Qorachoy-Cherkasiya tarixi

Qorachoy-Cherkasiya tarixi — Rossiya tarkibidagi Qorachoy-Cherkasiya tarixi haqida maqola.

Miloddan avvalgi davr

Odamlar dastlab Qorachoy-Cherkesiya hududida paleolit davrida yashagan. Pregradnaya qishlogʻi yaqinidagi Urup daryosidagi Gamovskaya gʻovidagi Uchburchak gʻorda, kuygan hayvonlarning suyaklari va tosh qurollari mavjud boʻlgan boʻlib, Musterian davrida, hatto undan ham ilgari - 600 ming yil oldin yashagan^[1]. Kardonikskaya va Zelenchukskaya qishloqlari yonidan topilgan tosh qurollar ham paleolit davriga tegishli^[2]. Yavor joyi ilk paleolit va mezolitga, Ovechka daryosidagi joy neolitga tegishli; Maykop, Katakomb, Koban (Eshkakon qabristoni) madaniyati yodgorliklari bronza davriga tegishli. Miloddan avvalgi VI-V asr yodgorliklari Koban, skif va kolxiya madaniyati anʼanalarini birlashtirgan (Karabashevskiy Kurgan).

Miloddan avvalgi IV-III asrlarga oid Koban madaniyatiga oid mustahkam aholi punktlari Sariy-Tyuz ovulining yuqorisidagi vodiyda va Gumara ovulining yonida topilgan^[3].

Miloddan avvalgi III asrdan Sarmatiyada yashirin joylar va yerga koʻmilgan joylar paydo boʻlgan, bu joy Meotian arxeologik madaniyatining taʼsiri kuzatilishi mumkin. Xazar Xumarin aholi punkti va Moschevaya Balka qabristoniga birinchi ming yillikning 4-choragida asos solingan^[4].

Milodiy davr

Sutul darasidagi toshlarga ishlangan suratlar Pregradnaya qishlogʻidan 15 km pastda Urupga quyiladigan Sutul oqimining chap tomonida, yura davri ohaktosh toshlari topilgan.

Milodning birinchi ming yilligining oxirida Qorachoy-Cherkesiya Alanlar davlati tarkibiga kirgan, oʻsha davrdagi baʼzi meʼmoriy yodgorliklar saqlanib qolgan: Zelenchukskiy, Sentinskiy, Shoaninskiy xristian cherkovlari, mustahkam turar-joylar. XIX asrning birinchi yarmidan boshlab (1828-yildagi rus-turk Adrianopol dunyosiga koʻra) zamonaviy Qorachoy-Cherkesiya hududi Kuban viloyatining Batalpashinskiy boʻlimi sifatida Rossiyaning bir qismiga aylangan.

XX asr

1918-yilda bu yerda Sovet hokimiyati oʻrnatildi. 1918-yil 1-apreldan boshlab hudud Kuban Sovet Respublikasining, 1918-yil 28-maydan Kuban-Qora dengiz Sovet Respublikasining, 1918-yil 5-iyuldan dekabrgacha - Shimoliy Kavkaz Sovet Respublikasining bir qismi edi. 1918-yil dekabrdan 1920-yil aprelgacha Oq Gvardiya AFSR tomonidan nazorat qilingan. 1921-yil 20-yanvardan boshlab u Togʻli Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasining tarkibiga kirdi.

1922-yil 12-yanvarda markaz Batalpashinskaya qishlogʻida (keyinchalik Sulimov, Yejovo-Cherkesk deb oʻzgartirildi va nihoyat, zamonaviy Cherkessk nomini oldi) Janubiy-Sharqiy (1924-yildan - Shimoliy Kavkaz) oʻlkasining bir qismi sifatida Qorachoy-Cherkes avtonom viloyati tashkil etildi.

Viloyat 1922-yil 12-yanvarda Kuban-Qora dengiz mintaqasining Batalpashinskiy boʻlimi va Togʻli ASSRning Karachaevskiy milliy okrugining aksariyat hududlaridan, uning markazi Batalpashinskiy qishlogʻidan tashkil topgan.

1924-yil 16-oktabrdan boshlab viloyat Shimoliy Kavkaz oʻlkasining bir qismi boʻlgan.

1926-yil 26-aprelda viloyat Qorachoy avtonom viloyati va Cherkes milliy okrugiga boʻlinib, Batalpashinskiy okrugi Shimoliy Kavkaz oʻlkasiga oʻtkazildi.

Manbalar

↑ Анисюткин Н. К., Коваленко С. И., Бурлаку В. А., Очередной А. К., Чепалыга А. Л. Байраки — новая стоянка раннего палеолита на Нижнем Днестре
↑ Минаева Т. М. Очерки археологии Ставрополья. Каменный век // Ставрополь в описаниях, очерках, исследованиях за 230 лет / Под ред. проф. В. А. Шаповалова, проф. К. Э. Штайн. — Ставрополь: Издательство Ставропольского государственного университета, 2007. — 1344 с.
↑ „В долине над аулом Сары-Тюз проводятся раскопки древнего городища“ (deadlink). 2018-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-oktyabr.
↑ „Карачаево-Черкесия. Исторический очерк“. 2017-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-oktyabr.

[1] Анисюткин Н. К., Коваленко С. И., Бурлаку В. А., Очередной А. К., Чепалыга А. Л. Байраки — новая стоянка раннего палеолита на Нижнем Днестре

[Минаева-2] Минаева Т. М. Очерки археологии Ставрополья. Каменный век // Ставрополь в описаниях, очерках, исследованиях за 230 лет / Под ред. проф. В. А. Шаповалова, проф. К. Э. Штайн. — Ставрополь: Издательство Ставропольского государственного университета, 2007. — 1344 с.

[3] „В долине над аулом Сары-Тюз проводятся раскопки древнего городища“ (deadlink). 2018-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-oktyabr.

[4] „Карачаево-Черкесия. Исторический очерк“. 2017-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-oktyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]