2010-yil boshida Rossiya aholisi 141 927 297 kishini tashkil qildi[1].

1950-yildan 2010-yilgacha Rossiya SFNT (qizil) va Rossiya Federatsiyasi (koʻk) aholisi.

Rossiya 1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanishi arafasida 148 689 000 aholi bilan eng koʻp aholiga ega edi. Buning ortidan aholi sonining barqaror qisqarishi kuzatildi, tugʻilishning kamayishi va oʻlim darajasining oʻsishi tufayli Rossiya aholisi yiliga taxminan 0,5 % ga qisqardi. Biroq, bu tendentsiya soʻnggi yillarda sekinlashdi va Rossiya aholisi 2009-yilda 23 300 kishiga koʻpaydi, bu 15 yil ichida birinchi marta oʻsishdir[2].

2002-yilda etnik ruslar mamlakat aholisining 80 % ni tashkil qilgan. Yana oltita guruh bir milliondan ortiq kishini tashkil etdi: tatarlar (3,8 %), ukrainlar (2,0 %), boshqirdlar (1,1 %), chuvashlar (1,1 %), chechenlar (0,9 %) va armanlar (0,8 %). Rossiya Federatsiyasi chegaralarida 160 ta muhim etnik guruhlar yashaydi. Rossiyadagi mahalliy xalqlarning mavqei baʼzi joylarda qiyin[3].

1950-yildan beri Rossiya aholisining tabiiy oʻsishi[4][5].
  Tabiiy oʻsish tezligi
  Tugʻilish darajasi
  Oʻlim

Rossiya aholisining zichligi har kvadrat kilometrga 8 kishini tashkil etadi, bu esa uni dunyodagi eng kam aholi yashaydigan mamlakatlardan biriga aylantiradi. Viloyatning aholi zichligi eng yuqori boʻlgan Yevropa qismida, ayniqsa uning manbai Moskva va Sankt-Peterburgdir. Sankt-Peterburg atrofida. Rossiya aholisining 73 foizi shaharlarda yashaydi.

Aholining Kamayishi

tahrir

Rossiya aholisining eng yuqori choʻqqisiga 1991-yilda, Sovet Ittifoqi parchalanishidan oldin erishgan. Tugʻilishning pastligi va gʻayrioddiy yuqori oʻlim darajasi Rossiya aholisining 1990-yillarning oʻrtalaridan 2000-yillarning oʻrtalariga qadar har yili 0,5 foizga yoki 750-800 ming kishiga qisqarishiga olib keldi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti agar raqamlar tez oʻzgarmasa, 2050-yilga borib Rossiyaning 143 million aholisi uchdan biriga kamayishi mumkinligidan ogohlantirdi[6]. Ammo, Rossiya Davlat Statistika Markazi Rosstat maʼlumotlariga koʻra, 2009 va 2010-yillarda aholi sonining koʻpayishi bilan vaziyat yanada optimistik boʻldi. Rosstat maʼlumotlariga koʻra, Rossiya aholisi 2030-yilga kelib bor-yoʻgʻi 139 millionga qisqaradi (past baho: 127 million), yuqori baho: 147 millionga koʻpayadi[7]. 2008-yilda statistiklardan biri 2010-yilda Rossiya aholisi yana koʻpayishini bashorat qilgan edi[8]. Bashorat toʻgʻri boʻldi.

 
2009-yilda Rossiya hududlari boʻyicha aholining tabiiy oʻsishi.

Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyingi iqtisodiy inqirozlar tufayli qashshoqlikda yashovchi rossiyaliklar soni ikki baravar kamaydi, bu esa tez iqtisodiy oʻsish va tugʻilishning pastligi bilan bogʻliq. Rossiyada tugʻilish koeffitsienti 1999-yilda eng past koʻrsatkich boʻlib, har 1000 aholiga yillik 8,27 ni tashkil etdi. 2009-yilda tegishli koʻrsatkich 12,4 ni tashkil etdi. Tugʻilishning umumiy koeffitsienti 1,16 (1999) dan 1,54 (2009) ga oshdi. Tugʻilish darajasining eng yuqori oʻsishi 2007-yilda 25 yoshni tashkil etgan boʻlsa, 2009-yilda shtat 1991-yildan beri eng yuqori tugʻilish darajasiga ega. Masalan, 2009-yilda Qoʻshma Shtatlarda tugʻilish darajasi har 1000 kishiga 13,8 ni tashkil etdi[9]. Rossiyada 2009-yilda juda yuqori oʻlim darajasi 1000 kishiga 14,2 edi[10]. Qoʻshma Shtatlarda bu koʻrsatkich 1000 kishiga 8,4 ni tashkil qiladi[10].

Aholi sonining tez kamayib ketishi sabablari boʻyicha konsensus yoʻq. Baʼzi olimlar buni koʻp spirtli ichimliklarni isteʼmol qilishda ayblashsa-da, boshqalari Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin turmush tarzini salbiy oʻzgartirdi[11]. Britaniyaning The Lancet sogʻliqni saqlash gazetasiga koʻra, xususiylashtirish oʻlim koʻpayishining asosiy sabablaridan biridir[12]. Gazetaga koʻra, bu qashshoqlik, ishsizlik va bevaqt oʻlimga olib keladi. The Economist bu natijalarni tanqid qildi. Rossiyaning Demoscope nashriga koʻra, erkaklar oʻlimining oʻsishi 1960-yildan 2005-yilgacha uzoq vaqt davom etdi[13]. Nashrning yozishicha, rivojlanishni vaqtincha sekinlashtirgan yagona omil Mixail Gorbachyov boshlagan alkogolga qarshi kampaniya boʻlgan.

Putin hukumatining asosiy maqsadlaridan biri aholi inqirozini sekinlashtirish edi[14]. Natijada 2020-yilga borib aholi oʻsishini toʻxtatuvchi dastur paydo boʻldi. 2007-yilda oʻtkazilgan soʻrovlarga koʻra, aholining qisqarish surʼati 2007-yilning shu davridagi 196,6 ming kishiga nisbatan 2006-yil yanvar oyida 408,2 ming kishidan kamayishni boshlagan. 357 000 kishi vafot etdi, bu 2006-yilga nisbatan 137 000 kishiga kam. Rossiya Ichki ishlar vazirligi, Iqtisodiyot, 2020-yilga borib Rossiya aholisi 138-139 million kishini tashkil qiladi va 2025-yilga kelib u yana hozirgi darajaga etadi va oʻrtacha umr koʻrish 75 yoshga etadi, deb umid qilmoqda[15]. 2008 va 2009-yillar oraligʻida aholining qisqarish tezligi keskin pasaydi va 2009-yilda aholi soni 15 yil ichida birinchi marta koʻpaydi[16].

Hayot davomiyligi

tahrir

Ruslarning uzoq umr koʻrishlari ularning sogʻligʻiga bogʻliq.

uzoq umr Aholisi (million) %
0-4 6,867 4.8
5-9 6,536 4.5
10-14 8,469 5.9
15-19 12,241 8.5
20-24 12,267 8.6
25-29 10,881 7,6
30-34 10,211 7.1
35-39 9,412 6.6
40-44 11,665 8.1
45-49 11,885 8.3
50-54 10,518 7.3
55-59 7,656 5.3
60-64 5,179 3.6
65-69 7,510 5.2
> 70 12,177 8.5
Jami 143474 100

WW2 keyin

tahrir
Vital Statistics of Russia 1946–2023[17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27]
Jami aholi soni (1993-yil 1-yanvar) Tugʻilganlar Vafot etgan Tabiiy oʻsish Crude birth rate (per 1,000) Crude death rate (per 1,000) Natural change (per 1,000) Crude migration change (per 1,000) Total Fertility Rates[fn 1] Fertility Life Expectancy Abortions (including miscarriages) reported
shahar qishloq male female Jami
1946 98,028,000 2,546,000 1,210,000 1,336,000 26.0 12.3 13.6 -5.4 2.81 46.6 55.3
1947 98,834,000 2,715,000 1,680,000 1,035,000 27.5 17.0 10.5 -1.7 2.94 39.9 49.8
1948 99,706,000 2,516,000 1,310,000 1,206,000 25.2 13.1 12.1 2.5 2.60 47.0 56.0
1949 101,160,000 3,089,000 1,187,000 1,902,000 30.5 11.7 18.8 -2.3 3.21 51.0 59.8
1950 102,833,000 2,859,000 1,180,000 1,679,000 27.8 11.5 16.3 -0.7 2.89 52.3 61.0
1951 104,439,000 2,938,000 1,210,000 1,728,000 28.1 11.6 16.5 0 2.92 52.3 60.6
1952 106,164,000 2,928,000 1,138,000 1,790,000 27.6 10.7 16.9 -1.2 2.87 54.6 62.9
1953 107,828,000 2,822,000 1,118,000 1,704,000 26.2 10.4 15.8 1.0 2.73 55.5 63.9
1954 109,643,000 3,048,000 1,133,000 1,915,000 27.8 10.3 17.5 0.1 2.97 55.9 64.1
1955 111,572,000 2,942,000 1,037,000 1,905,000 26.4 9.3 17.1 -1.4 2.82 58.3 66.6
1956 113,327,000 2,827,000 956,000 1,871,000 24.9 8.4 16.5 -1.4 2.73 60.1 68.8
1957 115,035,000 2,880,000 1,017,000 1,863,000 25.0 8.8 16.2 -1.3 2.75 59.7 68.4 3,407,398
1958 116,749,000 2,861,000 931,000 1,930,000 24.5 8.0 16.5 -3.2 2.69 61.8 70.4 3,939,362
1959 118,307,000 2,796,228 920,225 1,876,003 23.6 7.8 15.9 -2.4 2.58 2.03 3.34 62.84 71.14 67.65 4,174,111
1960 119,906,000 2,782,353 886,090 1,896,263 23.2 7.4 15.8 -1.8 2.56 2.06 3.26 63.67 72.31 68.67 4,373,042
1961 121,586,000 2,662,135 901,637 1,760,498 21.9 7.4 14.5 -1.8 2.47 2.04 3.08 63.91 72.63 68.92 4,759,040
1962 123,128,000 2,482,539 949,648 1,532,891 20.2 7.7 12.4 -1.1 2.36 1.98 2.92 63.67 72.27 68.58 4,925,124
1963 124,514,000 2,331,505 932,055 1,399,450 18.7 7.5 11.2 -1.3 2.31 1.93 2.87 64.12 72.78 69.05 5,134,100
1964 125,744,000 2,121,994 901,751 1,220,243 16.9 7.2 9.7 -1.7 2.19 1.88 2.66 64.89 73.58 69.85 5,376,200
1965 126,749,000 1,990,520 958,789 1,031,731 15.7 7.6 8.1 -1.3 2.14 1.82 2.58 64.37 73.33 69.44 5,463,300
1966 127,608,000 1,957,763 974,299 983,464 15.3 7.6 7.7 -1.8 2.13 1.85 2.58 64.29 73.55 69.51 5,322,500
1967 128,361,000 1,851,041 1,017,034 834,007 14.4 7.9 6.5 -1.2 2.03 1.79 2.46 64.02 73.43 69.30 5,005,000
1968 129,037,000 1,816,509 1,040,096 776,413 14.1 8.1 6.0 -1.2 1.98 1.75 2.44 63.73 73.56 69.26 4,872,900
1969 129,660,000 1,847,592 1,106,640 740,952 14.2 8.5 5.7 -1.1 1.99 1.78 2.44 63.07 73.29 68.74 4,751,100
1970 130,252,000 1,903,713 1,131,183 772,530 14.6 8.7 5.9 -0.7 2.00 1.77 2.52 63.07 73.44 68.86 4,837,700
1971 130,934,000 1,974,637 1,143,359 831,278 15.1 8.7 6.3 -0.5 2.02 1.80 2.60 63.24 73.77 69.12 4,838,749
1972 131,687,000 2,014,638 1,181,802 832,836 15.3 9.0 6.3 -0.6 2.03 1.81 2.59 63.24 73.62 69.02 4,765,900
1973 132,434,000 1,994,621 1,214,204 780,417 15.1 9.2 5.9 0 1.96 1.75 2.55 63.28 73.56 69.00 4,747,037
1974 133,217,000 2,079,812 1,222,495 857,317 15.6 9.2 6.4 0.2 2.00 1.78 2.63 63.12 73.77 68.99 4,674,050
1975 134,092,000 2,106,147 1,309,710 796,437 15.7 9.8 5.9 1.1 1.97 1.76 2.64 62.48 73.23 68.35 4,670,700
1976 135,026,000 2,146,711 1,352,950 793,761 15.9 10.0 5.9 1.2 1.96 1.74 2.62 62.19 73.04 68.10 4,757,055
1977 135,979,000 2,156,724 1,387,986 768,738 15.9 10.2 5.7 1.2 1.92 1.72 2.58 61.82 73.19 67.97 4,686,063
1978 136,922,000 2,179,030 1,417,377 761,653 15.9 10.4 5.6 0.5 1.90 1.70 2.55 61.83 73.23 68.01 4,656,057
1979 137,758,000 2,178,542 1,490,057 688,485 15.8 10.8 5.0 0.3 1.87 1.67 2.54 61.49 73.02 67.73 4,544,040
1980 138,483,000 2,202,779 1,525,755 677,024 15.9 11.0 4.9 0.4 1.87 1.68 2.51 61.38 72.96 67.70 4,506,249
1981 139,221,000 2,236,608 1,524,286 712,322 16.1 10.9 5.1 1.0 1.88 1.69 2.55 61.61 73.18 67.92 4,400,676
1982 140,067,420 2,328,044 1,504,200 823,844 16.6 10.7 5.9 1.2 1.96 1.76 2.63 62.24 73.64 68.38 4,462,825
1983 141,056,000 2,478,322 1,563,995 914,327 17.6 11.1 6.5 0.6 2.11 1.89 2.76 62.15 73.41 68.15 4,317,729
1984 142,061,000 2,409,614 1,650,866 758,748 17.0 11.6 5.3 1.5 2.06 1.86 2.69 61.71 72.96 67.67 4,361,959
1985 143,033,000 2,375,147 1,625,266 749,881 16.6 11.4 5.2 2.7 2.05 1.87 2.68 62.72 73.23 68.33 4,552,443
1986 144,156,000 2,485,915 1,497,975 987,940 17.2 10.4 6.9 1.0 2.18 1.98 2.83 64.77 74.22 69.95 4,579,400
1987 145,386,000 2,499,974 1,531,585 968,389 17.2 10.5 6.7 1.0 2.22 1.974 3.187 64.83 74.26 69.96 4,385,627
1988 146,505,000 2,348,494 1,569,112 779,382 16.0 10.7 5.3 0.4 2.13 1.90 3.06 64.61 74.25 69.81 4,608,953
1989 147,342,000 2,160,559 1,583,743 576,816 14.7 10.7 3.9 0.4 2.01 1.83 2.63 64.20 74.50 69.73 4,427,713
1990 147,969,000 1,988,858 1,655,993 332,865 13.4 11.2 2.2 0.7 1.892 1.698 2.600 63.76 74.32 69.36 4,103,425
1991 148,394,000 1,794,626 1,690,657 103,969 12.1 11.4 0.7 0.3 1.732 1.531 2.447 63.41 74.23 69.11 3,608,421
1992 148,538,000 1,587,644 1,807,441 -219,797 10.7 12.2 -1.5 1.7 1.547 1.351 2.219 61.96 73.71 67.98 3,436,695
1993 148,561,694[28] 1,378,983 2,129,339 -750,356 9.3 14.3 -5.1 3.7 1.369 1.200 1.946 58.80 71.85 65.24 3,243,957
1994 148,355,867 1,408,159 2,301,366 -893,207 9.5 15.5 -6.0 6.7 1.394 1.238 1.917 57.38 71.07 63.93 3,060,237
1995 148,459,937 1,363,806 2,203,811 -840,005 9.2 14.9 -5.7 4.6 1.337 1.193 1.813 58.11 71.60 64.62 2,766,362
1996 148,291,638 1,304,638 2,082,249 -777,611 8.8 14.1 -5.2 3.4 1.270 1.140 1.705 59.61 72.41 65.89 2,652,038
1997 148,028,613 1,259,943 2,015,779 -755,836 8.5 13.6 -5.1 3.6 1.218 1.097 1.624 60.84 72.85 66.79 2,498,716
1998 147,802,133 1,283,292 1,988,744 -705,452 8.7 13.5 -4.8 3.0 1.232 1.109 1.643 61.19 73.12 67.14 2,346,138
1999 147,539,426 1,214,689 2,144,316 -929,627 8.3 14.6 -6.3 1.9 1.157 1.045 1.534 59.86 72.42 65.99 2,181,153
2000 146,890,128 1,266,800 2,225,332 -958,532 8.6 15.2 -6.5 2.5 1.195 1.089 1.554 58.99 72.25 65.38 2,138,800
2001 146,303,611 1,311,604 2,254,856 -943,252 9.0 15.4 -6.5 2.0 1.223 1.124 1.564 58.88 72.16 65.30 2,114,700
2002 145,649,334 1,396,967 2,332,272 -935,305 9.6 16.1 -6.4 1.7 1.286 1.189 1.633 58.68 71.90 64.95 1,944,481
2003 144,963,650 1,477,301 2,365,826 -888,525 10.2 16.4 -6.1 1.8 1.319 1.223 1.666 58.53 71.85 64.84 1,864,647
2004 144,333,586 1,502,477 2,295,402 -792,925 10.4 15.9 -5.5 1.8 1.344 1.253 1.654 58.91 72.36 65.31 1,797,567
2005 143,801,046 1,457,376 2,303,935 -846,559 10.2 16.1 -5.9 2.0 1.294 1.207 1.576 58.92 72.47 65.37 1,675,693
2006 143,236,582 1,479,637 2,166,703 -687,066 10.3 15.1 -4.8 2.2 1.305 1.210 1.601 60.43 73.34 66.69 1,582,398
2007 142,862,692 1,610,122 2,080,445 -470,323 11.3 14.6 -3.3 2.5 1.416 1.294 1.798 61.46 74.02 67.61 1,479,010
2008 142,742,368 1,713,947 2,075,954 -362,007 12.0 14.5 -2.6 2.5 1.502 1.372 1.912 61.92 74.28 67.99 1,385,600
2009 142,785,344 1,761,687 2,010,543 -248,856 12.3 14.1 -1.7 2.4 1.542 1.415 1.941 62.87 74.79 68.78 1,292,389
2010 142,849,472 1,788,948 2,028,516 -239,568 12.5 14.2 -1.7 1.9 1.567 1.439 1.983 63.09 74.88 68.94 1,186,108
2011 142,860,908 1,796,629 1,925,720 -129,091 12.6 13.5 -0.9 2.2 1.582 1.442 2.056 64.04 75.61 69.83 1,124,880
2012 143,056,383 1,902,084 1,906,335 -4,251 13.3 13.3 0.0 2.0 1.691 1.541 2.215 64.56 75.86 70.24 1,063,982
2013 143,347,959 1,895,822 1,871,809 24,013 13.3 13.0 0.2 2.0 1.707 1.551 2.264 65.14 76.31 70.77 1,012,399
2014[lower-alpha 1] 143,666,931 1,942,683 1,912,347 30,336 13.3 13.0 0.3 17.8 1.750 1.588 2.318 65.29 76.49 70.93 929,963
2015 146,267,288 1,940,579 1,908,541 32,038 13.3 13.1 0.2 1.7 1.777 1.678 2.111 65.92 76.71 71.39 848,180
2016 146,544,710 1,888,729 1,891,015 -2,286 12.9 12.9 0.0 1.8 1.762 1.672 2.056 66.50 77.06 71.87 836,611
2017 146,804,374 1,690,307 1,826,125 -135,818 11.5 12.4 -0.9 1.4 1.621 1.527 1.923 67.51 77.64 72.70 779,848
2018 146,880,432 1,604,344 1,828,910 -224,566 10.9 12.5 -1.6 0.9 1.579 1.489 1.870 67.75 77.81 72.91 661,045
2019 146,780,720 1,481,074 1,798,307 -317,233 10.1 12.3 -2.2 2.0 1.504 1.427 1.754 68.24 78.17 73.34 621,652
2020 146,170,015 1,436,514 2,138,586 -702,072 9.8 14.6 -4.8 0.6 1.505 1.433 1.739 66.49 76.43 71.54 553,500
2021 145,557,576 1,398,253 2,441,594 -1,043,341 9.6 16.8 -7.2 3.0 1.505 1.436 1.734 65.51 74.51 70.06 490,419
2022 146,424,729 1,304,087 1,898,644 -594,557 8.9 13.0 -4.1 10.0 1.416 1.36 1.59 67.60 77.79 72.76
2023 146,325,519 1,264,354 1,764,618 -500,264 8.6 12.1 -3.5 2.8 68.04 78.74 73.41
2024 146,150,800
  1. Russian data after 2014 includes the populations of areas annexed by Russia during the Russo-Ukrainian War that are internationally recognized as parts of Ukraine (e.g., Crimea starting in 2014). The annexation of Crimea and Sevastopol is internationally recognized only by a handful of countries like Belarus and Nicaragua. The Russian annexation of Donetsk, Kherson, Luhansk and Zaporizhzhia oblasts is internationally only recognized by Syria and North Korea.

Yana qarang

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. „2010-yil 1-yanvardagi Rossiya aholisi“. 2022-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
  2. 2009 demographic figures, 2017-07-26da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  3. „Kansojen edut huomioon | Karjalan Sanomat“. karjalansanomat.ru (2017-yil 7-mart). 2017-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar. (Wayback Machine saytida 2017-12-29 sanasida arxivlangan)
  4. „Russian birth rates 1950–2008“. Demoscope.ru (2009-yil 20-may). 2011-yil 30-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  5. Russian death rates 1950-2008, Demoscope.ru, 2009-yil 29-mayda olingan
  6. Steven Eke (23-iyun 2005-yil). „Russiaʼs population falling fast“. BBC News.
  7. Rosstat, 2022-01-20da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  8. Sublime Oblivion: Faces of the Future, 2010-10-02da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  9. Russian policies ignite unprecedented birth rate in 2007 The Economic Times 21. maaliskuuta 2008
  10. 10,0 10,1 CIA Factbook - USA, 2018-12-25da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  11. „WHO Life Expectancy Projections 2000 — ministry“ Jahon Sogʻliqni saqlash tashkiloti
  12. Mass privatisation and the post-communist mortality crisis: a cross-national analysis
  13. Smertnost v Rossii skvoz prizmu privatizatsii {{Country data {{{1}}} | flaglink/core | variant = | size = | name = | altlink = milliy regbi ittifoqi jamoasi | altvar = regbi ittifoqi}}
  14. Vladimir Putin’s State-of-the-Nation Address, 2008-01-21da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  15. 2009 demographic figures, 2017-07-26da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  16. Население России за пять лет уменьшилось на 3,2 миллиона до 142 миллионов человек. Newsru. 2007-yil 19-oktabr
  17. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named autogenerated1927
  18. „Goskomstat“. Goskomstat. 2008-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-may.
  19. „Демография“. Gks.ru. 2014-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
  20. „Каталог публикаций::Федеральная служба государственной статистики“. Gks.ru (2010-yil 8-may). 2018-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-iyun.
  21. „Численность населения“ (XLS). Gks.ru. 2017-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-sentyabr.
  22. „ЕМИСС – Число прерываний беременности“. Fedstat.ru. 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
  23. „The Demographic Yearbook of Russia 2019“. Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
  24. Population 2020 (Wayback Machine saytida 26 March 2020 sanasida arxivlangan)
  25. „Archived copy“. 2020-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
  26. „fedstat.ru“. 2022-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 22-sentyabr.
  27. „showdata.gks.ru“.
  28. stastistics Russia, de jure population of Russia as of January 1, visited September 30, 2023


Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "fn", but no corresponding <references group="fn"/> tag was found