Vashington yodgorligi

Vashinkton yodgorligi
Vashinkton yodgorligi
Umumiy maʼlumot
Shahar	Vashington
Mamlakat	AQSh
Qurilishi boshlangan	1844-yil 6-dekabr
Qurilishi tugagan	1885-yil 21-fevral
Balandligi
Balandligi	169 metr
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Robert Mills
	https://www.nps.gov/wamo/index.htm
	Vashington yodgorligi

Vashington yodgorligi (inglizcha: Washington Monument - Vashington yodgorligi) - balandligi 169 metr va massasi 91 ming tonna boʻlgan Merilend marmar bilan qoplangan granit obelisk. Dunyodagi eng katta obelisk va Vashingtondagi eng baland inshoot. Shaharning oʻzida osmonoʻpar binolar yoʻq va anʼanaga koʻra binolarning hech biri Vashington yodgorligi balandligidan oshib keta olmaydi, garchi bu chegara boʻyicha aniq qonun yoʻq^[1]^[2].

U 1848-1884-yillarda Vashingtonda, Oq uy va Kapitoliy oʻrtasida Роберта Миллса^(ingl.)oʻzb. loyihasi boʻyicha qurilgan. AQShning birinchi prezidenti Jorj Vashington haykali sifatida. Eyfel minorasi qurilishidan oldin u Yerdagi eng baland bino edi. Yodgorlik tepasiga siz 896 zinapoyadan iborat zinapoyaga chiqishingiz yoki liftdan foydalanishingiz mumkin. Yodgorlikning sharqiy tomonida ikkita lotincha “Laus Deo” soʻzi oʻyilgan boʻlib, tarjimada “Xudoga hamdu sano” degan maʼnoni bildiradi.

Tarixi tahrir

Robert Millsning loyiha eskizi. 1836-yil

Vashington yodgorligiga markaziy kirish

Yodgorlikni yaratish jarayoni 1832-yilda boshlangan (bu yil Vashington oʻzining 100 yilligini nishonlagan). Ushbu yubiley munosabati bilan shaharliklar Vashington yodgorlik jamiyatini tashkil qilishdi va xayr-ehson yigʻishni boshladilar. 1830-yillarning oʻrtalariga kelib ular 28 ming AQSh dollar (2010-yil kursi boʻyicha 709 ming AQSh dollar^[3]) yigʻib, yodgorlikning eng yaxshi dizayni uchun tanlov boshlanganini eʼlon qildilar.

1835-yil 23-sentabrda jamiyat rahbarlari loyihaga qoʻyiladigan talablarini bayon qildilar. Tanlov 1836-yilda oʻtkazilgan. Gʻolib deb arxitektor Роберт Миллс^(ingl.)oʻzb. tan olindi. Yodgorlik sifatida abelisk tepasida Vashington haykali oʻrnatishni taklif qildi. Bu balandligi 169,3 metr boʻlgan ustun edi. Yodgorlikning ustki qismi alyumin bilan qoplangan. Pastdan u obeliskni dumaloq ustun bilan oʻralgan va aravada turgan Vashington haykali bilan bezatilgan boʻlishi kerak edi. Ustunlar ichida Amerika inqilobining 30 nafar qahramoni haykallari oʻrnatilishi rejalashtirilgan edi.

Biroq loyiha tanqid qilingani va uning qiymati – 1 million AQSh dollar (2009-yil kursi boʻyicha 21 million AQSh dollar) tashkil qilgani tufayli jamiyat loyihani darhol qabul qilishga jurʼat eta olmadi. 1848-yilda obelisk qurishga qaror qilindi va kolonnada qurish masalasi keyinroq hal qilinishi maʼlum qilindi. Qurilish boshlanishiga qadar ular bor-yoʻgʻi 87 ming AQSh dollar yigʻishgan, biroq ular yodgorlik qurilishini boshlash xayr-ehsonlar miqdorini va qurilishni yakunlash uchun yetarli mablagʻni oshirishga qaror qilishdi.

Zamonaviy yodgorlik ichi boʻsh ustun boʻlib, uning ustki qismida toʻrt qirrali piramida joylashgan boʻlib, uning ichida toʻrt tomonida sakkizta derazali kuzatuv maydonchasi joylashgan.

Virjiniyadagi zilziladan keyin paydo boʻlgan yodgorlik tepasida yoriq

Qurilishning boshida, boshqa koʻplab homiylar qatorida, yodgorlikning yuzi uchun plita ham 255-chi Papa Rimskiy Piy IX tomonidan sovgʻa qilingan. Biroq, uning plastinkasi tarixga "Neznayki" nomi bilan kirgan anti-katolik va anti-irlandiya ligasi tomonidan oʻgʻirlangan va yoʻq qilingan. Keyinchalik, "Neznayki" bir muncha vaqt kompaniyaning nazorat paketini sotib olib, Yodgorlik Qurilish Jamiyati ustidan nazoratni qoʻlga kiritdi. Yodgorlik jamiyatining "Noth-nothings" radikal ligasi tomonidan nazorat qilinishi bir muncha vaqt Amerika davlatining Vashington yodgorligini qurish loyihasida ishtirok etishdan bosh tortishiga olib keldi.

Yodgorlik poydevorida Xitoy nasroniylaridan qurilish uchun olingan Syu Szyuy (1795-1873) risolasida Vashington tasvirlangan "Xitoy tosh" mavjud.

1938-yilda nogiron Jonni Ek monumentga koʻtarilib, dunyodagi birinchi odam boʻlib, bu inshootni oyoqlari yordamisiz zabt etdi^[4].

2011-yil 23-avgustda Amerika Qoʻshma Shtatlari sharqida roʻy bergan zilziladan soʻng AQSh Milliy bogʻlar xizmati muhandislari yodgorlikda yoriq borligini aniqladilar^[5].