Shahzodbek2023

Qadimgi Turklarda Umay Tangrisi.Qadimgi turklarning Umay ismli ma’budasi bo‘lib, unga ishongan. bu ma'buda Umay qirg‘izcha - Ene. Umay - o'zbeklarda Ana, xakaslarda Umay,Ubay - Ene. Kachinlarda Umay - Ene va boshqalar. nomi berilgan. (I) Bu ma'buda homilador ayollarga va ayniqsa chaqaloqlarga homiylik qiluvchi ma'buda sifatida. ma'lum.Oltoyda yashovchi Sagay ismli turk qabilasining eʼtiqodiga koʻra, ayollar Umay ana “bolaga kuldon” berdi (2). Shunday qilib, bu ma'buda yordamida ayollar (3) Shu bilan birga, yana bir e'tiqod mavjud. akusherlik Buni qilayotganda Umay ma’budasi unga yordam beradi. (4) Markaziy Osiyoda yashovchi turk jamoalarining ayrimlarida E'tiqodga ko'ra, ma'buda Umay 3 yoshda (tug'ilgandan boshlab bola gapirguncha va yurguncha) u bolani himoya qilardi (5).Oltoyda yashovchi turk jamoalarining e'tiqodiga ko'ra, Umay xudosi qushdir. shaklida mavjud. Shuning uchun ba’zi turk qabilalari bu ma’budani Kush – Ene deb atashadi. nomlash sinfdir. Quyida keltirilgan ozarbayjon mumtoz shoirlari ijodida Umay. Ko'rinib turibdiki, ma'buda qush shaklida tasvirlangan. Hozir Ozarbayjon Turklarda bunday xudo nomi yo'q.Islom dini qabul qilingandan keyin bu ma'buda unutilganga o'xshaydi. Ammo XI - XVII. asr ozarbayjon shoirlari Bu ma'buda nomi o'z asarlarida va Kilab-i Dede Korkntda ham uchraydi o'tadi. Ozarbayjon klassik adabiyotida birinchi marta bu ma'buda nomi bilan Katran. Tabriziyda (XI. asr) uchraydi: Sadoqat qushi – Huniya qushi bu dunyodan qanot oldi». Bu satrlardan ma’lumki, Umay ma’buda qush timsolida tasvirlangan.XII. 19-asrda yashagan ozarbayjon shoiri Afzclun Xakayiyning soʻzlariga koʻra, bu maʼbuda xuddi shunday. Bu ham baxt qushidir: “Bilginki, yuz qushisan”. Xon, bu qushning suyagi “Huma qushiday suyak yedim” Shoirning so‘zlariga ko‘ra Huma Ayni paytda aqlning timsoli: “Aql maydonida Huma ismim bor”.