Agno

Agno (boshqacha qilib aytganda Ageno^[1] yoki Gaguenau) — Fransiyaning shimoli- sharqidagi Grand Est mintaqasidagi shahri, kommuna va subprefektura (sobiq Elzas — Shampan — Arden — Lotaringiya), Bas — Reyn departamenti, Agno-Vissemburg tumani, Agno kantoni^[2].

Tarixi

Agno 1115-yilga borib taqaladi, bunda Svabiya gertsogi Fridrix II Moder orollaridan birida qasr qurishni buyurgan va oradan yarim asr oʻtmay qalʼa atrofida oʻsgan qishloq shahar huquqini olgan. XII-asrning oxirida, Angliyaga yoʻlda qoʻlga olingan Richard Lionheart ustidan sud jarayoni boʻlib oʻtdi (qirol garovni toʻlamagunga qadar qamoqqa hukm qilindi). Agnoni oʻzining barcha Alzas mulklarining poytaxtiga aylantirgan Gabsburglik Rudolf I hukmronligi davrida boshlangan. Koʻp oʻtmay, 1354-yilda Muqaddas Rim imperiyasi imperatori Karl IV Elzasda oʻn nafar savdo shaharlari ittifoqini tuzdi — Dekapolis va bir necha asrlar davomida bu yerda qolgan Agno oʻn yillikning poytaxti nomlanish huquqiga ega boʻldi, to 1679-yilda birlashmalar parchalanmaguncha^[3]^[4].

Agno shahri harbiy tarixda Oʻttiz yillik urush, Ikkinchi Angliya-Gollandiya urushi, Ispaniya vorisligi urushi, Inqilobiy urushlar va Franko-Prussiya urushi davrida sodir boʻlgan voqealar bilan mashhur.

Agno 1614-yilda

Oʻttiz yillik urush paytida shahar bir necha bor shvedlar, imperatorlar va fransuzlar tomonidan bosib olingan; ammo, Vestfaliya tinchligi ila u Fransiyaga berildi.

1674-yilda Elzasni himoya qilish paytida marshal Anri de La Tur d’Auvergne Turen oʻz harakatlarida Agnoga tayangan. 1675-yilda Altenxaym jangidan keyin Raymond Montecuculli shaharni qamal qilib, ammo Konde shahzodasining yaqinlashgani uni Savernga chekinishga majbur qildi .

Ispaniya merosi uchun urushi paytida shahar bir necha marta janglar bilan qoʻlma-qoʻl almashdi. 1705-yilda kichik garnizonga ega boʻlib, u imperatorlar tomonidan qamal qilindi va qamal boshlanganidan toʻqqiz kun oʻtgach, fransuz komendanti de Peri garnizonning koʻp qismi bilan tunda qal’ani tark etdi va imperatorlar uni egallab oldilar. ammo de Peri Savernga yetib kelib, u yerda qoʻshimcha kuchlarni yegʻib, qaytib keldi, oʻzi imperatorlarni qamal qildi va ikki kundan keyin qal’ani qaytarib olib, 3000 ga yaqin askarni asirga oldi. 1706-yilda Agno Villarsni qamal qildi va sakkiz kundan soʻng qal’ani egalladi.

1793-yilda shahar Lauter chizigʻi tozalangandan soʻng fransuzlar uchun harakat oʻqi boʻlib xizmat qilgan holda muhim rol oʻynadi: Vayssenburg ittifoqchilar tomonidan qoʻlga kiritilgandan soʻng, Reyn armiyasi 14-sentabrdan oʻtar kechasi Agnogacha orqaga chekindi. Ammo Vurmserning harakati uni Suffel daryosi boʻylab chekinishga majbur qildi va 18-oktabrda shahar ittifoqchilar tomonidan ishgʻol qilinib, dekabr oyida ular Reyn boʻylab chekinish natijasida uni tark etishdi.

Franko-Prussiya urushining boshlanishi bilan qal’a oʻzining harbiy va strategik ahamiyatini deyarli yoʻqotdi. Urush boshida shahar fransuz armiyasi joylashgan hududda edi va 5-avgust kuni 4-Prussiya otliq diviziyasining razvedka reydi maʼlum boʻldi. Vert yaqinidagi jangdan soʻng, Badens Arnoni 2 kundan soʻng deyarli qarshiliksiz egalladi.

Geografik joylashuvi

Shahar (kommuna, subprefektura — xuddi shu nomdagi kantonning maʼmuriy markazi va Agno-Vissemburg okrugi) Strasburgdan (prefektura) 28 km shimolda, Elzasda joylashgan.

Kommuna maydoni 182,59 km², aholisi 34 891 kishi (2006), barqarorlashish tendentsiyasi: 34 419 kishi (2013), aholi zichligi 188,5 kishi / km².

Aholi

Kommuna aholisi 2011-yilda 34 619 kishi, 2012-yilda 34 406 kishi, 2013-yilda esa 34 419 kishi.

Iqtisodiyot

2010-yilda mehnatga layoqatli (15 yoshdan 64 yoshgacha) 23 115 kishidan 17 366 nafari iqtisodiy faol, 5 749 nafari nofaol (faollik darajasi 75,1 %, 1999-yilda 74,2 %). 17366 nafar faol mehnatga layoqatli aholining 15430 nafari (8466 nafari erkaklar va 6964 nafari ayollar) ishlagan, 1936 nafari ishsizlar (924 nafari erkaklar va 1012 nafari ayollar) edi. Mehnatga layoqatli 5749 nafar fuqaroning 1931 nafari oʻquvchi yoki talabalar, 1659 nafari nafaqaxoʻrlar, yana 2159 nafari boshqa sabablarga koʻra faol boʻlmagan fuqarolardir.

Germaniya bilan chegara yaqinida joylashgan shahar Siemens nemis kompaniyasining ishlab chiqarishiga mezbonlik qiladi. 2012-yilda kompaniya ishlab chiqarish liniyasini avval Xorvatiyada joylashgan Agno shahriga koʻchirildi. 32 000 m² sanoat gaz analizatorlari va konvertorlari ishlab chiqariladi. 2016-yil holatiga koʻra, 97 % Kompaniyaning Agnodagi mahsulotining eksport qilinadi.

Mahalliy aholi

Eduard Shtadtler (1886-1945), nemis ultraoʻng siyosatchisi, Bolsheviklarga qarshi liga asoschisi.
Sebastyan Loeb (1974) — WRC tezlik pougachisi, ralli boʻyicha 9 karra jahon chempioni.
Laurent Witz (1975-yilda tugʻilgan), fransuz karikaturachisi, 2014-yilgi Oskar mukofoti sovrindori.

Yodgorliklar (fotogalereya)

Tarix muzeyi (1904)
Munitsipal teatr binosi (1846)

Manbalar

↑ Джим Канделл. „Water profile of Philippines — River Basins and Water Resources“ (en) (deadlink). 2008-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ McManus, edited by Liana T.; Thia-Eng, Chua. The Coastal Environmental Profile of Lingayen Gulf, Philippines. Manila, Philippines: Published by International Center for Living Aquatic Resources Management on behalf of the Association of Southeast Asian Nations/United States Coastal Resources Management Project, 1990 — 2-bet. ISBN 9789711022495.
↑ „The Agno River Basin“ (en). news.abs-cbn.com. Qaraldi: 2019-yil 28-iyul.
↑ T. Petr. Inland fisheries in multiple-purpose river basin planning and development in tropical Asian countries: three case studies. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 1985 — 20-bet. ISBN 9251023271.

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga ishorat yoʻq.
Siz ularni topib va ushbu maqolaga qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.

[1] Джим Канделл. „Water profile of Philippines — River Basins and Water Resources“ (en) (deadlink). 2008-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[2] McManus, edited by Liana T.; Thia-Eng, Chua. The Coastal Environmental Profile of Lingayen Gulf, Philippines. Manila, Philippines: Published by International Center for Living Aquatic Resources Management on behalf of the Association of Southeast Asian Nations/United States Coastal Resources Management Project, 1990 — 2-bet. ISBN 9789711022495.

[3] „The Agno River Basin“ (en). news.abs-cbn.com. Qaraldi: 2019-yil 28-iyul.

[4] T. Petr. Inland fisheries in multiple-purpose river basin planning and development in tropical Asian countries: three case studies. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 1985 — 20-bet. ISBN 9251023271.

[1]

[2]

[3]

[4]