Aarra
Aarra (grekcha: Ααρρα) — qadimgi arab panteonining xudosi, unumdorlik va oʻsimliklar xudosi, baʼzi maʼlumotlarga koʻra, yorugʻlik va quyosh xudosi, shuningdek, Bosra shahrining homiysi xudosi boʻlgan. Nabatiylar Bosrani Aarraning qarorgohi deb hisoblashgan. Boshqa bir farazga koʻra, Aarra — Dushara xudosining asl, ehtimol taqiqlangan nomi[1].
Miloddan avvalgi II-asrda Bosra Nabatea tarkibiga kirganidan soʻng, Aarra Dushara bilan aniqlanib, uning gipostaziga aylandi, lekin ayni paytda, aftidan, Bosra homiysi xudosining funktsiyalarini saqlab qoldi. Ellinistik davrda u Dionis bilan birlashtirilgan[1].
„Aarra“ nomi Iordaniyaning Umm al-Jimal[2] qishlogʻi yaqinida olib borilgan qazishmalar paytida topilgan ikki tilli yozuvdan maʼlum boʻlgan nabatiy Aʼra („r“) ning yunoncha ekvivalenti boʻlib. Arabcha gʻayn odatda oromiycha „ayn“ga aylanishini hisobga olib, bu ismning „boʻyash“ maʼnosini bildiruvchi arabcha gʻ-r-y (غري) ildizidan kelib chiqqanligi haqida faraz paydo boʻldi. Shunday qilib, „Aarra“ nomi qurbongoh yoki unga olib kelingan qurbonlik qoni bilan boʻyalgan butni anglatishi mumkin[3]. Boshqa bir farazga koʻra, bu nom arabcha (أَغَرُّ agʻarru) dan kelib chiqqan boʻlib, „yorqin“ maʼnosini bildiradi[4]. Nemis sharqshunosi Enno Littmann kelib chiqishi eng ehtimol arabcha (الغَرِيُّ al-gʻariy) dan „tosh but“ degan maʼnoni anglatadi[5][6].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 Мифы народов мира. Энциклопедия в 2-х томах. М: Советская энциклопедия, 1987—1988.
- ↑ Имя «Аарра» упоминается лишь на греческой части надписи, вместе с Душарой. Собственно набатейская надпись содержить лишь имя Душары. Набатейское написание имени «Аарра» впервые встречается в другом месте — в надписях, сделанных во время царствования Малику II и обнаруженных в Мадаин-Салихе («Аʻра, который в Босре, бог Раббэля»). См. De Vries B.. Between the Cults of Syria and Arabia: Traces of Pagan Religion at Umm al-Jimāl — 179—182 bet.
- ↑ Teixidor J.. The Pagan God: Popular Religion in the Greco-Roman Near East. Princeton University Press, 2015 — 85—86 bet. ISBN 9781400871391.
- ↑ Drugie varianti perevoda iz slovarya X. K. Baranova: „slavniy, dostoyniy, blagorodniy; blestyaщiy, prekrasniy, prevosxodniy; mnogouvajaemiy, pochtenniy“.
- ↑ Trombley F. R.. Hellenic Religion and Christianization c. 370-529. Brill, 2014 — 331 bet. ISBN 9789004276789.
- ↑ Sovremenniy arabskiy slovar „al-Mudjam al-Vasit“ dayot slovu الغَرِيُّ takoe opredelenie (kak odno iz znacheniy): „imya idola, nad kotorim prolivali krov“. Sm. Аль-Муджам аль-Васит, 4-е изд., 2004 — 651 bet.