Tomsk davlat universiteti
Milliy tadqiqot Tomsk davlat universiteti TDU (ruscha: Национа́льный иссле́довательский То́мский госуда́рственный университе́т) — Rossiyaning Sibirda joylashgan davlat tadqiqot universiteti. 1878-yil 28-mayda imperator Aleksandr II Rossiya Urals va Tinch okeani oʻrtasidagi birinchi va yagona oliy oʻquv yurti — Rossiyaning Tomsk shahrida Sibir imperatorlik universitetini tashkil etish toʻgʻrisidagi farmonni imzolagan. Osiyodagi birinchi rus universitetidir.
| Tomsk davlat universiteti | |
|---|---|
 | |
| Asl nomi |
Национа́льный иссле́довательский То́мский госуда́рственный университе́т (ТГУ) |
| Asos solingan | 1878-yil |
| Prezident | Dr. Georgiy V. Mayer |
| Rektori | Dr. Eduard V. Galazhinsky |
| Talabalari | 23,000 |
| Vebsayti | en.tsu.ru |
TDU 1888-yilda ochilgan. Birinchi 72 talaba uchun birinchi darslar 1888-yil 1-sentabrda tibbiyot fakultetida boshlangan. Darslarni sakkiz nafar professor, yetti nafar assistent va laborantlar olib borishdi. Universitetning birinchi rektori etib professor Nikolay Gezexus tayinlangan.
Hozirgi vaqtda 151 ta kafedraga ega 23 ta fakultet va institutlar va 23 000 ga yaqin talabalar (ular orasida 2 000 ga yaqin xalqaro talabalar) mavjud. Universitetda tadqiqot kutubxonasi (taxminan 4 million jild nodir kitoblar kolleksiyasi bilan) va Sibir botanika bogʻi mavjud.
Tarix tahrir
2018-yilda Tomsk davlat universiteti sharafiga 343322 Tomskuniver asteroidi nomi berilgan. Universitet rektori Eduard Vladimirovich Galajinskiy 2022-yil mart oyida Rossiya rektorlar ittifoqi (RUR) tomonidan 2022-yilgi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishini qoʻllab-quvvatlaganidan soʻng Yevropa Universitetlar assotsiatsiyasi (EUA) tomonidan Yevropa qadriyatlariga keskin qarshilik koʻrsatgani uchun lavozimidan chetlashtirilgan. EUAga qoʻshilishda ular oʻz majburiyatlarini bajarishgan[1].
Fakultetlar tahrir
| fakulteti | tashkil etilgan vaqti |
|---|---|
| Mexanika va matematika | 1948-yil |
| Fizika | 1948-yil |
| Radiofizika | 1953-yil |
| Fizika va muhandislik | 1963-yil |
| Amaliy matematika va kibernetika | 1970-yil |
| Biologiya instituti | 1932-yil |
| Geologiya va geografiya | 1933-yil |
| Kimyo | 1932-yil |
| Tarix | 1917-yil |
| Filologiya | 1917-yil |
| Falsafa | 1987-yil |
| Journalism | 2004-yil |
| Jurnalistika | 1995-yil |
| Psixologiya | 1997-yil |
| Jismoniy taʼlim-tarbiya | 2005-yil |
| Innovatsion texnologiyalar | 2009-yil |
| Kompyuter fanlari | 1986-yil |
| Huquq instituti | 1897-yil |
| Iqtisodiyot va boshqaruv instituti | 2016-yil |
| Sanʼat va madaniyat instituti | 1994-yil |
| Harbiy taʼlim | 1926-yil |
| Pre-courses Department | 2015-yil |
| Oliy IT maktabi | 2017-yil |
Reyting tahrir
Milliy tadqiqot Tomsk davlat universiteti koʻpincha Rossiyadagi eng yaxshi universitetlardan biri, shuningdek, BRICS (Braziliya, Rossiya, Hindiston, Xitoy, Janubiy Afrika) va sobiq Sovet Ittifoqidagi eng yaxshi universitetlardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari, u koʻpincha global reytinglarda top-250 qatoriga kiradi. 2017-yil holatiga koʻra, Milliy tadqiqot Tomsk davlat universiteti RIA Novosti maʼlumotlariga koʻra, Rossiyadagi eng yaxshi klassik universitetlar boʻyicha uchinchi oʻrinni egalladi — bu faqat Moskva davlat universiteti va Ural federal universitetidan ustundir[2].
Universitet tarixan Rossiya va Sovet Ittifoqining eng muhim universitetlaridan biri sifatida eʼtirof etilgan boʻlib, Sovet Ittifoqi davrida Oktabr inqilobi va Mehnat Qizil Bayroq ordeni kabi turli medallar bilan taqdirlangan. Rossiyadagi toʻqqizta universitetdan biri Milliy tadqiqot unvonini olgan.
Strategik akademik birliklar tahrir
StrAUs inson, jamiyat, tabiiy va texnogen muhitda sodir boʻlayotgan oʻzgarishlarni oʻrganishga qaratilgan strategik akademik birliklardir.
TDUda 4 ta StrAU, Biotibbiyot instituti, Raqamli davr insoni instituti, Aqlli materiallar va texnologiyalar instituti va Sibir kelajak instituti mavjud.
Tadqiqot kutubxonasi tahrir
1888-yilda Tomsk davlat universiteti va tadqiqot kutubxonasi ochilgan. Kutubxonaning asoschisi shifokor va yozuvchi, Tomsk universiteti tashkilotchisi Vasiliy Florinskiy edi. Tomsk davlat universiteti va ilmiy kutubxonaga Rossiya Federatsiyasi xalqlari madaniy merosining alohida qimmatli ob’ekti maqomi berildi. 2016-yilda kutubxonada 3,8 million depozitariy birlik, shu jumladan 124 000 dan ortiq qoʻlyozma va nodir kitoblar mavjud edi.
SKIF Cyberia superkompyuteri tahrir
2006-yilda Tomsk davlat universiteti Rossiyaning innovatsion taʼlim dasturlari tanlovida gʻolib chiqqan 17 ta universitetdan biri edi. Ushbu tanlov natijalaridan biri federal hukumat tomonidan birgalikda moliyalashtiriladigan va universitetning byudjetdan tashqari mablagʻlari hisobidan birgalikda moliyalashtiriladigan va T-Platforms tomonidan yigʻiladigan Tomsk davlat universitetining superkompyuterlar klasterini shakllantirish boʻlgan.
Inauguratsiyaning dastlabki vaqtida u sayyoradagi eng yaxshi 100 ta superkompyuterdan biri edi. Va bir yildan koʻproq vaqt davomida u Sharqiy Evropa va MDHdagi eng tezkor superkompyuter boʻlgan.
Oʻshandan beri u bir necha bor modernizatsiya qilingan. Bir marta 2010-yilda. Va yana 2015-yilda. 2018-yil sentabr holatiga koʻra, klasterda 11,8 terabayt xotira, 564 Xeon 5150s , 696 Xeon 5670s , 50 Xeon E5-2695 V3s va jami 806 peps alaaf uchun 806 terabyt xotira mavjud.
Taniqli odamlar tahrir
- Nikolay Aleksandrovich Gezexus — Tomsk universitetining birinchi rektori (1888-1889), professor va universitetda fizika tadqiqotlari asoschisi.
- Aleksey Didenko — Tomsk davlat universitetining huquq fakulteti bitiruvchisi (2005), Tomsk viloyati dumasi deputati, Rossiya Liberal-demokratik
partiyasining mintaqaviy koordinatori.
- Antonina Poloji — 1939-yilda Tomskni tamomlagan, u universitetda professor boʻlgan va botanika sohasida aʼlo darajada boʻlgan.
Nobel mukofoti sovrindorlari tahrir
- Ivan Petrovich Pavlov — 1890-yilda qisqa muddatda professor va farmakologiya boʻlimi boshligʻi. Keyinchalik u 1904-yilda fiziologiya yoki tibbiyot boʻyicha Nobel mukofotini qoʻlga kiritganidan keyin birinchi rus Nobel mukofoti sovrindori boʻlgan.
- Genri Dyunant — 1910-yilda Tomsk universitetining faxriy aʼzosi. 1901-yilda u Tinchlik boʻyicha birinchi Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan.
- Nikolay Nikolaevich Semyonov — fizika fakulteti kichik assistenti. 1956-yilda u kimyo boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan.
Faxriy shifokorlar tahrir
- Mixail Alekseevich Krivov
- Chester K. Xansen
- Vladimir Yevseevich Zuev
- Aleksey Matveevich Lipanov
- Aleksandr Petrovich Bychkov
- Viktor Melxiorovich Kress
- Judit Markand
- Viktor Petrovich Orlov
- Viktor Yevgenievich Panin
- Gennadiy Viktorovich Sakovich
- Vladimir Mixaylovich Filippov
- Aleksandr Nikolaevich Tixonov
- Viktor Antonovich Sadovnichiy
- Gennadiy Andreevich Mesyats
- Mixail Vsevolodovich Kabanov
- Jores Ivanovich Alfyorov
- Aleksey Emilyevich Kontorovich
- Erik Remakl
- Aleksandr Leonidovich Aseyev
- Ivan Mixaylovich Bortnik
- Vladimir Aleksandrovich Djanibekov
- Terrence Vinsent Callaghan
- Vladimir Yevgenyevich Fortov
- Xarald zur Xauzen
Manbalar tahrir
- ↑ O’Malley, Brendan. „EUA suspends 12 Russian members who back Putin’s invasion“. University World News (7-mart 2022-yil). Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
- ↑ „RIA Classical University Rankings Russia 2017“. www.ria.ru.