Qoʻshilish va sotib olish (M&A)

Qoʻshilish va sotib olish (Ing: "mergers and acquisitions" yoki "M&A") - bu kompaniyalar oʻrtasida sodir boʻladigan moliyaviy tranzaksiyalar. Qoʻshilish (merger) kompaniyaning boshqa kompaniya bilan birlashishini bildiradi, unda ikkala kompaniya birga yangi tashkilot hosil qiladi. Sotib olish (acquisition) bir kompaniyaning boshqa kompaniyani sotib olishini anglatadi, bunda sotib olingan kompaniya sotib oluvchiga tegishli boʻladi. M&A tranzaksiyalari kompaniyalar oʻsishi, bozor ulushini oshirish va sinergiyalar hosil qilish maqsadida amalga oshiriladi. Ushbu jarayonlar koʻpincha strategik rejalashtirish va moliyaviy tahlillarni talab qiladi^[1].

Integratsiya Shakllari

Statutar

Statutar qoʻshilishlar odatda sotib oluvchi maqsadli kompaniyadan ancha katta boʻlganda sodir boʻladi va maqsadli kompaniyaning aktivlari va majburiyatlarini sotib oladi. Bitimdan soʻng, maqsadli kompaniya alohida tashkilot sifatida mavjud boʻlishni toʻxtatadi.

Shoʻba

Shoʻba qoʻshilish yoki sotib olishda maqsadli kompaniya sotib oluvchining shoʻba korxonasiga aylanadi, ammo oʻz biznesini davom ettiradi.

Konsolidatsiya

Konsolidatsiyada bitimdan soʻng ikkala kompaniya ham mavjud boʻlishni toʻxtatadi va butunlay yangi tashkilot tuziladi.

Tranzaksiya Turlari

Qoʻshilishlar turli usullarda tuzilishi mumkin, bitimda ishtirok etgan ikki kompaniya oʻrtasidagi munosabatlarga asoslangan holda^[2]:

Gorizontal qo'shilish: Toʻgʻridan-toʻgʻri raqobatda boʻlgan va bir xil mahsulot liniyalari va bozorlarini boʻlishadigan ikki kompaniya
Vertikal qo'shilish: Mijoz va kompaniya yoki yetkazib beruvchi va kompaniya, masalan, muzqaymoq ishlab chiqaruvchi va konus yetkazib beruvchi birlashishi
Kongenerik qo'shilish: Bir xil iste'molchilar bazasiga turli yo'llar bilan xizmat ko'rsatuvchi ikki biznes, masalan, televizor ishlab chiqaruvchi va kabel kompaniyasi
Bozorni kengaytirish uchun qo'shilish: Bir xil mahsulotlarni turli bozorlarda sotuvchi ikki kompaniya
Mahsulot ko'lamini kengaytirish uchun qo'shilishi: Bir xil bozorda turli, lekin bog'liq mahsulotlarni sotuvchi ikki kompaniya
Konglomeratsiya: Hech qanday umumiy biznes sohalariga ega bo'lmagan ikki kompaniya

Manbalar

[1] „Mergers & Acquisitions (M&A)“.

[2] „Mergers and Acquisitions (M&A): Types, Structures, Valuations“.

[1]

[2]