Siyosiy tarix

Siyosiy tarix — siyosiy voqealar, gʻoyalar, harakatlar, hokimiyat idoralari, saylovchilar, partiyalar va rahbarlar haqida hikoya qilish va tadqiqot olib borish. U tarixning boshqa sohalari, jumladan, diplomatik tarix, konstitutsiyaviy tarix, ijtimoiy tarix, xalqlar tarixi va ommaviy tarix bilan chambarchas bogʻliq. Siyosiy tarix fani yirik jamiyatlarda hokimiyatning tashkil etilishi va faoliyat yuritishini o‘rganadi.

Taxminan 1960-yillardan boshlab, raqobatlashuvchi kichik fanlarning, xususan, ijtimoiy tarix va madaniyat tarixining kuchayishi siyosiy elitalar faoliyatiga eʼtibor qaratishga moyil boʻlgan „anʼanaviy“ siyosiy tarix nufuzi pasayishiga olib keldi. 1975-yildan 1995-yilgacha boʻlgan yigirma yil mobaynida Amerika universitetlarida ijtimoiy tarix bilan shugʻullanadigan tarix professorlari ulushi 31% dan 41% gacha ortdi, ayni choqda siyosat tarixchilari ulushi 40% dan 30% gacha kamaydi.

Jahon siyosiy tarixi

Dunyoning siyosiy tarixi global miqyosda siyosat va hukumat tarixini, jumladan, xalqaro munosabatlarni oʻrganadi.

Siyosiy tarixning oʻziga xos jihatlari

Birinchi „ilmiy“ siyosiy tarixni XIX asrda Germaniyada Leopold fon Ranke (Leopold von Ranke) yozgan. Uning metodologiyasi tarixchilarning manbalarni tanqidiy oʻrganish usullariga chuqur taʼsir koʻrsatdi. Siyosiy tarixning muhim jihati mafkurani tarixiy oʻzgarishlarning harakatlantiruvchi kuchi sifatida oʻrganishdir. Mualliflardan biri „butun siyosiy tarix mafkuraviy tafovutlar va ularning oqibatlarini o‘rganmasdan turib, mavjud bo‘la olmaydi“, deb taʼkidlagan edi. Siyosiy tarixni oʻrganish, odatda, bitta xalq, uning siyosiy oʻzgarishi va rivojlanishi atrofida markazlashadi. Baʼzi tarixchilar soʻnggi oʻn yilliklarda siyosiy tarixda tor ixtisoslashuv tamoyili vujudga kelayotganini qayd etmoqda: „1940-yillarda kollej professori oʻzini „tarixchi“ deb tanitishga intilgan boʻlsa, bu 1950-yillarga kelib, „amerikalik tarixchi“ nomini oldi“.

1970-yillardan boshlab, yangi harakatlar siyosiy tarixga boʻlgan anʼanaviy yondashuvlarga qarshi chiqdi. Ijtimoiy tarixning rivojlanishi asosiy eʼtiborni yetakchilar va milliy qarorlarni oʻrganishdan chetga surib, oddiy odamlarning, ayniqsa, orqada qolganlar va ozchilikning roliga qaratadigan boʻldi. Yosh olimlar turli masalalarga oʻtib, elitadan koʻra irq, sinf va jins masalalariga eʼtibor qaratdi. 1990-yildan keyin ijtimoiy tarixning ahamiyati pasaya boshladi, uning oʻrnini metanarrativ – yirik hikoyani rad etuvchi postmodern va madaniy yondashuvlar egalladi.

Qoʻshma Shtatlar: yangi siyosiy tarix

Anʼanaviy siyosiy tarix yirik rahbarlarga asosiy e’tibor qaratib, uzoq vaqt Qoʻshma Shtatlardagi nazariyotchi tarixchilar nazoratidan tashqarida ustun rol oʻynadi. Ushbu tadqiqotlar 1950-yilgacha amerikalik tarixchilar yozgan ilmiy kitoblar va maqolalarning qariyb 25% ni, 1960-yillarda esa taxminan 33% ni tashkil etdi, keyin esa buni diplomatiya davom ettirdi. 1960-1970-yillarda ijtimoiy tarixga yangi qiziqishning paydo boʻlishi „yangi siyosiy tarix“ paydo boʻlishiga olib keldi, unda yosh olimlar siyosatchilarga emas, balki saylovchilarning xatti-harakatlari va motivatsiyasiga koʻproq eʼtibor beradigan bo‘ldi. U ijtimoiy mavzularni, ayniqsa, etnik va dinga oid mavzularni birlashtirish uchun, asosan, miqdoriy usullarga tayandi. Ijtimoiy fanning yangi yondashuvi Buyuk odamlarga boʻlgan qiziqish soʻnishining darakchisi bo‘ldi. 1970-yillarda anʼanaviy siyosiy yondashuvlarning yo‘qolishi jiddiy larzalarga olib keldi, diplomatik tarix esa undan ham battar ahvolga tushib qoldi. Uni irq/sinf/gender modeli bilan birga ijtimoiy tarix o‘rtadan siqib chiqardi. Journal of American History jurnaliga yuborilgan siyosiy maqolalar soni 33 foizdan 15 foizga tushib, ikki baravar kamayib ketdi. Patterson taʼkidlashicha, zamonaviy voqealar, xususan, Vietnam urushi va „Uotergeyt “ siyosiy mojarosi yosh olimlarni siyosatchilar va ular ishlarini oʻrganishdan uzoqlashtirdi. Siyosiy tarix hech qachon yoʻq boʻlib ketmagan, ammo kitobxonlar oʻrtasida doimiy mashhurligiga qaramay, olimlar orasida oʻz hukmronligini tiklay olmadi. Baʼzi siyosiy tarixchilar, Uilyam Leyxtenburg (William Leuchtenburg) yozganidek, oʻz ahvolini masxara qilishga o‘tdi: „Siyosiy tarixchilarning kasbi doirasidagi maqomi tabib bilan siniqchi oʻrtasidagi bir joyga tushib qoldi. Siyosat tarixchilari qaysidir maʼnoda yaxshi bo‘lishi, lekin siz ulardan birini oilangiz bilan uchrashish uchun uyga olib kelishni xohlamasligingiz mumkin“. Boshqalar esa, Hyu Devis Grem (Hugh Davis Graham) kuzatganidek, tahliliyroq edi:

Anʼanaviy siyosat tarixchilar safi siyraklashib qoldi, ular taxminlari va usullari o‘zi tavsiflagan Buyuk Oq Odam bilan birga obroʻsizlandi.

Britaniya

Readman (2009) XX asrda Britaniya siyosiy tarixining tarixshunosligini muhokama qiladi. U Britaniya siyosiy stipendiyasi XX asr tarixini, asosan, yaqin oʻtmishga vaqtinchalik yaqinlik, asosiy manbalarning mavjud emasligi va tarafkashlik potensiali sabab eʼtiborsiz qoldirganini tasvirlaydi. Maqolada stipendiya sohasidagi oʻtishlar olimlar orasida XX asr tarixiga qanday qilib katta qiziqish uygʻotgani, jumladan, arxiv manbalariga kamroq tayanish, tarixshunoslikdagi uslubiy oʻzgarishlar va ogʻzaki tarix kabi tarixning yangi shakllari gullab-yashnashi haqida gapirgan edi.

Germaniya

Biroq 1960-yillarda baʼzi nemis tarixchilari (xususan, Hans-Ulrich Wehler va uning hamkasblari) bu gʻoyaga qarshi isyon koʻtara boshladi, oʻrniga „Ichki siyosatning ustuvorligi“ni (Primat der Innenpolitik) taklif qildi. Unda (bu o‘rinda nemis) ichki siyosat(i)dagi ishonchsizlik tashqi siyosat yuritishni aniqlab berar edi. Bu turli davlatlarning ichki siyosatini talqin etgan va bu ularning tashqi siyosatiga qanday ta’sir ko‘rsatganiga oid ancha-muncha ishlar yaratilishiga olib keldi.

Fransiya

Fransuz Annales maktabi yuqori siyosatdagi „voqealar tarixi“ning doimiy koʻrinadigan harakatiga emas, geografiya va iqtisodning tarixdagi roli, shuningdek, keng va sekin sikllar muhimligiga urgʻu berayotgan edi. Bu siyosat va diplomatiya ahamiyatini kamaytirdi. Annales maktabining eng muhim asari Fernan Braudelning (Fernand Braudel) „ Filip II davridagi Oʻrta yer dengizi va Oʻrta yer dengizi dunyosi“ bo‘lib, Filip II ning Oʻrta yer dengiziga tegishli siyosatining anʼanaviy Ranke diplomatik tarixini oʻz ichiga oladi, lekin ishning faqat uchinchi va eng qisqa qismi sifatida unda longue durée („uzoq muddatli“) tarixning keng sikllariga eʼtibor qaratilgan. Annales katta taʼsir kuchiga ega edi hamda siyosiy tarixdan iqtisodiy va ekologik oʻzgarishlarning keng tamoyillariga burilishga sabab bo‘ldi.

Ijtimoiy tarix

1960- va 1970-yillarda ijtimoiy tarixning miqdoriy statistik usullari yoki madaniyat tarixining ko‘proq postmodern baholari yordamida ovozi bo‘lmaganlarga ovoz berish va quyi sinflar tarixini yozishga bo‘lgan e’tiborning o‘sishi tarix fanida siyosatning markaziy o‘rniga putur yetkazdi. Leff qayd etishicha, „ijtimoiy tarixchilar siyosiy tarixdan elitar, yuzaki, mutlaqo zerikarli va kundalik hayot dramasiga aloqasi bo‘lmagan fan sifatida nafratlanadi“.

Siyosiy rejimlar va institutlar tarixi

• MaxRange maʼlumotlari — 1789-yildan boshlab dunyodagi barcha davlatlarning siyosiy holati va institutsional rejimlarining rivojlanishini aniqlaydigan va batafsil koʻrsatadigan loyiha. MaxRange, shuningdek, barcha siyosiy oʻzgarishlar fonini, rivojlanishini, tashqi manbalarini va asosiy sabablarini tavsiflaydi.

MaxRange demokratiya darajasini va institutsional tuzilmani (rejim turi) 100 darajali shkalada aniqlaydigan maʼlumotlar toʻplami boʻlib, har bir qiymat oʻziga xos rejim turini ifodalaydi. Qiymatlar demokratiya va siyosiy javobgarlik darajasiga qarab, 1 dan 100 gacha saralanadi. MaxRange barcha davlatlarga mos keladigan qiymatni (rejim turini) 1789-dan 2015-yilgacha va undan keyin har bir oy aniqlab boradi. MaxRange’ni Max Range kompaniyasi ishlab chiqqan va yaratgan bo‘lib, hozirgi kunda u Shvetsiyaning Halmstad universiteti bilan bogʻlangan.

Yana qarang

• Tarixshunoslik
• Diplomatik tarix
• Ijtimoiy tarix

Yana qarang

• Callaghan, Jon va boshqalar. muharrirlar , Mehnat partiyasini sharhlash: Mehnat siyosati va tarixiga yondashuvlar (2003) onlayn (Wayback Machine saytida 2019-08-12 sanasida arxivlangan); onlayn ham bepul ; Britaniya
• Kreyg, Devid M. „Yuqori siyosat“ va „Yangi siyosiy tarix“. Tarixiy jurnal (2010): 453-475; Britaniya onlayn

• Elton, GR Tarix amaliyoti (1968), Britaniya.
• Fransuz, Jon D. " Inqilobdan keyingi Meksikadagi ayollar: yangi feministik siyosiy tarixning paydo boʻlishi (Wayback Machine saytida 2022-10-05 sanasida arxivlangan) ", Lotin Amerikasi siyosati va jamiyati, (2008) 50#2, 175-184-betlar

• Huret, Romain, " Yana oiladami? Siyosiy tarixchilar va ijtimoiy tarix muammosi, Siyosat tarixi jurnali, 21 (№ 3, 2009), 239-63.
• Kovol, Kit. „Oʻngda Uygʻonish? Urushdan keyingi konservativ partiya tarixidagi yangi yo‘nalishlar“. Yigirmanchi asr Britaniya tarixi 27 # 2 (2016): 290-304. onlayn

• Pasquino, Janfranko. " Italiyadagi siyosiy tarix ", „Siyosat tarixi“ jurnali, 2009 yil iyul, jild. 21 3-son, 282-297-betlar; Silvio Lanaro, Aurelio Lepre va Nikola Tranfaglia kabi siyosat tarixchilari va fashizm, Italiya kommunistik partiyasi, xristian demokratlarning Italiya jamiyatidagi roli va Italiya parlament respublikasining rivojlanishi haqidagi tadqiqotlarni muhokama qiladi. parcha
• Reynjer, Terens. " Milliy tarixshunoslik, vatanparvarlik tarixi va millat tarixi: Zimbabvedagi oʻtmish uchun kurash ". Janubiy Afrika tadqiqotlari jurnali 30.2 (2004): 215-234.
• Readman, Pol. „ Yigirmanchi asr Britaniya siyosiy tarixining holati“ , Siyosat tarixi jurnali, 2009 yil iyul, jild. 21 3-son, 219-238-betlar
• Smit, Entoni D. Tarixdagi millat: etnik va millatchilik haqidagi tarixshunoslik bahslari (UP of New England, 2000)
• Sreedxaran, E. Tarixiy tadqiqot metodologiyasi boʻyicha qoʻllanma. (Trivandrum, Janubiy Hindiston tadqiqotlari markazi, 2007
• Sreedxaran, E. Tarixshunoslik darsligi: miloddan avvalgi 500 yildan 2000 yilgacha . (Yangi Dehli: Orient Longman, 2004)

AQShda

• Bogue, Allan G. "AQSh: „yangi“ siyosiy tarix." Zamonaviy tarix jurnali (1968) 3#1 bet: 5-27. JSTOR da

• Brinkli, Alan. „Darslik yozishning qiyinchiliklari va mukofotlari: Alan Brinkli bilan suhbat.“ Journal of American History 91#4 (2005): 1391-97 onlayn; siyosiy tarixga eʼtibor qaratish

• Gillon, Stiven M. „Siyosiy tarixning kelajagi“. Journal of Policy History 9.2 (1997): 240-255, AQShda.

• Grem, Xyu Devis. „Siyosat tarixining past martabasi: tanqid va kun tartibi“. Jamoatchilik tarixi 15.2 (1993): 15-37; siyosat tarixi onlayn chambarchas bogʻliq mavzu
• Jeykobs, Meg, Uilyam J. Novak va Julian Zelizer, muharrirlar. Demokratik tajriba: Amerika siyosiy tarixidagi yangi yoʻnalishlar (Princeton UP, 2009).
• Jensen, Richard J. „Amerika siyosiy tarixining tarixshunosligi“ Jek Grin, nashr , Amerika siyosiy tarixi entsiklopediyasi (Scribner’s, 1984), jild 1. 1-25-betlar onlayn
• Larson, Jon Lauritz va Maykl A. Morrison, muharrirlar. Qaerda erta respublika: maydon kelajagi boʻyicha forum (U of Pensilvaniya Press, 2012).
• Leuchtenburg, Uilyam E. „Siyosiy tarixning oʻziga xosligi: Amerikadagi davlatning ahamiyati haqida mulohazalar“ , Amerika tarixi jurnali 73, (1986), 585-600.
• Nyuman, Richard. „Siyosatni bekor qilish uchun qaytarish.“ Amerika tarixida sharhlar 45.1 (2017): 57-64.

• Silbey, Joel H. „Mingyillikdagi Amerika siyosiy tarixining holati va amaliyoti: oʻn toʻqqizinchi asr sinov holati sifatida“. Siyosat tarixi jurnali 11.1 (1999): 1-30.
• Svirski, Piter. (2011). Adabiyot, ijtimoiy fikr va siyosiy tarixda Amerika utopiyasi va ijtimoiy muhandislik . Nyu-York, Routledge.

Havolalar

• Konferentsiya: Zamonaviy Britaniya tadqiqotlarini qayta koʻrib chiqish, 2015, Britaniya siyosatining tarixshunosligi boʻyicha koʻplab maqolalar va hisobotlar. 2015 yilgi maqolalar tezislari
• Diplomatik tarix ilmiy jurnali
• Diplomatik tarix hujjatlari (Wayback Machine saytida 2010-12-28 sanasida arxivlangan)
• Tufts xalqaro aloqalar manbalarida Fletcher maktabi
• Yangi millat ovoz beradi: Amerika saylovlari 1787-1825 yillarga qaytadi
• (fransuzcha) Komité d’histoire parlementaire et politique (Parlament va siyosiy tarix qoʻmitasi) va Parlement(lar), Revue d’histoire politique ning fransuz veb-sayti, yiliga uch marta nashr etiladi. Unda Fransiya siyosiy tarixiga oid koʻplab maʼlumotlar, jumladan, 900 ga yaqin ilmiy siyosiy tarix tadqiqotlari va parlament tarixining bibliografiyasi mavjud.