Su-34
Su-34 (mahsulot „T-10V“, NATO kodifikatsiyasiga koʻra: Toʻliq himoyachi — „Himoyachi“) — Sovet / Rossiya koʻp funktsiyali frontal tovushdan tez qiruvchi-bombardimonchi, samolyot qurollari bilan dushman nishonlariga tezkor va taktik chuqurlikdagi zarbalar berish uchun moʻljallangan. Dushman havo hujumiga qarshi mudofaa tizimlarining kuchli qarshiliklariga va zamonaviy elektron urushlardan foydalanishga[1], shuningdek, dushman havo nishonlarini yoʻq qilishda asosiy harakatlarni toʻqnashuv chizigʻidan 150-600 km masofada jamlash, oddiy va qiyin meteorologik sharoitlarda kechayu kunduz uchishga moslashgan. Oʻzining jangovar qobiliyatiga koʻra Su-34 4++ avlodiga tegishli[2] va havoda mustaqil manevr qilish imkonini beruvchi yuqori jangovar fazilatlari tufayli unga asosiy jangovar vazifalarni qoplovchi qiruvchi samolyotlar kuzatuvisiz bajarishga imkon beradi. Har qanday mavjud dushman jangchilari bilan teng sharoitlarda jang qila oladi.
| Su-34 | |
|---|---|
| Tavsifi | |
| Oʻlchamlari | |
 Su-34 Vikiomborda |
.jpg)
Yaratilish tarixi tahrir
_(2).jpg)
Samolyot soʻnggi yillarda qurolli toʻqnashuvlarda muvaffaqiyatli qoʻllanilgan Su-24 front bombardimonchi samolyotining oʻrnini bosuvchi sifatida yaratilgan[3]. Samolyotni ishlab chiqish F-15 va F-16 tipidagi koʻplab zamonaviy toʻrtinchi avlod qiruvchilarining potentsial dushmani mavjudligi va shunga mos ravishda ishlab chiqilgan samolyotlarga boʻlgan ehtiyoj fonida amalga oshirildi. 4-avlod samolyotlari uchun teng imkoniyatlarga ega boʻlgan mudofaa havo janglarini oʻtkazish imkoniyatiga ega boʻlish[4].
Samolyotni ishlab chiqishda „boʻylama uchburchak“ aerodinamik sxemasidan foydalanilgan, bu esa oddiy sxemaga nisbatan samolyotning manevr qobiliyatini oshirishga imkon yaratadi.
Samolyotni yaratish 1986-yil 19-iyunda T-10V (Su-27IB „qiruvchi-bombardimonchi“) kod nomi ostida boshlandi[5]. Muvaffaqiyatli Su-27 qiruvchisi loyihasining asosi samolyotni ishlab chiqish uchun asos boʻldi, u bilan taqqoslaganda, bomba yuki va yoqilgʻi taʼminoti oshirildi.
T-10V-1, Su-34 prototipining birinchi parvozi 1990-yil 13-aprelda boʻlib oʻtdi. 1993-yilda seriyali zavodda — A.I. Chkalov nomidagi Novosibirsk APOda qurilgan samolyot parvoz qildi.
Samolyotning Su-32FN belgisi ostida birinchi ommaviy namoyishi 1995-yil bahorida Fransiyada Le Burjedagi xalqaro aviasalonda boʻlib oʻtdi. Keyin statik sinov stendiga ikkita parvoz va bitta namuna miqdorida eksperimental samolyotlar ishlab chiqarildi.
Ulardan keyin 6 ta reys miqdorida ishlab chiqarishdan oldingi samolyotlar va statik sinov stendlari uchun yana bitta namuna (keyinchalik oltinchi ishlab chiqarishdan oldingi samolyot hozirda Moskvadagi 929-GLITda joylashgan ishlab chiqarish modeliga oʻzgartirildi).
Rossiya Harbiy-havo kuchlari uchun davlat buyurtmasi boʻyicha qurilgan seriyali Su-34 samolyotining birinchi parvozi 2006-yil 12-oktyabrda V. P. Chkalov nomidagi NAPO aerodromidan amalga oshirildi. Samolyotni sinovchi uchuvchilar Yevgeniy Rudakas va Rustem Asadullinlar boshqargan[6].
Davlat sinovlari dasturi 2006-yil 30-oktyabrdan 2011-yil 19-sentyabrgacha samolyotni ishlab chiqarish bilan bir vaqtda bir necha bosqichda oʻtkazildi[7][8].
2014-yil 20-martda Su-34 Rossiya havo kuchlari tomonidan qabul qilingan.
Konstruktsiyasi tahrir
Ikkita seriyali AL-31F turbofan dvigateliga ega ikki oʻrindiqli Su-34 samolyoti oldingi va orqa tomonlari boʻylab mexanizatsiyalashgan konsol adaptiv qanotiga, ikki burchakli vertikal dumga, oldingi gorizontal dumga (PGO), har tomonlama harakatlanuvchi stabilizatorga, uch gʻildirakli shassi qoʻnish moslamasiga ega. Asosiy tayanchlar „tandem“ sxemasiga muvofiq joylashtirilgan gʻildiraklari boʻlgan ikki gʻildirakli bojiga ega. Samolyotning korpusi integral sxema boʻyicha qilingan, uning bosh qismi oʻtkir yon qirralari boʻlgan elliptik shaklga ega boʻlgan radio-shaffof pardadan boshlanadi. PGO konsollari oʻrnatilgan rivojlangan qovurgʻalar bilan jihozlangan, oʻrtada joylashgan kichik choʻzilgan trapezoidal qanot fyuzelaj bilan silliq bogʻlanib, aerodinamik sifat va samolyotning koʻtarilish koeffitsientining yuqori qiymatlarini taʼminlaydigan yagona yuk koʻtaruvchi korpusni hosil qiladi. Zirhli qoʻsh kabina bitta zirhli kapsula koʻrinishida ishlab chiqariladi va uchuvchi hamda navigatorning yonma-yon turishini taʼminlaydi. Unga kirish oʻrnatilgan narvon yordamida oldingi qoʻnish moslamasining uyasi orqali amalga oshiriladi.
Samolyotni ishlab chiqish samarali tarqalish maydonini (ESR) kamaytirish uchun zamonaviy talablarni hisobga olgan holda amalga oshirildi. Shu maqsadda samolyotni ishlab chiqarishda kompozit materiallar ishlatilgan, bu esa radar yutuvchi qoplamalar tufayli radar toʻlqinlarining aks etish darajasini pasaytirishga imkon berdi, integratsiyalashgan aerodinamik sxemani loyihalashda aerodinamik tizmalar (ventral keellar) chiqarib tashlandi. va havo korpusining geometriyasi maxsus hisoblab chiqilgan.
„Oʻrdak“ laqabli samolyotning tekislangan old qismi ikki oʻrinli kabina bilan jihozlangan boʻlib, u uzoq muddatli parvozlar paytida ekipajning qulayligini oshirish usullarini amalga oshiradi.
Planer tahrir
Samolyot boʻylama uchburchak boʻlib, u ajralmas sxemaga ega. Reja boʻyicha trapezoidal qanot fyuzelaj bilan uzviy bogʻlangan va oldingi chetida 42 daraja supurishga ega. Qanotning oldiga qoʻshimcha gorizontal quyruq moslamasi oʻrnatilgan boʻlib, u butunlay aylanadi. Plumage — vertikal ikki keel. Stabilizator differensial ravishda burilish xususiyatiga ega. Elektr stantsiyalari markaziy qismda oʻrnatilgan ikkita nacellesda joylashgan. Fyuzelajning oldingi qismi ellipsoidal kesimga ega, bu erda havo radar stantsiyasi joylashgan. Orqa fyuzelyajda dvigatellar oʻrtasida elektron jihozlar bilan jihozlangan boʻlinma mavjud[3].
Shassi sxemasi Su-34 samolyotlarini asfaltlanmagan aerodromlardan foydalanish imkoniyatini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan. Samolyotda asosiy podshipniklarda gʻildiraklarning tandem joylashuviga ega boʻlgan yangi boji shassisi ishlatilgan, bu samolyotni yomon tayyorlangan aerodromlarda yaxshi manevr qobiliyatini taʼminlaydi, yarim tutqichli turdagi oldingi qoʻnish moslamasi mustahkamlangan va ikkita gʻildirak bilan jihozlangan. Asosiy tayanchlar bogʻlar burilgan holda markaziy qismdagi boʻshliqlarga tortiladi. Orqa tokchalar tormoz tizimlari bilan jihozlangan.
Dvigatel tahrir
Samolyot ikkita AL-31F turbofan dvigateli bilan jihozlangan, ularning har biri 12 500 kgf quvvatga ega va 1900 km/soat tezlikka ega.
Samolyot TA14-130-35 yordamchi gaz turbinali elektr stansiyasi bilan jihozlangan boʻlib, u yerdan ishga tushirgichlardan foydalanmasdan dvigatelni avtonom ishga tushirish imkonini beradi[9]. Avtonom quvvat manbasining mavjudligi samolyotni ishga tushirish uskunalari boʻlmagan tayyorlanmagan aerodromlardan foydalanishga imkon beradi, bu esa jangovar radiusni sezilarli darajada kengaytiradi[9].
Falokatlar tahrir
2022-yil 17-oktabr kuni Rossiyaning Eysk shahrida aholi yashash punktida qiruvchi samolyoti quladi.
Manbalar tahrir
- ↑ „Фронтовой бомбардировщик Су-34, Front-line bomber Su-34“. bastion-karpenko.narod.ru. 2015-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyul.
- ↑ „В Южный военный округ поступила очередная партия истребителей-бомбардировщиков Су-34“. ИТАР-ТАСС/Михаил Сырица.
- ↑ 3,0 3,1 „Сухой Су-34“. www.airwar.ru. Qaraldi: 2017-yil 24-dekabr.
- ↑ „Sukhoi Su-34 Fullback; Russia's New Heavy Strike Fighter“. www.ausairpower.net. Qaraldi: 2016-yil 6-yanvar.
- ↑ Samolyoti — Voennaya aviatsiya — Su-32 — Istoricheskaya spravka (Wayback Machine saytida 2011-10-14 sanasida arxivlangan) // OAO "Kompaniya „Suxoy“"
- ↑ Пресс-служба компании. „В небе Су-34!“. Новости компании. ПАО "Компанич Сухой" (2006-yil 12-oktyabr). 2016-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyul.
- ↑ „Интенсивность государственных совместных испытаний (ГСИ) многоцелевых ударных самолётов Су-34 по сравнению с прошлым годом возросла почти вдвое — ОРУЖИЕ РОССИИ“. 2014-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 15-oktyabr.
- ↑ „ВВС в 2012 году примут на вооружение бомбардировщики Су-34“. Lenta.ru (2011-yil 20-sentyabr).
- ↑ 9,0 9,1 Ispitaniya novix opsiy dlya Su-34 zavershatsya v 2010 godu(rus.)
Adabiyotlar tahrir
Nikolay Yakubovich Siriyskaya premera. Mnogotselevie samolyoti Su-30, Su-34 i Su-35. — Moskva: EKSMO:Yauza, 2018. — 144 s. — ISBN 978-5-04-089924-1