Vil Zayfman

Vil Iosifovich Zayfman (1911-yil 11-may, Kelsi, Rossiya imperiyasi — 1971-yil 12-oktabr, Toshkent, SSSR) — sovet biokimyogari, fan nomzodi, Sovet Ittifoqida penitsillinni ishlab chiqarishga asos solgan. Qatag‘on qilingan.

Vil Iosifovich Zayfman
Tavalludi	11-may 1911-yil Кеlsi, Кеlsi viloyati, Polsha qirolligi, Rossiya imperiyasi (hozirgi Кеlse, Polsha)
Vafoti	12-oktabr 1971-yil (60 yosh) Тoshkent, O‘zbekiston SSR, SSSR
Fuqaroligi	SSSR
Sohasi	biokimyo
Ish joylari	Butunittifoq ilmiy tadqiqot kimyo-farmatsevtika institute (VNIHFI), Butunrossiya texnik fizika ilmiy-tadqiqot instituti, SSSR Fanlar akademiyasining Organik kimyo instituti, Butunittifoq oziq-ovqat sanoati instituti (sirtqi).
Taʼlimi	Rossiya kimyo-texnologiya universiteti
Ilmiy darajasi	Fan nomzodi
Mashhur ishlari	Sovet Ittifoqida penitsillinni sanoat ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ygan shaxs sifatida
Mukofotlari

Biografiyasi

Vil Iosifovich (tug‘ilgandagi ismi Xaim Iosifovich) Zayfman 1911-yilda zamonaviy Polsha hududidagi Kelse shahrida tug‘ilgan. Otasi tikuvchi, onasi ich kiyim tikuvchi ishchi bo‘lgan. 1914-yilda oila Qo‘qonga, 1921-yilda esa Toshkentga ko‘chib o‘tgan va Zayfman shu yerda maktabni tugatib, institutga o‘qishga kirgan. 1932-yilda Kimyo-texnologiya institutini tamomlagan.

Qizil Armiya safida xizmat qilgandan so‘ng ikki yil Sof kimyoviy reagentlar institutida (Wayback Machine saytida 2021-01-17 sanasida arxivlangan) ishlagan va 1936-yilda Moskva yaqinidagi Obuxovo qishlog‘iga „Akrixin“ zavodiga ishini ko‘chirgan.

1940-yil boshida Qizil Armiya tarkibiga chaqirilgan, 1943-yil yozidan alohida kimyoviy mudofaa bataloni tarkibida 3-Ukraina fronti janglarida qatnashgan. Bu jangda Vil Iosifovich Zayfman yaralanib, og‘ir miya chayqalishiga uchragan. 6-armiya qo‘shinlarini Dnepr daryosi bo‘ylab kesib o‘tishda tutun pardasi bilan taʼminlash g‘oyasi uchun V. I. Zaifman 1944-yil 6-yanvarda Qizil Yulduz ordeni bilan taqdirlangan. Benderi-Suvorovskaya tog‘ hududidagi janglari uchun V. I. Zayfman II darajali Vatan urushi ordeni bilan taqdirlangan. 1945-yilda texnik ishlarda 1-Bolgariya armiyasi qo‘mondoni maslahatchisi bo‘lib xizmat qilgan va Bolgariya qo‘mondonligi tomonidan qilichli „Oq burgut“ ordeni bilan taqdirlangan.

1946-yilda V. I. Zayfman Butunittifoq kimyo-farmatsevtika institutida (VNIHFI) penitsillin texnologiyasi laboratoriyasi, so‘ngra yangi Penitsillin ilmiy-tadqiqot institutida laboratoriya mudiri etib tayinlangan. Zayfman boshchiligidagi laboratoriya negizida faolligi past bo‘lgan va ko‘plab bemorlarda isitmani keltirib chiqaradigan penitsillin mahsulotini ishlab chiqaradigan yarim zavod qurilmasi yaratilgan. O‘sha paytda chet eldan kelgan penitsillin ancha sifatli bo‘lib sanoat miqyosida ishlab chiqarilgan.

1947-yilda SSSR Sog‘liqni saqlash vazirining o‘rinbosari A. G. Natradze va Tibbiyot sanoati vaziri A. F. Tretyakov penitsillin ishlab chiqarish uchun texnologiya va eng yangi uskunalarni sotib olishda to‘g‘ri tanlov qilishga yordam beradigan mutaxassislar komissiyasini AQSh va Angliyaga yuborish zarurligini bildirgan.

VNIIPda eksperimental texnologiyalar bo‘limida A. I. Mikoyan rahbarligida yangi tashkil etilgan Butunrossiya Penitsillin ilmiy-tadqiqot instituti direktori, professor N. M. Borodin, VNIHFI xodimi, professor L. M. Utkin va kafedrani boshqargan Vil Zayfmandan iborat komissiya tuzilgan. 1947-yil avgustda komissiya Buyuk Britaniyaga jo‘nab ketgan.

Qoʻshma Shtatlarda penitsillin ishlab chiqarish bilan bog‘liq har qanday texnologiyani sotish taqiqlangan edi. Biroq, talab qilinadigan sifatli penitsillin olish uchun ingliz patentining muallifi va egasi Ernest Cheyn Sovet Ittifoqiga o‘z yordamini taklif qilgan. Zayfman Cheyn tomonidan olib borilayotgan ishlar bilan tanishib chiqib Angliyadan silga qarshi kurashda ushbu faol preparatni ishlab chiqarish uchun fundamental asos bo‘lgan streptomitsin ishlab chiqaradigan madaniyat shtammini eksport qilgan.

1948-yil sentabr oyida Sovet olimlari komissiyasi o‘z ishlarini yakunlab, Vatanlariga qaytib kelgan. 1948-1949-yillarda Zayfman Moskvada penitsillin ishlab chiqaradigan tajriba zavodini tashkil etgan, shundan so‘ng uni burjua ilm-faniga qarshi kurashda, ingliz olimlari bilan jinoiy aloqada bo‘lganlikda hamda davlatga moddiy zarar yetkazganlikda ayblashgan va partiyadan chiqarib yuborilib, 1950-yilning yanvar oyida hibsga olingan. Bir yarim yil davomida Zayfman Butirka, Lefortovo va Suxanovkada tergov ostida bo‘lgan. Dastlab, Zayfman 58-1a moddasi bo‘yicha hibsga olingan, keyin ish qayta ko‘rilib, RSFSR Jinoyat kodeksining 7-35-moddasiga binoan Krasnoyarsk o‘lkasiga deportatsiya qilish uchun 5 yilga hukm qilingan. 1950-yil mart oyida, Zayfman hibsga olinganidan ko‘p o‘tmay, uning VNIHFIdagi bir guruh xodimlari kristalli penitsillin ishlab chiqarishni o‘zlashtirgani uchun Stalin mukofotiga sazovor bo‘lishgan.

1951-yil sentabr oyidan boshlab Zayfman Krasnoyarsk o‘lkasida surgunda bo‘lgan; SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1953-yil 27-martdagi farmoni bilan amnistiya asosida ozod qilingan. 1957-yil aprel oyida VNIHFIga tajriba zavodining bosh muhandisi sifatida qaytib kelgan va u yerda sovet dori vositalarini ishlab chiqarish bo‘yicha keng ko‘lamli tadqiqotlar olib borgan. Keyinchalik nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. So‘ngi yillarda oziq-ovqat sanoatining Butunittifoq sirtqi institutida ishlagan, u yerda analitik kimyo kafedrasida uzum vinolarini tiniqlashtirishga turli polimerlarning taʼsirini o‘rgangan. 1971-yil 12-oktabrda Toshkentga xizmat safari chog‘ida vafot etgan, Moskvada, Donskoy qabristoniga dafn etilgan.

Havolalar

• Urushdan keyingi SSSRda penitsillin tarixidan (V. VA. Zaifman va E. B. zanjir)
• penitsillin ishi (Wayback Machine saytida 2020-11-12 sanasida arxivlangan)
• Vil Zaifman — „Yahudiy qahramonlari“ loyihasining sayti (Wayback Machine saytida 2022-12-06 sanasida arxivlangan)