Shen Fu

Shen Fu (xitoycha 沈复; 1763—1810) — Sin sulolasi davridagi xitoy yozuvchisi. Uning eng mashhur romani — „Oʻtkinchi hayot haqida olti eslatma“.

Shen Fu
Asl ismi	沈复
Tavalludi	26-dekabr 1763 Sin imperiyasi, Tzyangnan shahridagi Suchjou mahkamasining Changchjou uyezdi
Vafoti	1810
Kasbi	yozuvchi, biograf, avtobiograf
Ijod qilgan tillari	Xitoy tili
Fuqaroligi	Sin imperiyasi

Tarjimai hol

Yozuvchi haqida kam narsa maʼlum. Uning tarjimai holidagi faktlarni uning ishidan bilib olish mumkin. Shen Fu 18-19-asrlar oxirida yashagan. Yozuvdan tashqari, u sanʼat bilan ham shugʻullangan, toʻgʻrirogʻi, u avval rassom, keyin esa yozuvchi boʻlgan. U anʼanaviy xitoy siyoh rasmlarini chizgan. U anʼanaviy konfutsiy emas, balki daoist-buddist dunyoqarashida tarbiyalangan.

U davlat xizmatchilari oilasidan chiqqan. Suchjou mahkamasining Changchjou uyezda tugʻilgan. 1777-yildan u ota-onasi bilan Shaosing shahrida yashab, u yerda oʻqishni tugatdi.

U xususiy oʻqituvchidan taʼlim olgan, u unga anʼanaviy xitoy fanlaridan: falsafa, tarix, rasmiy hujjatlar janrlarini oʻrgatgan va Konfutsiyning beshta qonuni boʻyicha tarbiyalangan. 14 yoshidan boshlab Shen Fu xususiy maktabda oʻqidi, ular „Uch soʻz“, „Ming soʻz“, „Yuz familiya“, „Toʻrt kitob“ va „Besh qonun“ kitoblaridan ierogliflarni oʻrganishdi. Otasi imtihonlardan muvaffaqiyatli o‘tib, o‘zi kabi amaldor bo‘ladi, deb o‘ylagandi. Ammo Shen Fu imtihonlardan o‘tganmi yoki yo‘qmi, nomaʼlum. 16 yoshidan otasining dugonasi homiyligida amaldorlik faoliyatini boshlagan. 1784-yilda imperator Syanlunni tekshirishda qatnashdi. 25 yoshidan boshlab u byurokratik ishlar bilan shugʻullanmaslikka qaror qildi.

1790-yillarda u savdo-sotiq bilan shugʻullangan, vino doʻkoni ochgan. Shu bilan birga, u adabiy faoliyat bilan ham shugʻullanadi. Otasi bilan janjaldan keyin u uyini tark etib, sayohat qilishni boshladi.

Ijod

„O‘tkinchi hayot haqida olti eslatma“ asari bilan tanilgan. Bu asarni Petrarkaning „Avlodlarga maktub“, „Florensiyada o‘zi yozgan Florentsiyalik Maestro Jovanni Sellinining o‘g‘li Benvenuto hayoti“, Fransua de La Roshfukoning „Xotiralar“i bilan tenglashtirish mumkin.

Xitoy adabiyoti uning hayoti haqida bunday samimiyat bilan hikoya qiladigan boshqa asarni bilmas edi. Kundalik yozuvlari shaklida yozilgan bu qahramonning shaxsiy kechinmalari, uning xotiralari, joylar tasvirlari, fikrlari haqida hikoya qiladi. „Olti eslatma“ — bu turmush oʻrtoqlar Shen Fu va uning yosh rafiqasi Chen Yunning hayotiy hikoyasi.

Ish toʻrtta daftardan iborat boʻlib, qolgan ikkitasi yoʻqolgan deb hisoblanadi. Ammo ular umuman boʻlmagan degan nazariya ham bor. Qoʻlyozma 1877-yilda nashr etilgan, ammo kitobning mashhurligi 1924-yilda qayta nashr etilganidan keyin paydo boʻldi. Janr xususiyatlariga koʻra, roman noyobdir, chunki uni na xalq hikoyasi nasriga, na hikoya nasriga — tangsu xiaoshoga, na oʻrta asr shahar hikoyasi — huabenga bogʻlab boʻlmaydi. Buni koʻproq biji janriga bogʻlash mumkin. Bu rasmiy janrlar va hikoyaviy professional nasr oʻrtasidagi chegara adabiyotining bir turi. Shen Fu koʻproq dunyoni estetik idrok orqali tasvirlaydi, lekin shu bilan birga, qahramonlarning psixologik obrazlarini toʻgʻri etkazishga intiladi.

Asarning asosiy toʻqnashuvi shaxsning oilaning avtoritar irodasi bilan toʻqnashuvidir. Oilaga boʻlgan anʼanaviy munosabatda turli xil nazoratlar tufayli bosh qahramonlar urugʻ boshligʻidan tushib qoladilar va otalarining uyini tashlab, qashshoqlikda yashashga majbur boʻlishadi. Ammo muallifning o‘zi, shu bilan birga, bunday munosabatda o‘zining shaxsiy omadsizligi yoki taqdiri ko‘proq aybdor deb hisoblaydi. Oilaning turmush oʻrtoqlarga boʻlgan adovatining sababi, ular jamiyatda yashira olmaydigan va faqat qulay nikohlar hukmronlik qiladigan muhit tomonidan qoralangan sevgisi edi.

Bundan tashqari, roman madaniy nuqtai nazardan ham qiziqarli boʻlishi mumkin. Oʻquvchi bayramlarning urf-odatlari va anʼanalari haqida koʻp narsalarni bilib olishi mumkin. Uning oldida oʻsha davrdagi Xitoy jamiyatining gullab-yashnagan sinfining hayoti oʻtadi. Bu hayot esa hech qanday maqsadsiz oʻtgan kunlarsiz yorqin va betakrordir.

Shen Fu ijodi ham mumtoz shoirlarning matal, hirmatlar va sheʼrlariga boy.

Adabiyotlar

• Jahon adabiyoti tarixi: 8 jildda / SSSR FA; A. M. Gorkiy nomidagi Jahon adabiyoti inst-ti. — M.: Fan, 1983-1994. — 5-jild. — 1988 yil. — 603 b.
• K. I. Golygina. Soʻzbosh. Oʻtkinchi hayot haqida olti eslatma, „Fan“, M. 1979, 3-22-betlar.