Viktor Orbán
Viktor Orban — Vengriya (Mojarisoton) Respublikasi Bosh vaziri. Amaldagi qonunchilikka koʻra Vengriya Hukumatiga rahbarlik qiladi. Hukumat tarkibini shakllantiradi. Viktor Mixay Orban 1963 yil 31-mayda tugʻilgan — Vengriya siyosatchisi, 2010 yildan beri Vengriya Bosh vaziri boʻlib ishlagan; u shuningdek, 1998 yildan 2002 yilgacha bosh vazir boʻlgan. Shuningdek, u 1993 yildan buyon milliy konservativ siyosiy partiya boʻlgan Fideszning prezidenti boʻlib, 2000-2003 yillarda qisqa tanaffus bilan chiqdi. Orban Sekesfehervarda tugʻilgan va 1987 yilda Eotvos Lorand universitetida huquqshunoslik boʻyicha oʻqigan. U Oksforddagi Pembrok kollejida siyosiy fanlarni qisqacha oʻrgangan, Millatlar qulashi ortidan Vengriyaga qaytib, siyosat bilan shugʻullangan. U oxir-oqibat Fidesz partiyasiga aylangan „Yosh demokratlar alyansi“ (Fiatal Demokraták Szövetsége) islohotchi talabalar harakatini boshqargan. Orban 1989 yilda Imre Nagy va 1956 yilgi inqilobning boshqa shahidlarini qayta dafn qilish marosimida nutq soʻzlaganidan keyin jamoatchilikka maʼlum boʻlgan siyosatchiga aylandi va unda Sovet qoʻshinlarining mamlakatdan chiqib ketishini talab qildi.
| Viktor Orbán | |
|---|---|
 | |
| Vengriya Bosh vaziri | |
|
Mansab davri 2010-yil 29-maydan | |
| Prezident |
László Sólyom Pál Schmitt László Kövér János Áder |
| Oʻtmishdoshi | Gyula Horn |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | 31-may 1963-yil |
| Fuqaroligi |
 |
| Vebsayti | Vengriya Respublikasi hukumat portali |
1990 yilda demokratiyaga oʻtgandan soʻng, u Milliy Majlisga saylandi va 1993 yilgacha Fidesz parlament fraktsiyasining rahbari boʻldi. Uning rahbarligi ostida Fidesz oʻzining asl oʻng markaziy, klassik liberal, evropaparastlik integratsiyasidan voz kechib, koʻproq oʻng qanotli milliy konservatizm tomon yoʻl oldi. Fidesz 1998 yilgi saylovlarda koʻplab oʻrinlarni qoʻlga kiritgandan soʻng, Orban birinchi marta bosh vazir etib tayinlandi.
Fidesz Sotsialistik partiyaga 2002 va 2006 yilgi saylovlarda ozgina yutqazdi, bu davrda Orban oppozitsiya rahbari sifatida sarf qildi. Sotsialistlarning mashhurligining pasayishi, Bosh vazir Ferens Dyurchanining „Oszoda“ nutqida kuchayganligi, Orbanga Fideszni 2010 yilda gʻalaba qozonishiga olib keldi. Orban nasroniy demokratlar bilan koalitsiya tuzdi va bu unga Milliy Assambleyada aksariyat koʻpchilik ovozini berdi. U katta konstitutsiyaviy va qonunchilik islohotlarini amalga oshirishda foydalangan. Fidesz 2014 va 2018 yilgi saylovlarda yuqori malakali koʻpchilikni saqlab qoldi. 2020 yil noyabr oyida Orban Vengriyaning eng uzoq muddatli bosh vaziri boʻldi va 1875 yildan 1890 yilgacha bosh vazir boʻlib ishlagan Kalman Tiszadan oʻzib ketdi.
Uning rahbarligida Vengriya demokratiyadan avtoritarizmga qaytishni boshdan kechirdi. Orbanning populizmi, ijtimoiy — milliy konservatizm, engil evroseptikizm va u „noqonuniy davlat“ deb taʼriflagan tashviqotlari Yevropa va xalqaro miqyosda katta eʼtibor va tanqidni tortdi. Orbana siyosiy xulq-atvori natijasida Fidesz 2019 yil martidan 2021 yil martigacha Yevropa Xalq partiyasiga aʼzo boʻlish huquqidan mahrum qilindi, Fidesz EPPni tark etganidan soʻng, uning yangi nizomi taʼsis partiyalarining majburiyatini kuchaytirdi.