) | |||||||||
| Telefon kodi | +7 319/331/332/334/335 | |||||||||
| ||||||||||
1924-yilning 14-oktabrida Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasi tarkibida Qoraqirgʻiz avtonom oblasti (ruscha: Кара-Киргизская автономная область) tashkil etilgan. Oblast nomi 1925-yilning 25 mayida Qirgʻiziston avtonom oblasti (ruscha: Киргизская автономная область) deb oʻzgartirilgan. 1926-yil 1-fevralda Qirgʻiziston Avtonom Sotsialistik Sovet Respublikasiga (ruscha: Киргизская Автономная Социалистическая Советская Республика) aylantirilgan. 1936-yil esa Qirgʻiziston SSR nomi bilan toʻliq ittifoqdosh respublika boʻlgan.
Qirgʻiziston SSR poytaxti Frunze (hozirgi Bishkek) shahri boʻlgan. Respublika 40 rayonga boʻlingan, 21 shahar, 28 shahar tipidagi posyolkasi boʻlgan.[1]
1990-yilning 15-dekabrida Qirgʻiziston SSR suverenitet eʼlon qildi. 1991-yilning 31-avgustida esa respublika oʻz mustaqilligini eʼlon qildi. Qirgʻiziston mustaqilligi 1991-yilning 26-dekabrida Sovet Ittifoqi parchalanib ketganidan keyin tan olindi.
TarixiTahrirlash
Qirgʻizistonda miloddan avvalgi 7–6-asrlarda sinfiy jamiyat vujudga kelgan. Mamlakat 6–12-asrlarda Turk xoqonligi, qarluqlar, Qoraxoniylar davlatlari tarkibida boʻlgan. 13-asr – 16-asrning birinchi yarmida moʻgʻullar, oyrotlar qoʻl ostiga oʻtgan. 15-asrning ikkinchi yarmida qirgʻiz elati shakllanib boʻlgan.
).png)
Qirgʻiziston SSR tuziladigan hudud 19-asrning birinchi yarmida Qoʻqon xonligi tarkibida boʻlgan. 19-asrning 60–70-yillarida ushbu hududni Rossiya qoʻshib olgan. 1917-yil noyabr – 1918-yil iyunida Sovet hokimiyati oʻrnatilgan. 1921-1922-yillarda yer-suv islohoti amalga oshirilgan.
Oʻrta Osiyoning milliy davlat chegaralanishi natijasida 1924-yilning 14-oktabrida Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasi tarkibida Qoraqirgʻiz avtonom oblasti (ruscha: Кара-Киргизская автономная область) tashkil etilgan. Oblast nomi 1925-yilning 25 mayida Qirgʻiziston avtonom oblasti (ruscha: Киргизская автономная область) deb oʻzgartirilgan. 1926-yil 1-fevralda Qirgʻiziston Avtonom Sotsialistik Sovet Respublikasiga (ruscha: Киргизская Автономная Социалистическая Советская Республика) aylantirilgan.
Qirgʻiziston Avtonom Sotsialistik Sovet Respublikasi 1936-yil Qirgʻiziston SSR nomi bilan toʻliq ittifoqdosh respublika boʻlgan. 1937-yil Qirgʻiziston SSR Kommunistik partiyasi tashkil topgan.
1990-yilning 15-dekabrida Qirgʻiziston SSR suverenitet eʼlon qildi. 1991-yilning 31-avgustida esa respublika oʻz mustaqilligini eʼlon qildi. Qirgʻiziston mustaqilligi 1991-yilning 26-dekabrida Sovet Ittifoqi parchalanib ketganidan keyin tan olindi.
ManbalarTahrirlash
- ↑ "Qirgʻiziston SSR" (oʻzbekcha). Ensiklopedik lugʻat. 2. Toshkent: Oʻzbek sovet ensiklopediyasi. 1988. p. 486. 5-89890-018-7.
HavolalarTahrirlash
 |
Vikiomborda Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi haqida turkum mavjud |