Yeliuy
Yeliuy shuningdek, Eliuy, Yeligu , Yeliu (ivritcha: אֱלִיהוּא „ U mening Xudoyim“ yoki „ Mening Xudoyim Yahova“) ― Iovning (Islomdagi Ayyub alayhissalom bilan birxillashtiriladi) qarindoshi va eng yaqin odamlaridan biri — Injildagi Iov kitobining bosh qahramoni. Unda u Vuzitlik[1] deb ataladi, yaʼni Naxorning Milkadan oʻgʻli Vuzdan kelib chiqqan (Ibtido 22:21) va shuning uchun Iovning qarindoshi edi.
Iovga qilgan nutqida (Iov. 32-37) u oʻzini Iovning boshqa doʻstlari bilan solishtirganda „yillarda yosh“ deb ataydi: „Men yillarga yoshman, sen esa keksasan; Shuning uchun men sizlarga oʻz bilimimni oshkor etishdan choʻchidim va qoʻrqdim“(Iov 32:6)[1]. U tortishayotganlarni yarashtirishga harakat qiladi va odamlarni tavbaga undash uchun Xudo tomonidan ofatlar yuborilishini isbotlaydi.
Talmud, Brokgaus va Efron yahudiy ensiklopediyasiga koʻra, uning „Men sizning oldingizda oʻz fikrimni bildirishdan qoʻrqdim“ degan soʻzlaridan shunday xulosaga keladi: kim oʻz ustozi oldida hukmfarmolik bilan gapirsa, ilon chaqib oʻldirishiga loyiqdir. (Eruvin, 63a).
Iov kitobining kirish qismida Yeliuy haqida eslatib oʻtilmagan va uning nutqlari faqat 32-37-boblarda keltirilgan, bu esa bu nutqlar Iov kitobiga boshqa muallif tomonidan ancha keyinroq kiritilgan degan taxminga olib keldi.
Yeliuy oʻz nutqida Rabbiyning buyukligi va moʻjizalarini fasohatli va sheʼriy tasvirlaydi:
Xudo qanchalar buyuk!
Uning buyukligiga aqlimiz yetmaydi,
Xudoning umrini hisoblaydigan sonning oʻzi yoʻq.
U suv tomchilarini yigʻib,
Ularni yomgʻirga aylantiradi.
Bulutlardan yomgʻir yogʻdiradi,
Odamzod bundan bahramand boʻladi.
Xudo qanday qilib bulutlarni yurgizishini
Yoki Oʻz maskanidan turib, momaqaldiroqni qanday gumburlatishini
Kim ham tushuna oladi?
Mana, qaranglar, Xudo shunday chaqmoq chaqtiradiki,
Hatto dengiz tubi ham yorishib ketadi.
Xudo Oʻz qudratli ishlari bilan xalqlarni boshqaradi,
Ularga farovonlik ato qiladi.
Chaqmoqni qoʻliga olib,
Belgilangan joyga borib urishni amr qiladi.
Chaqmogʻi butun falak ostida chaqnab,
Yerning toʻrt burchiga yetib boradi.
Undan keyin gulduros eshitiladi,
Xudo Oʻzining ulugʻvor ovozi bilan gumburlagan sado chiqaradi,
Uning ovozi eshitilganda chaqmoq chaqnayveradi.
Oʻz ovozi bilan Xudo ajoyib gulduros hosil qiladi,
Uning qilgan ishlariga aqlimiz yetmaydi.
U buyursa yerga qor yogʻadi,
Xudo aytgani uchun sel yogʻadi.
U hamma odamlarning ishlarini toʻxtatib qoʻyadi,
Shunda insonlar Xudoning qudratini bilib oladi.
Jonivorlar oʻz inlariga kiradi,
Oʻz uyalarida yashirinadi.
Boʻron oʻz makonidan chiqadi,
Sovuq shamol esadi.
Xudo nafasi bilan muz hosil qiladi,
Bepoyon suvlar muzlab qoladi.
Bulutlarni suv bilan toʻldiradi-da,
Ularning orasidan chaqmoq chaqtiradi.
Xudo bulutlarga yoʻl koʻrsatadi,
Xudoning amrlari bajo boʻlishi uchun
Shamolu suv yer yuzi boʻylab aylanadi.
U baʼzan, odamzodni jazolay deb, yomgʻir yogʻdiradi.
Baʼzan esa yerni sugʻoray,
Odamzodga Oʻz sevgimni koʻrsatay deb, bulutlarni yuboradi.
Bir daqiqa jim turing, Ayub, quloq soling,
Xudoning ajoyib ishlari haqida oʻylab koʻring.
Xudo qanday qilib bulutlarni boshqarishini
Yoki chaqmoq chaqtirishini bilasizmi?
Qanday qilib bulutlar osmonda osilib turishini,
Bilimi barkamol Xudoning ajoyibotlarini bilasizmi?
Axir, yer yuzida esgan garmsel tufayli
Kiyimlaringiz ham isib ketadi-ku!
Osmon sayqallangan bronzaday qattiq,
Xudo uni yoyib qoʻygan!
Shunday qilish sizning ham qoʻlingizdan keladimi?
Xudoga qanday gapirishni bizga oʻrgating.
Biz notavonlar daʼvoimizni tushuntira olmaymiz.
Gapirmoqchi boʻlganimni birortasi Xudoga aytishi kerakmi?
Axir, inson gapirsa, albatta halok boʻladi-ku!
Shamol bulutlarni haydagandan soʻng
Tiniq osmonda charaqlab turgan quyoshga
Hech kim qaray olmaydi.
Shimoldan yorqin nurlar taralmoqda,
Xudo ajoyib ulugʻvorlikka burkangan.
Biz Qodir Xudoga yetolmaymiz,
Uning qudrati yuksakdir.
U toʻgʻri hukm chiqaradi, adolatiga xiyonat qilmaydi.
Shuning uchun insonlar Undan qoʻrqadi.
Ha, qalbi donolar Xudoni koʻradi."