Zina usuli (psixologiya)

Zina usuli, Narvon usuli (inglizcha: the staircase-method), yuqoriga koʻtarilish protsedurasi sezgirlik chegaralarini aniqlashning psixofizik usuli boʻlib, uning xususiyati sub’ektning javob toifasi oʻzgarganda stimulning oʻzgarish yoʻnalishini oʻzgartirishdir. Ushbu usul sezgirlikning mutlaq chegarasini aniqlash uchun ishlatiladi.

Bu usul 1962 yilda Amerikalik psixolog Tom Norman Kornsvit minimal oʻzgarish usulining varianti sifatida taklif qilingan .

Narvon usuli mutlaq eshitish sezuvchanligini aniqlash uchun Bekeshining kuzatish usuliga oʻxshashdir .

Oʻlchash tartibi

Ragʻbatlantirish variantlaridan birining diagrammasi: „1 yuqoriga / 2 pastga“ ketma-ketligi (1 yuqoriga / 2 pastga qoidasi). Ragʻbatlantiruvchi oʻzgarish yoʻnalishidagi har bir oʻzgarishdan soʻng ®, taqdim etilgan stimullar orasidagi intervallar kamayadi.

Oʻlchash protsedurasi odatda maʼlum stimulni taqdim etishdan boshlanadi, yaʼni sub’ekt tomonidan oson va aniq idrok etiladigan stimul (masalan, oʻrtacha yorqinlik tasviri). Keyin stimulning intensivligi sub’ekt stimulning yoʻqligi toʻgʻrisida javob bermaguncha pasayadi („koʻryapman“ javobini „koʻrmayapman“ javobiga oʻzgartirish). Javob toifasi oʻzgartirilganda, stimulning oʻzgarish yoʻnalishi oʻzgaradi, yaʼni mavzu koʻtarilgan qator bilan taqdim etiladi, javob toifasidagi keyingi oʻzgarishlarga qadar stimulning intensivligini oshiradi („Koʻrmayapman“ javobiga „Koʻraman“ javobini oʻzgartirish.). Eshik chegarasi sub’ektning reaktsiyasi toifasi oʻzgarishi sodir boʻlgan qoʻzgʻatuvchi va undan oldingi stimul oʻrtasidagi intervalning oʻrtasida joylashgan qoʻzgʻatuvchining qiymati sifatida qabul qilinadi. Mutlaq chegara tajriba davomida topilgan barcha chegaralarning oʻrtacha arifmetik qiymatini topish yoʻli bilan hisoblanadi.

Usulning afzalliklari va kamchiliklari

Ushbu usulning asosiy afzalligi uning tejamkorligidir: stimulning oʻzgarishi yoʻnalishi oʻzgargandan keyin qatorda qolgan stimullar protsedurada ishlatilmaydi, bu esa mutlaq chegarani tezda oʻrnatish imkonini beradi. Shunga qaramay, taqdim etilgan stimullarning oz miqdori sub’ektga sezilmaydigan va idrok etilmagan stimullarning almashinish tartibini tezda payqashga imkon beradi, bu esa unga kutish taʼsirini keltirib chiqaradi, bunda sub’ekt u hali sezmagan stimulga ijobiy javob beradi. Bu taʼsir sub’ektning hissiy qobiliyatlarini aniq oʻlchamaydi va shuning uchun odatda sezgirlik chegarasini taxminiy aniqlash uchun zina usuli qoʻllanadi.

Adabiyotlar

• Gusev A. N., Izmailov C. A., Mixaylovskaya M. B. Psixologiyada oʻlchovlar: umumiy psixologik seminar. M.: „Maʼno“, 1987. — 281 b.
• Gusev, A. N. Psixologik oʻlchovlar: nazariya. Usullari / A. N. Gusev, I. S. Utochkin. — M.: Aspect Press, 2011. — 320 b.

Yana qarang

• Minimal oʻzgartirish usuli
• Psixofizika
• Sensor chegarasi