1980-yilgi Yozgi Paralimpiada oʻyinlari
1980-yil Yozgi Paralimpiada oʻyinlari (niderlandcha: Paralympische Zomerspelen 1980), Nogironlar uchun Olimpiada oʻyinlari sifatida nishonlangan oltinchi yozgi Paralimpiada oʻyinlari boʻlgan. Ular 1980-yil 21-30-iyun kunlari Niderlandiyaning Arnem shahrida boʻlib oʻtgan.
| Mezbon shahar | Arnem, Niderlandiya |
|---|---|
| Millatlar | 42 |
| Atletlar | 1,973 |
| Musobaqalar | 12ta sport turi boʻyicha 489 ta musobaqa |
| Ochilish | 21-iyun |
| Yopilish | 30-iyun |
| Marosimini ochib beruvchi |
Malika Margriet |
| Stadion | Papendal milliy sport markazi |
Tavsifi
tahrir1980-yilgi yozgi Olimpiada oʻyinlari mezbonlari boʻlgan Sovet Ittifoqi ushbu Paralimpiada oʻyinlariga mezbonlik qilish uchun taklif qilingan. Biroq, oʻsha vaqtda nogironlik sporti u yerda rivojlanmagan va mamlakatda nogironlar borligini inkor etuvchi bayonot eʼlon qilingan[1][2]. Sovet Paralimpiada terma jamoalari birinchi marta 1988-yilgi yozgi va qishki oʻyinlarda, Sovet Ittifoqi sifatida qatnashgan. Sobiq sovet davlatlari hududida birinchi Paralimpiada oʻyinlari 2014-yilda boʻlib oʻtgan[3].
Ushbu oʻyinlarga tayyorgarlik jarayonida Janubiy Afrikadan tashrif buyuruvchi bir jamoani kiritish borasidagi bahs-munozaralar yuzaga kelgan. Gollandiyada jamoatchilik va rasmiy fikrlar Janubiy Afrika terma jamoasining oʻyinlarga kiritilishiga qarshi boʻlgan va bir qator sport tashkilotlari tomonidan tashkiliy qoʻmitaga bosim oʻtkazilgan. Gollandiya parlamenti ham bu borada salbiy fikr bildirgan. Oxir-oqibat, parlament Janubiy Afrika jamoasining ishtirokiga ruxsat bermaslikka qaror qilgan[4].
Maskotlar
tahrir1980-yilgi Paralimpiada oʻyinlari birinchi marta oʻz maskotlarni eʼlon qilgan. Gollandiyaning AVRO teleradiokompaniyasi dizayn tanlovini oʻtkazgan, unda ishtirokchilardan qoʻlda ishlangan modellarni yuborish soʻralgan. Gʻolib maskotlar Sint-Michielsgestel shahridan yuborilgan boʻlib, Necky Oprinsen tomonidan ishlab chiqilgan Noggi va Joggi nomli olmaxonlar juftligi boʻlgan. Maskotlar Arnemda Paralimpiadasidan esdalik sovgʻasi sifatida koʻp miqdorda ishlab chiqarilgan va sotuvga chiqarilgan[5].
Sport
tahrirMusobaqa ishtirokchilari toʻrtta nogironlik toifasiga boʻlingan: amputatsiya, miya falaji, koʻrish qobiliyatining buzilishi va nogironlar aravachasida harakatlanuvchilar. Paralimpiada oʻyinlarida birinchi marta miya falaj bilan kasallangan sportchilar ishtirok etishgan. Dasturga yangi sport turi sifatida voleybol kiritilgan[6].
Ishtirokchi delegatsiyalar
tahrirArnem Paralimpiadasida 43 ta delegatsiya qatnashgan. Islandiya, Quvayt va Sudan ilk marotaba bahslarda ishtirok etgan[7].
Oʻyinlar boshlanishidan oldin Niderlandiyaning Bosh shtatlari (milliy parlamenti) mezbon davlat sifatida, aparteid siyosati tufayli Janubiy Afrikaning ishtirokini taqiqlash xususidagi taklifni qoʻllab quvvatlagan. Shunday qilib, Janubiy Afrika 1964-yilda Paralimpiadaga qoʻshilganidan buyon ilk marotaba Yozgi Paralimpiada oʻyinlarida ishtirok etmagan va bu 1992-yilgacha davom etgan. Niderlandiyaning qarori shu tariqa Janubiy Afrikaning 1960-yildan buyon ilk marotaba Olimpiadagi harakatini taʼqiqlagan, shu bilan birga Paralimpiada oʻyinlarida qatnashish huquqiga ega boʻlgan anomaliyani tuzatgan[8][9].
Argentina (11)
Avstraliya (52)
Avstriya (48)
Bagama orollari (6)
Belgiya (67)
Braziliya (2)
Kanada (94)
Kolumbiya (11)
Chexoslovakiya (7)
Daniya (42)
Misr (33)
Efiopiya (1)
Finlyandiya (60)
Fransiya (97)
Buyuk Britaniya (96)
Gretsiya (7)
Gonkong (11)
Islandiya (12)
Indoneziya (15)
Irlandiya (23)
Isroil (47)
Italiya (38)
Yamayka (13)
Yaponiya (30)
Keniya (17)
Quvayt (9)
Lyuksemburg (9)
Malta (8)
Meksika (27)
Niderlandlar (108)
Yangi Zelandiya (17)
Norvegiya (53)
Polsha (80)
Koreya Respublikasi (12)
Ispaniya (24)
Sudan (11)
Shvetsiya (94)
Shveytsariya (65)
Amerika Qoʻshma Shtatlari (132)
Gʻarbiy Germaniya (128)
Yugoslaviya (31)
Zimbabve (5)
Medallar jadvali
tahrirOltin medallar soni boʻyicha eng yaxshi koʻrsatkichni qayd etgan 10 ta MPQ quyida keltirilgan. Mezbon davlat Niderlandiya alohida koʻrsatilgan.
* Mezbon davlat (Niderlandlar)
| Oʻrin | Davlat | Oltin | Kumush | Bronza | Umumiy |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Amerika Qoʻshma Shtatlari | 75 | 66 | 54 | 195 |
| 2 |  Polsha | 75 | 50 | 52 | 177 |
| 3 |  Gʻarbiy Germaniya | 68 | 48 | 46 | 162 |
| 4 |  Kanada | 64 | 35 | 31 | 130 |
| 5 |  Buyuk Britaniya | 47 | 32 | 21 | 100 |
| 6 |  Niderlandlar* | 33 | 31 | 36 | 100 |
| 7 |  Shvetsiya | 31 | 36 | 24 | 91 |
| 8 |  Fransiya | 28 | 26 | 31 | 85 |
| 9 |  Meksika | 20 | 16 | 6 | 42 |
| 10 |  Norvegiya | 15 | 13 | 8 | 36 |
| Jami (10 davlat) | 456 | 353 | 309 | 1118 | |
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ Phillips, Sarah D. (2009). ""There Are No Invalids in the USSR!" A Missing Soviet Chapter in the New Disability History". Disability Studies Quarterly 29 (3). doi:10.18061/dsq.v29i3.936. http://dsq-sds.org/article/view/936/1111.
- ↑ „Russia's journey from "no invalids" to Paralympic champions“. Rbth.com (2013-yil 14-noyabr). Qaraldi: 2015-yil 30-oktyabr.
- ↑ „Sochi 2014 Paralympics: IPC confident on venue accessibility“. BBC Sport. Qaraldi: 2014-yil 3-mart.
- ↑ Bailey, Steve. Athlete First: A history of the paralympic movement. John Wiley & Sons, 2008 — 38–39-bet. ISBN 9780470058244.
- ↑ „"Arnheim 1980 – Paralympic Mascots "Noggi and Joggi“. Theolympicdesign. Qaraldi: 2024-yil 24-avgust.
- ↑ „Arnhem 1980“. International Paralympic Committee (2008). Qaraldi: 2008-yil 6-avgust.
- ↑ „Medal Standings – Arnhem 1980 Paralympic Games“. International Paralympic Committee (2008). Qaraldi: 2008-yil 8-avgust.
- ↑ „'The Netherlands against Apartheid' – 1970s“, International Institute of Social History
- ↑ South Africa at the Paralympics, International Paralympic Committee