Abu Bakr Siddiq

Abu Bakr Siddiq (to‘liq nomi-Abu Bakr Siddiq Abdulloh ibn Abu Qahhofa ibn Omir; 571 — 634) — Muhammad (sav) daʼvati bilan islomni birinchilardan bo‘lib qabul qilgan, dastlabki to‘rt xalifadan birinchisi (632—634). Muhammad(sav)ning eng yaqin safdoshi, qaynotasi (Oyshaning otasi). Yirik savdogar. Makkaning quraysh qabilasidan. Islomga kirishdan oldin ismi Abdulkaʼba edi. Abdullo ismini Muhammad (sav) qo‘ygan. Siddiq deb atalishiga sabab shuki, isro va meʼroj hodisasini eng birinchi bo‘lib tasdiqlagan. Muhammad payg‘ambar (sav) unga Siddiq, yaʼni imoni kuchli deb laqab berdi. Makkadan Madinaga hijrat qilishda Muhammad(sav)ga hamroh, g‘orda hamnishin bo‘ldi. Badr, Uhud, Handaq, Xudaybiya va boshqa joylardagi janglarda ishtirok etdi. Abu Bakr Siddiq obro‘li va badav-lat kishi bo‘lgani uchun ko‘p odamlarga yordam qildi, chunonchi, Bilol Habashiyni qullikdan sotib olib, ozod etdi. Muhammad(sav) vafotidan keyin birinchi xalifa bo‘lib saylandi (632). Arab qabilalarining Madina hokimiyatiga qarshi ko‘targan qo‘zgolonlarini bostirdi. Abu Bakr Siddiq xalifaligi davrida arablar Iroq va Suriyani fath qildi. Abu Bakr Siddiq Madinada vafot etdi va Muhammad (sav) yoniga dafn qilindi. Abu Bakr roziyallohu anhu Rasululloh alayhissalomdan keyin insonlarning eng afzali, u zotning g`ordagi sohiblari, sahobalar sayyidi, ilm va unga amal qilishda barcha musulmonlarga o`rnak bo`ladigan insondirlar.

Abu Bakr Siddiq

U zot roziyallohu anhuning nasablari. Manbaalarda kelishicha, ul zotning nasablari Abu Bakr Abdulloh Ibn Abu Kuhofa Usmon ibn Omir ibn Amr ibn Ka`ab ibn Ma`ad ibn Taym ibn Murra ibn Ka`ab ibn Luay ibn G`olib al Qurayshiy at Taymiydur. Abu Bakr roziyallohu anhuning Rosullloh sollalohu alayhi vassalam bilan nasablari Murrada birlashadi.

Abu Bakr roziyallohu anhuning ismlari va laqablari. Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu ismidan ham kunyasi mashhur bo`lib ketgan shaxslardan biridirlar. Abu Bakr ul zotning kunyalaridir. Ismlari esa Abdullohdir. Ba`zi manbalarda aytilishicha, u zotning ismlari birinchi Abdulka`ba bo`lgan. Keyin Rasululloh sollalohu alayhi vasallam u zotning ismlarini Abdullohga alishtirganlar. Tabaroniydan rivoyat qlinadi: “Oisha roziyallohu anhodan Abu Bakr roziyallohu anhuning ismlari haqida so`raldi. Mo`minlarning onasi: “Abdulloh” deya javob berdilar”.

U zotning tug’ilishlari. Abu Bakr roziyallohu anhu Payg’ambar alayhissalomdan ikki yil-u bir necha oydan so’ng tavallud topganlar. Yazid ibn Asamdan rivoyat qlinad: bir kuni Rasululloh sollalohu alayhi vasallam Abu Bakr roziyallohu anhuga “Sen kattami yoki men kattami”? dedilar. Shunda Abu Bakr roziyallohu anhu “ Siz katta ammo yosh jihatidan men kattaroqman”deya javob berganlar. Ammo manbalarga qaralganda ushbu hadis zaif ,aksi esa ya’ni yosh jihatdan Rasululloh katta bo’lganliklari aniqlandi.

U zotning johiliyatdagi hayotlari. Insonlar Oisha onamiz roziyallohu anhodan Abu Bakr roziyallohu anhuning johiliyatdagi hayotlari haqida so’radilar. Shunda quyidagicha javob berdilar: “Allohga qasamki, Abu Bakr johiliyat davrida ham, Islomda ham aslo she’r aytmagan va hargiz xamr (aroq) ham ichmagan”. Abu Oliya Riyohiydan rivoyat qilinadi: “Bir kuni sahobalar Abu Bakr roziyallohu anhudan: “Ey Abu Bakr, siz johiliyat davrida aroq ichganmisiz?”, deb so’radilar. U zot: “Alloh saqlasin, hargiz ichmaganman”, dedilar. Shunda sahobai kiromlar “Nega?” deyishdi. U zot: “Doim tanam sergak turishini xohlardim. Aroq bo’lsa badanni yumshatib, odamni sulaytiradi”, dedilar. Bu so’zlari Rasululloh sollalohu alayhi vassalamga yetganida: “Darhaqiqat, Abu Bakr rost so’zlabdi”, deya ikki marta shu so’zni takrorladilar”.

U zotning sifatlari. Ibn Sa’d rivoyat qiladi: “Bir kishi Oisha roziyallohu anhodan: “Menga Abu Bakrning sifatlarini aytib bering”, dedi. Shunda Oisha onamiz: “Abu Bakr oppoq, ozg’in, yanoqlari kichik, biroz egilgan, yuzi ichiga kirgan, ko’zlari chuqur, peshonasi do’ngroq va qush kabi yengil kishi edi”, dedilar”.

Abu Bakr roziyallohu anhuning Islomga musharraf bo’lishlari. Ibn Asokir rohimahulloh Ali roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar: “Islomga birinchi bo’lib kirgan kishi Abu Bakrdir”. Abu Xaysama rohimahulloh sahih sanad bilan qilgan rivoyatlarida bunday deyilgan: “Zayd ibn Arqama roziyallohu anhu dedilar: “Rasululloh sollalohu alayhi vassallam bilan birinchi bo’lib namoz o’qigan kishi Abu Bakrdir”. Ammor roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollalohu alayhi vasallam bilan (johiliyat davrida) faqat beshta qul, ikki ayol va Abu Bakrnigina ko’rgan edim”. Ha, haqiqatda Abu Bakr roziyallohu anhu Rasululloh sollalohu alayhi vassalamdan bir lahza ham ajralmas edilar. Ulamolar aytadiki: “Abu Bakr roziyallohu anhu Rasululloh sollalohu alayhi vassalamni Islomga kirganlaridan to u zot sollalohu alayhi vassalamning vafot etgan vaqtlarigacha tark etmaganlar. Safarda ham, o’z yurtlarida ham u zotdan ajralmaganlar. Alloh va Rasulining muhabbatiga molu- jonlaridan kechib rag’bat qilganlar”. U zotni o’zlariga qattiq lozim tutganlaridan, hatto Rasululloh alayhissalom bilan birga Madinaga hijrat qilib, u zotning g’ordagi yolg’iz sohiblari bo’lganlar. Alloh taolo Tavba surasining 40-oyatida shunday marhamat qiladi:

“Kufr keltirganlar u (Muhammad)ni ikki kishining biri bo’lgan holida chiqarib yuborganlarida Alloh unga nusrat berdi. U ikkovlon g’orda turganlarida, u (Muhammad) sohibiga: “Hafa bo’lma, Alloh albatta biz bilan”, dedi”.

Abu Bakr roziyallohu anhu hafa bo’lishlari qo’rqishdan emas, balki Rasululloh sollalohu alayhi vassalamga ozor yetishi mumkinligidan edi. Mana shu o’rinda ham Abu Bakr roziyallohu anhuning iymon va ixloslari qanchalik kuchli bo’lganini bilib olishimiz mumkin. Chunki, kishining o’zi joni xatarda bo’la turib, birodaridan xavotir olmog’i uning sherigiga bo’lgan ishonch va muhabbatga dalolat qiladi.

Shuningdek, Abu Bakr roziyallohu anhu sahobalar ichida eng saxiysi edilar. Alloh taolo marhamat qilib aytadi:

“Va albatta u (jahannam)dan taqvodor banda chetda bo’ladi. U boyligini sarflaydi va o’zini poklaydi” (Layl surasi 17-18-oyatlar).

Ibn Javziyning aytadilar: “Ushbu oyat Abu Bakr roziyallohu anhu sababidan nozil bo’lganligiga ulamolar ijmo’ qilganlar”. Ibn Kasir rohmatullohi alayhi Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan bunday rivoyat qiladilar: “Rasululloh sollalohu alayhi vassallam Abu Bakrning molidan xuddi o’zlarining mollarini ishlatgandek istaganlaricha ishlatar edilar”. Ya’ni, Abu Bakr roziyallohu anhu Rasululloh sollalohu alayhi vasallamga shunchalik ko’p infoq qilardilarki, hatto Rasululloh sollalohu alayhi vasallam u zotning mollaridan bemalol ishlatishlari mumkin edi. Ibn Asokir Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qiladilar: “Abu Bakr Islomga kirganida uning qirq dinori bor edi (boshqa rivoyatda qirq dirham, deyilgan), islomga kirgan kuniyoq hammasini Rasululloh sollalohu alayhi vasallamga berib yubordi”.

U zotning ilmlari. Ibn Kasir aytadilar: “Abu Bakr roziyallohu anhu sahobalar ichida Qur’onni eng yaxshi biluvchi inson edilar. Chunki, Rasululloh bir hadisi sharifda “Qavmga ular ichida Quro’nni mukammalroq biluvchisi imom bo’lsin”, deganlar. Nabiy alayhisslom kasal bo’lib qolganlarida aynan Abu Bakr roziyallohu anhuga qavmga imom bo’lishni tayinlagan edilar”. Boshqa bir hadisda aytiladi: “Rasululloh sollalohu alayhi vasallam: “Abu Bakr bo’lgan qavmda undan boshqasi imomlikga o’tishi joiz emas”, dedilar.

Abu Bakr roziyallohu anhuning vafotlari. Abu Bakr roziyallohu anhu hijriy o’n uchinchi yilda, jumodul oxir oyining sakkizinchi kuni og’ir isitma kasaliga duchor bo’ldilar. Isitma shiddat bilan kuchayib borar edi. Shu sababli u zot bu foniy dunyoni tark etib, boqiy dunyoga rihlat qildilar. Alloh u zotdan rozi bo’lsin! Omin!

Xulosa o’rnida shuni aytishimiz mumkinki, Abu Bakr roziyallohu anhu sahobalar sayyidi va butun insoniyatga yaqqol ibrat, payg’ambarlardan so’ng insonlarning eng afzalidirlar. U zot ibodat va jamiki xayrli ishlarda boshqalardan o’zib ketish xususiyatlari bilan qalblarni rom etadilar. Haqni haq, nohaqni nohaq deydigan Siddiq edilar. Payg’ambarimiz alayhissalomdagi barcha go’zal xislatlar u zotda ham ko’rinadi. Alloh bizlarga ham u zot singari ibodatlarga, yaxshiliklarga hirsli bo’lishni nasib etsin! Omin!

Manbalar

{“Ko’kaldosh” o’rta maxsus}

{islom bilim yurti 3-kurs talabasi Shukrullayev Asadulloh}