Scratch (dasturlash tili)

Scratch
Muallifi	Mitchel Reznik va Alan Key (англ. Mitchel Resnick)
Operatsion tizim	Microsoft Windows, macOS, Linux (via renderer), HTML5(via web browser), iOS, iPadOS, and Android.
Fayl formatlari	.sb , .sb2 , .sb3
Vebsayt	scratch.mit.edu

Scratch (скреч, skrech) dasturlash tili oddiy va tushunarli bo‘lganligi sababli, unda nafaqat o‘quvchilar, balki bog‘cha yoshidagi bolalar ham o‘z loyihalarini amalga oshirishlari mumkin.Scratch dasturlash muhitiga LEGO konstruktorlik dasturi asos qilib olingan, shu boisdan ham uning davomchisi hisoblanadi. Loyihalarni tashqi vositalar yordamida mustaqil HTML5, Android ilovalari, Bundle (macOS) va EXE fayllariga eksport qilish mumkin. Xizmat MIT Media Laboratoriyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, 70 dan ortiq tillarga tarjima qilingan va dunyoning aksariyat qismlarida qo'llaniladi. Scratch o'qitiladi va maktabdan keyingi markazlarda, maktablar va kollejlarda, shuningdek, boshqa davlat bilim muassasalarida qo'llaniladi. 2023-yil 15-fevral holatiga ko‘ra, tilning rasmiy veb-saytidagi hamjamiyat statistikasi 103 milliondan ortiq foydalanuvchi tomonidan baham ko‘rilgan 123 milliondan ortiq loyihani, hozirgacha yaratilgan jami 804 milliondan ortiq loyihalarni (shu jumladan, baham ko‘rilmagan loyihalarni) va veb-saytlarga oyiga 95 milliondan ortiq tashrifni ko‘rsatadi.

Scratch dasturlash muhiti asosiy tushunchalari (Skript, Sprayt va Sahna)lar hisoblanadi.

Skript (dastur) — ma’lum algoritm asosida ketma-ket taxlangan rangli bloklar

Sprite (sprayt – asraguvchi ruh, farishta) — Scratch dasturi stilida yaratilgan obyekt

(qahramon). Spraytlar o‘z liboslari (costumes) va ularni harakatga keltiruvchi buyruqlardan (skriptlar) tashkil topgan.

Stage (sahna) — dastur ishga tushirilgach, spraytlar harakatini kuzatish mumkin bo‘lgan ishchi oyna.

Scratch kabi veb-sayt foydalanuvchilarga turli xil medialarni (jumladan, grafika, ovoz va boshqa dasturlarni) ijodiy yo'llar bilan, masalan, video o'yinlar, animatsiyalar, musiqa va simulyatsiyalar kabi loyihalarni yaratish va "remikslash" orqali aralashtirish imkonini beradi.Blok — dasturning eng kichik (minimal) fragmenti (bo‘lagi). U buyruq, operator, o‘zgaruvchi

yoki funksiya bo‘lishi mumkin. Bloklar vazifasiga ko‘ra 9 ta rangga ajratilgan.

Scratchdagi bloklar
Bloklar		Buyruqlar
	Harakat	Burchaklar va yo'nalishlar kabi spritlarning harakat bloklari
	Ko'rinish	Spraytning vizual tasvirlarini boshqaradi ya'ni tashqi ko'rinish(kostyumlar)
	Ovoz	Audio fayllar va effektlarni ijro etadi ovoz, musiqa bloki hisoblanadi
	Voqealar	Voqealar boshqaruvchilari va eshittirishlar.Jarayonlar bloki
	Boshqaruv	Shartlar, sikllar va klonlash ya'ni boshqaruv bloki
	Sensing	Spraytlar boshqa spraytlar, sichqoncha ko'rsatkichi va fon bilan o'zaro aloqada bo'lishi mumkin.qisqa nom bilan sensor bloki
	Operatorlar	Matematik operatorlar va taqqoslashlar
	O'zgaruvchilar va ro'yxatlar	O'zgaruvchilarga kirish va o'rnatishni bloklaydi. Bulutli o'zgaruvchilarga loyihaning barcha ishlaydigan versiyalari kirishi mumkin.
	Mening bloklarim	Foydalanuvchi tomonidan belgilangan funktsiyalar, bloklar sifatida foydalanish mumkin. Ular ekranni yangilamasdan ishlash imkoniyatiga ega.
	Kengaytmalar	Quyida tushuntirilgan

Havolalar tahrir

rasmiy sayt
Scratch Curlie katalogida