RX J0806.3+1527

RX J0806.3+1527 yoki HM Paka (HM Cnc) ― Quyoshdan taxminan 1600 yorugʻlik yili uzoqlikda joylashgan rentgen nurli qoʻshaloq yulduz^[1]. U bir-biridan taxminan 80 000 km masofada (Yerdan Oygacha boʻlgan masofaning 1/5 qismi) 321,5 sekund (bunday qoʻshaloq tizimda yil uzunligi taxminan 5,4 daqiqa) bir-biri atrofida aylanib yuradigan ikkita zich oq mitti yulduzlardan iborat). Ikki yulduz bir-birining atrofida 400 km/s dan yuqori tezlikda aylanadi. Yulduzlarning massalari Quyosh massasining yarmiga teng deb taxmin qilinadi. Yulduzlar zich degenerativ moddadan iborat, shuning uchun ularning radiusi Yer radiusi bilan taqqoslanadi. Olimlarning fikriga koʻra, yulduzlar oxir-oqibat birlashadi, bu Chandra, XMM-Newton va Svift kabi sunʼiy yoʻldoshlarning rentgen diapazonidagi kuzatuvlar bilan tasdiqlanadi. Kuzatish maʼlumotlari shuni koʻrsatadiki, orbital davr yiliga 1,2 millisekundga qisqaradi, yulduzlar esa kuniga 60 sm ga yaqinlashadi. Bunday tezlikda yulduzlar taxminan 340 000 yildan keyin birlashadi. RX J0806 — maʼlum boʻlgan eng qisqa muomala davriga ega boʻlgan qoʻshaloq tizim hisoblanadi^[2].

Kuzatishlar

RX J0806.3+1527 bir juft oq mitti yulduzlar boʻlgani uchun u spektrning optik diapazonida nisbatan past yorqinlikka ega. Olimlar 321,5 soniyali takrorlanuvchi rentgen choʻqqilarini aniqladilar; Xuddi shu davrdagi modulyatsiya 1999-yilda ROSAT missiyasi doirasida aniqlangan. ESO Very Large Telescope (VLT), Telescopio Nazionale Galileo (TNG) va Nordic Optical Telescope (NOT) teleskoplari yordamida olib borilgan keyingi optik kuzatishlar rentgen manbasiga mos keladigan manba, rentgen nurlari manbai bilan bir xil davrli aniq modulyatsiya nurlanishiga ega nisbatan zaif (B yoʻlidagi ko ʻrinadigan yulduz kattaligi 20,7) obyekt topdi. 2001-2004-yillardagi optik kuzatishlar shuni koʻrsatdiki, bu davr yiliga taxminan 1/1000 s.ga qisqaradi. Bu natija bir necha yil davomida rentgen nurlarini kuzatish orqali tasdiqlandi.

Umumiy nisbiylik nazariyasi bilan aloqasi

Tizimning tarkibiy qismlari orasidagi masofani qisqartirish orbital energiyani yoʻqotish demakdir. Albert Eynshteynning umumiy nisbiylik nazariyasi bunday tizim tortishish to ʻlqinlarini hosil qilganda orbital energiyani yoʻqotishini taxmin qiladi. Olimlarning fikriga koʻra, RX J0806.3+1527 bizning galaktikamizdagi tortishish toʻlqinlarining eng kuchli manbalaridan biriga aylanishi mumkin.

Manbalar

↑ SIMBAD Astronomical Database
↑ „RX J0806.3+1527: Orbiting Stars Flooding Space with Gravitational Waves“. CHANDRA X-RAY OBSERVATORY, Harvard (2005-yil 30-may). 2011-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-may.

Havolalar

[1] SIMBAD Astronomical Database

[2] „RX J0806.3+1527: Orbiting Stars Flooding Space with Gravitational Waves“. CHANDRA X-RAY OBSERVATORY, Harvard (2005-yil 30-may). 2011-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-may.

[1]

[2]