Xarajatlar

ishlab chiqariladigan mahsulot yoki koʻrsatiladigan xizmat bilan bogʻliq chiqimlar
(Sarfxarajatlardan yoʻnaltirildi)

Xarajatlar — ishlab chiqariladigan mahsulot yoki koʻrsatiladigan xizmat hajmiga bogʻliq boʻlgan chiqimlar, (masalan, materiallar, xomashyo sotib olish, xodimlar mehnatiga haq toʻlash bilan bogʻliq sarflar). Toʻliq (umumiy, yalpi) X. — doimiy va oʻzgaruvchan X. yigʻindisi; bevosita ishlab chiqarish X.i (aniq bir mahsulotni ishlab chiqarish bilan bogʻliq va uning tannarxiga kiritiladigan chiqimlar), ekspluatatsiya X.i — mashina, uskuna, transport vositalari va boshqalardan foydalanish bilan bogʻliq chiqimlar. Muomala X.ga qoʻshimcha muomala chiqimlari (ishlab chiqish jarayonlarini muomala sohasida davom etishi — qadoqlash, saqlash, sotiladigan joyga eltish va boshqa bilan bogʻliq) va sof muomala chiqimlari (bevosita oldi-sotdi operatsiyalari bilan bogʻliq) X. kiradi. Muomala X., odatda, isteʼmolchilar uchun (transportekspeditorlik chiqimlari, bojxona boji toʻlash, port soliq va yigʻimlarini toʻlash, bank xizmatlari uchun chiqimlar, vakillik X.i), ishlab chiqaruvchilar uchun (savdo-sotiq boʻlinmasini saqlash, marketing tadqiqotlari, reklama, transportekspeditorlik chiqimlari, vositachilarga haq toʻlash, sotishdan oldingi servis va texnika xizmati uchun chiqimlar, bank operatsiyalari boʻyicha xarajatlar, vakillik xarajatlari va boshqalar) va savdo uchun (tovarni xarid qilish, tashish, saqlash va sotish bilan bogʻliq chiqimlar) alohida hisob kitob qilinadi.

Resurslardan foydalanish samaradorligini taxdil qilishda „muqobil X.“ tushunchasi (agar hozirgi mavjud ishlab chiqarishoʻrniga muqobil ishlab chiqarish boʻlganida olinishi mumkin boʻlgan qiymat) qoʻllanadi. Bu X.ga foizlar va mulkdorga toʻlanadigan haq ham kiritiladi. X.ni qisqartirish foydani koʻpaytirishning muhim talabi hisoblanadi.