Troll nordik mifologiya va skandinav folkloridagi gʻayritabiiy maxluqdir. Qadimgi skandinav asotirlarida trollar uzoq togʻ-toshlarda kichik guruh boʻlib yashashlari, odamlarga kamdan-kam yordam berishlari hikoya qilinadi. Nisbatan yangiroq manbalarda trollar xavfli mavjudot, deb koʻrsatiladi. Trollar tashqi koʻrinishi borasida tayinli fikr yoʻq, turli manbalar ularni turlicha: goh qoʻrqinchli, gohida odamdan deyarli farq qilmas qilib tasvirlanadi.

Alfred Smedberg yozgan Piksilar va trollar orasida (1912) bolalar kitobidan bezak.

Internet madaniyatida „troll“ nomi bilan boshqa foydalanuvchilar jigʻiga teguvchi va oʻz mutoyibasi uchun turli axloqbuzarlik qiluvchi shaxslar tushuniladi.

Etimologiyasi

tahrir

Qadimgi skandinavcha troll va trǫll nomlari („yovuz ruh, jin, boʻri-odam, jotun“ maʼnolarida ishlatilgan) hamda nemis tilidagi troll, trolle („yovuz ruh“) soʻzlari, tilshunos Vladimir Orelning fikricha, ehtimol, qadimgi skandinav tilidan olingan boʻlishi mumkin. Bu soʻzlar Proto-german tilidagi trullan soʻzidan kelib chiqqan boʻlishi mumkin, u „bosmoq, oyoq bosmoq“ maʼnosini anglatadi. Biroq, trullan soʻzining aniq kelib chiqishi haqida maʼlumotlar mavjud emas[1].

Bundan tashqari, qadimgi skandinav tilidagi trylla feʼli („afsunlamoq, trolga aylantirmoq“) va nemis tilidagi trüllen feʼli („qimirlamoq, tebranmoq“) Proto-german tilidagi trulljanan feʼli asosida shakllangan boʻlib, trullan soʻzining hosilasidir[1].

Qadimgi Skandinav mifologiyasida

tahrir

Qadimgi skandinav mifologiyasida troll soʻzi thurs kabi jötnar (jotunlar) uchun ishlatilgan atamalardan biri boʻlgan va qadimgi skandinav adabiyoti matnlarida koʻp uchraydi. Qadimgi skandinav manbalarida trollar odatda kimsasiz togʻlar, qoyalar va gʻorlarda yashashi aytiladi. Baʼzan ular birgalikda yashashadi (odatda ota-qiz yoki ona-oʻgʻil sifatida), lekin kamdan-kam hollarda doʻstona kayfiyatdagi yoki yordam berishga tayyor mavjudot sifatida tasvirlangan[2].

Proza Edda asarining Skáldskaparmál boʻlimida IX asr shoir (skald) Bragi Boddason va nomaʼlum troll ayol oʻrtasidagi uchrashuv haqida hikoya qilinadi. Ushbu hikoyaga koʻra, Bragi bir kuni kechqurun „maʼlum bir oʻrmon“ ichidan oʻtib ketayotganida, troll ayol unga tajovuzkor ohangda murojaat qilib, kimligini soʻraydi va shu jarayonda oʻzini kimligini ham tasvirlab beradi. Bragi esa oʻz navbatida trol ayolga javob qaytarib, oʻzini mahoratli skald (shoir) sifatida tasvirlaydi va oʻz qobiliyatlarini bayon etadi. Shundan soʻng, ushbu voqea yakunlanadi[3].

Filmlar

tahrir
  • Trollar haqida 2017-yilda ishlangan Trollar animatsion filmida trollar hayoti haqida hikoya qilinadi.

Manbalar

tahrir
  1. 1,0 1,1 Orel (2003:410-411).
  2. Orchard (1997:167).
  3. Faulkes (1995:132).

Adabiyotlar

tahrir

Havolalar

tahrir