Skif (qadimgi yunon. Σκύθης) — birinchi shoh va skiflarning asoschisi, qadimgi Osiyo otliq xalqi. Gerodotga koʻra, u Gerakl va Yexidnadan tugʻilgan[1].

Tavalludi haqidagi afsona[2] tahrir

Gerakl dev Geryon yilqilarini haydab, Qora dengizning sharqiy qirgʻogʻidagi kimsasiz dasht boʻylab oʻtdi. Biroq, bir kuni ertalab u barcha otlari gʻoyib boʻlganini aniqladi. Gerakl otlarni qidira boshladi. Bu uni gʻorga olib keldi. Bu gʻorda u gʻalati jonzotni uchratdi, uning tanasining yuqori qismi ayol, pastki qismi esa ilon boʻlib, bu Yexidna edi.

U Geraklga u bilan ishqiy aloqa qilishni vaʼda qilgan taqdirdagina otlarni qaytarishga rozi boʻldi. Gerkules rozi boʻldi va bir muncha vaqt oʻtgach, Yexidna uchta oʻgʻil tugʻdi, ular: Agafirs, Gelon va Skif. Yexidna Gerakldan oʻgʻillarini oʻz mamlakatida qoldirish yoki ularni Gerakl bilan yuborish haqida soʻradi?

Gerkules kamon va kamarini tashlab, kamon tortadigan va kamar bogʻlaydigan oʻgʻli qolishi mumkinligini aytdi. Qolgan ikki oʻgʻlini joʻnatib yuborish kerak boʻladi. Kichik oʻgʻli Skif otasining kamonini tortib, kamar bogʻladi. U onasi Yexidnaning yurtida qoldi hamda skiflarning birinchi shohi va ajdodiga aylandi[3].

Kelib chiqishi haqidagi afsona „qirollik“ yoki „Pont skiflari“ ga borib taqaladi. Bu skiflarning barcha shohlari Geraklning oʻgʻli Skifning bevosita avlodlari hisoblangan.

Agafirs va Gelon tahrir

Agafirs va Gelon kamar bogʻlash va kamon tortishga harakat qilishmadi va shuning uchun Yexidna ularni quvib yubordi.

Agafirs shimoli-gʻarbiy tomonga koʻchib oʻtdi, u yerda agafirslar xalqining ajdodiga aylandi. Bu odamlar, Gerodotning soʻzlariga koʻra, hashamat bilan ajralib turadigan beqaror, madaniyatsiz hayot kechirgan.

Oʻrtancha akasi Gelon ham shunday boʻldi. U shimoli-sharqqa koʻchib oʻtdi, u yerda uning xalqi — Gelon qabilalari Gelon shahriga asos soldi va oʻtroq dehqonchilik jamiyatini boshladi[4].

Kelib chiqish tarixini tushuntirish tahrir

Gerodot yunon edi, shuning uchun uning asarlari aynan yunon xalqining kuchi, buyukligi va ustunligiga qaratilgan.

Yexidna dastlab skiflar hududida yashagan odamlarni anglatadi. Uning ilonsimonligi va yer osti yashashi ushbu hudud tuprogʻi bilan bogʻliqligini koʻrsatadi. U shuningdek, Gerodot toʻgʻridan-toʻgʻri mahalliy aholi deb atagan gibrid, yarim odam va yarim ilondir. Ular odamlar, lekin ayni paytda ular hayvonlar: ular hali sivilizatsiyaga ega emaslar.

Ushbu hikoyadagi Gerakl yunon xalqi timsolini bildiradi. Uning hududga kelishi mahalliy jamiyatni oʻzgartiradi. Ushbu yunon taʼsiri orqali yunon jamiyatini aks ettiruvchi monarxiya sivilizatsiyasini yaratish imkoni tugʻildi.

Skif — Gerakl va Yexidnaning eng mashhur oʻgʻli. Jismoniy jihatdan, uchta aka-uka ichida u otasiga eng oʻxshash edi, u yunon madaniyati (kamon, kamar, otlar) bilan tanish edi va katta boʻlganda surgun qilingan akalariga qaraganda Gretsiyaga yaqinroq yashagan. Shuning uchun yunonlar skiflarni faqat ular tufayli paydo boʻlishi mumkin boʻlgan sivilizatsiya deb bilishadi.

Gerodot skif xalqining kuch-qudratini Gerakl ularning yurtiga olib kelgan „sovgʻa“lari bilan bogʻlaydi. Madaniy jihatdan ular kamarga, harbiy jihatdan kamon va otlarga ega, siyosiy jihatdan birinchi podshoh skif yarim yunon boʻlib, kuchli rahbar sifatida hukmronlik qilishi mumkin edi[4].

Manbalar tahrir

  1. Morford and Robert J. Lenardon—joined by new coauthor Michael Sham, Classical Mythology, Ninth Edition. Oxford University Press. Geraadpleegd op 6 mei 2021.. 
  2. William Smith, Ed. „A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology“ (en) (vermoedelijk 1873). Qaraldi: 4 mei 2021.
  3. A. D. Godley, Herodotus, with an English translation. Harvard University Press (1920), Hdt. 4.10. Geraadpleegd op 6 mei 2021.. 
  4. 4,0 4,1 Lincoln, B. (2014). Once again „the Scythian“ myth of origins (Herodotus 4.5-10). Nordlit, 33, 19. https://doi.org/10.7557/13.3188