Senaki
Senaki ( gruzincha: სენაკი ; Mingrelian ) — Gruziya gʻarbidagi Samegrelo-Zemo Svaneti viloyatidagi shaharcha. U 42°16′8″N 42°4′45″E / 42.26889°N 42.07917°E G OKoordinatalari: 42°16′8″N 42°4′45″E / 42.26889°N 42.07917°E G O atrofida Texura va Tsivi daryolari orasida, dengiz sathidan 28-38 metr balandlikda joylashgan.
Etimologiyasi tahrir
Sulxan-Saba Orbelianining so'zlariga ko'ra, "Senaki" ( სენაკი) nomi gruzin tilida "kichik xona" yoki "kapel" degan ma'noni anglatadi[1]. Shahar 1935-1976-yillar oralig'ida shahar gruzin bolshevik inqilobchisi Mixail Tsxakaya sharafiga "Mixa Tsxakaya" deb nomlangan[2]. 1976 yilda ism "Tsxakaya" ga soddalashtirildi. 1989 yildan keyin shaharga asl nomi qaytarildi.
Tarix tahrir
"Senaki" geografik nomi birinchi marta XVII asrda Tekxura daryosining o'ng qirg'og'idagi eski savdo shaharchasi va bosh cherkoviga nisbatan paydo bo'lgan. Tarixan, bu shahar Kutaisi gubernatorligidagi Senaki uyezdining ma'muriy markazi bo'lgan. Poti-Tbilisi temir yo'l liniyasi qurilishi boshlanganidan keyin(1872), markaz avvalgi o'rnidan 5km uzoqlikda bo'lgan hozirgi joyiga ko'chirildi. Senaki 1924 yilda bolsheviklarga qarshi qo'zg'olonning muhim markazlaridan biri, shuningdek, 1998 yilgi Gruziyadagi harbiy qo'zg'olonning markazi hisoblangan. Shahar Sovet Ittifoqi davrida muhim harbiy havo bazasi vazifasini bajargan. Gruziya armiyasining ikkinchi piyoda brigadasi hozir xuddi shu shaharda joylashgan. Baza 2005-yildan keyin NATO standartlariga javob berish uchun yangilandi. Shahar 2008-yilda Janubiy Osetiya urushi paytida ham jang maydoni bo'lgan[3].
Demografiya va aholi tahrir
Tarixan Senaki gruzinlar aholisining katta qismi gruzinlar bo'lgan monoetnik shahar sifatida tanilgan. 2002-yilgi davlat ro'yxatiga ko'ra, umumiy aholining 98% etnik gruzinlar edi. Senaki aholisi haqidagi eng qadimgi rasmiy ma'lumotlar 1897-yilgi aholini ro'yxatga olishda shakllangan va 1248 kishini (927 - erkak, 321 - ayol) tashkil etgan. 1950-1970-yillar Senakining rivojlanishi uchun muhim davr bo'ldi va aholining o'sishiga ham ta'sir ko'rsatdi. 2014-yilgi aholini ro'yxatga olishda shahar aholisi 21 596 kishi (Abxaziyadagi ko'chmanchilar bilan birga) hisoblangan[4]. Bugungi kunda Senakida gruzinlar (99,4%), ruslar (0,19%), armanlar (0,18%), ossuriyaliklar (0,11%) va boshqalar (0,12%) yashaydi. Sovet davrida shaharda ko'plab yahudiylar ham yashashgan bo'lib, ular asosan 1970-yillarning oxirida shaharni tark etishgan.
Iqtisodiyot tahrir
Senaki - Tbilisi-Poti va Tbilisi-Zugdidi temir yo'l liniyalarining muhim stantsiyasi. Shuningdek, u xalqaro va milliy ahamiyatga ega boʻlgan bir qancha yoʻllarni bogʻlaydi. Joylashuvi tufayli Senaki Samegrelo-Zemo Svaneti mintaqasining yetakchi iqtisodiy va savdo markazlaridan biri hisoblanadi. Shaharda Sovet Ittifoqi davrida mashinasozlik, gilamchilik, gʻisht zavodlari mavjud boʻlgan; u yerda vino, choy va sitrus mevalarni qayta ishlash rivojlangan. Senaki shahrida hozirgi kunda faoliyat yuritayotgan kichik va oʻrta sanoat tarmoqlariga bir qancha agromahsulotlar (yongʻoq, dafna, choy, sut, makkajoʻxori)ni qayta ishlash zavodlarini, yogʻoch va asfalt ishlab chiqarishni kiritishimiz mumkin. 2016-yil iyun oyida shahar yaqinida Evro 4 standartidagi sement ishlab chiqaruvchi zavod qurilishi boshlandi. Senaki shahrida ishlab chiqarilgan sement ham mahalliy, ham eksport bozorlariga mo'ljallangan[5]. Senaki shahridan 3km uzoqlikda Menji kurorti joylashgan. Sovet davrida bu mashhur suv kurorti bo'lib, bugungi kunda unga jiddiy zarar yetgan va tashlandiq ahvolga kelgan.
Madaniyat va ta'lim tahrir
Tarixan Senaki shahri mintaqaning muhim madaniy-ma'rifiy markazlaridan biri hisoblangan. 1879-yilda Gruziya teatri tashkil etilganidan ikki yil o'tgach, birinchi spektakl Senakida bo'lib o'tgan. Gruziyadagi birinchi zodagon maktablaridan biri 1884-yilda Senakida (hozirgi Dzveli Senaki) ochilgan. Bu maktabda taniqli gruzin yozuvchilari, akademiklari va jamoat arboblari, jumladan Saymon Janashiya, Konstantin Gamsaxurdiya, Arnold Chikobava tahsil olgan.
Arxitektura va diqqatga sazovor joylar tahrir
Shaharning muhim diqqatga sazovor joylaridan biri barokko uyg'onish uslubida qurilgan Davlat teatri (me'mor Vaxtang Gogoladze) hisoblanadi. Teatr Gruziya madaniy merosining bir qismi bo'lib, 2018-yildan beri teatrda qayta tiklash ishlari olib borilmoqda. Bundan tashqari, shahar qizil g'ishtli uylar bilan bezatilgan ko'chalari bilan mashhur. Shaharga yaqinida, "Archangel tepaligi" deb ataladigan joyda, 1908-yilda rohib Aleks Shushaniya (Senakeli nomi bilan atalgan) tomonidan qurilgan tarixiy cherkovni ko'rish mumkin. Cherkov Gruziyada Sovet Ittifoqi davrida yopilmagan kam sonli cherkovlardan biri edi. Shahar shimolida turli xil ma'naviy va tarixiy diqqatga sazovor joylar joylashgan: Teklati monastiri, Shxefi qal'asi va Sakalandarishvilo istehkomi. Senaki yaqinida qadimiy arxeologik va tarixiy joy Nokalakevi ( Arxeopolis, Tsixe-Godji) ham mavjud. Turli manbalarga ko'ra (masalan F. Diobua de Monpereoux) afsonaviy Kolxiya shahri "Aia" va keyin Lazika poytaxti ( gruzincha: ეგრისის სამეფო ) "Tsixegoji" aynan shu yerda joylashgan edi[6].
Yillik tadbirlar tahrir
Egrisoba tahrir
"Egrisoba" ( gruzincha: ეგრისობა ) - Senakidagi asosiy yillik tadbir va ommaviy festival. Festival, asosan, kuzning o'rtalarida nishonlanadi. "Egirosoba" birinchi marta 1989-yilda o'tkazilgan va keyinchali 2014-yilda qayta tiklangan.
Qardosh shaharlar tahrir
Rakvere, Estonia[7]
Bila Tserkva, Ukraine
Gudauta, Abkhazia, Georgia
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ „სენაკი - ქრისტიანობის ლექსიკონი“. Nplg.gov.ge. Qaraldi: 2019-yil 2-sentyabr.
- ↑ Rusistika. The Association, 1990.
- ↑ „Civil.Ge | Russian Troops in Senaki“. Old.civil.ge. Qaraldi: 2019-yil 2-sentyabr.
- ↑ „Unsere Artikel Uploads“. Ecmicaucasus.org. 2020-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-sentyabr.
- ↑ „Georgia to build US$100m cement plant in Senaki - Cement industry news from Global Cement“. Globalcement.com. Qaraldi: 2019-yil 2-sentyabr.
- ↑ „Nokalakevi Archaeological Museum-Reserve - Travel in Georgia“. 2017-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.
- ↑ „Twin Cities“. Rakvere. 2013-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 30-aprel.