Sitt al-Vuzara' at-Tanuxiyya
Sitt al-Vuzaraʼ at-Tanuxiya (vafoti 716/1338-yil) suriyalik muhaddis ayol. U Husayn ibn al-Muborak az-Zabidiy va Abu al-Munajja ibn al-Lattilarning oxirgi shogirlaridan edi. U oʻzining taniqli oʻtmishdoshlari — Umm al-Dardo va taqvodor xalifa Umar ibn Abdulazizning rafiqasi Fotima binti Abdulmolik ibn Marvon bilan bir qatorda Muhammad Akram Nadviyning hadis ilmi deb nomlangan ilmning Shomlik (Katta Suriya) vakilidir.[1]
"Sitt" faxriy unvoni
tahrirShuni taʼkidlash kerakki, arabcha sitt soʻzi shaxs nomini bildirmaydi. Bu hurmat bilan salomlashishni anglatadi, odatda ayol qoidalariga yoki ilmda baʼzi ajoyib isteʼdodlarga ega boʻlgan ayollarga tegishli.[2] Misol uchun, 980-yilda Misrning Fotimiylar sulolasi malikasi Sitt al-Mulk unvoniga sazovor boʻlgan. Sitt al-Qudat (soʻzma-soʻz, qozilar boshligʻi yoki qozi) hadis va fiqh boʻyicha mutaxassis ayol boʻlib, 14-asrda Damashqda yashagan. Shuningdek, Sitt al-Arab va Sitt al-Ajam boshqa koʻzga koʻringan hadis mutaxassislari ham xuddi shu asrda yashagan.[3]
Boshqa manbada[4] u uzoqroq ism bilan Sitt al-Vuzara binti Umar ibn al-Munajja deb ataladi, yaʼni u al-Munajjaning oʻgʻli Umarning qizi degan maʼnoni beradi.
Diniy ilmi
tahrirSahihi Buxoriydan hadislarning naqllari
tahrirSitt al-Vuzara taʼlimotda oʻziga xos fidoyilik, qatʼiyat va chidamlilikni namoyon etgan. U Damashqda sahih hadislar toʻplami boʻlmish „Sahih al-Buxoriy“dan (oʻz davrining musulmon olimlari bir ovozdan qabul qilgan 7000 dan ortiq hadislarni oʻz ichiga olgan) dars berganligi bilan mashhur edi.[5] Uning hadislarni rivoyat qilishdagi oʻrni baland ekaniga dalil „Sahih al-Buxoriy“ning (8-asr) bezakli sarlavhasidagi asosiy sarlavhada koʻrsatilgan boʻlib, unda Sitt al-Vuzaraning al-Firabriy (hadislarni yetkazuvchilar zanjiri deyiladi) rivoyati bor. Yaʼni roviy „Sittul Vuzara“dan kelgan hadislar bilan birga rivoyatlar zanjirini ham eshitgan.[6]
Nadviy „Al-Muhaddishat“da: "Islomdagi olima ayollar Sitt al-Vuzara bilan bogʻliq qiziqarli tasodifni taʼkidladilarki, u dunyodagi eng soʻnggi ayol boʻlib, Az-Zadibiydan „Sahih al-Buxoriy“dan hadislar rivoyat qilgan va 716-yilda vafot etgan va Oisha Oradan yuz yil oʻtib vafot etgan binti Muhammad ibn Abdulhodiy al-Maqdisiyya ham shunday fazilatga ega ediki, hatto odamlar orasida ham hech kim bu darajaga yetmagan" deydi[7]
Uzoq muddatli merosi
tahrirUning hayoti davomida Sitt al-Vuzara koʻplab shogirdlari boʻlgan, ular orasida oddiy va olijanob odamlar boʻlgan. U toʻqson yildan ortiq yashadi. Ibn Kasir rivoyat qilganidek, u umrining soʻnggi kunigacha, yaʼni oxirgi nafasigacha saboq berdi.[8]
Manbalar
tahrir- ↑ https://islom.ziyouz.com/siyrat (Wayback Machine saytida 2022-07-14 sanasida arxivlangan) Islam
- ↑ https://themuslimwomentimes.com/2020/12/11/unsealing-the-door-peeping-into-the-life-of-sitt-al-wuzara/ Womens of Islam
- ↑ Mernissi, F. (1993) The Forgotten Queens of Islam. Polity Press:UK, pp. 19-20.
- ↑ Ibn Hajar, al-Durar al-kaminah, ii.129
- ↑ Alkhateeb, F. (2014). Lost Islamic History. Reclaiming Muslim Civilization from the Past. Hurst & Company: London, p.67
- ↑ Ibn Azuz, Juhud al-mar’ah al-Dimashqiyyah fi riwayat hadith sharif, 275. MS, Maktabah al-Wazir Kubrili, no.362
- ↑ Nadwi, M. A. (2007). Al-Muhaddithat: the Women Scholars in IslamInterface Publications: London, p.105
- ↑ Ibn Kathir, al-Bidayah wa-l-nihayah, sub anno 79