Vikipediya

Ahmad Zohir

Ahmad Zohir (1946 yil 14 iyun - 1979 yil 14 iyun) afgʻon qoʻshiqchisi va bastakori. Ahmad Zohir “Afgʻon Elvis ” [1] nomini olib, Afgʻonistonning barcha zamonlardagi eng buyuk qoʻshiqchisi sanaladi.[2] Qo'shiqlarining aksariyati dari tilida bo'lib, pushtu tilida ham ko'plab qo'shiqlarni, shuningdek, bir nechta rus, urdu va ingliz tillarida kuylagan qo'shiqalari mavjud.[3] [4]

Kobulda tug'ilgan Ahmad Zohir 1979 yilda 33 yoshda to'satdan vafot etishidan oldin 14 ta studiya albomini yozgan. Uning qo'shiqlaridagi musiqalar o'zida asosan xalq musiqasi, fors adabiyoti, hind klassik musiqasi va g'arbning pop va rok uslublarini uyg'unlashtirgan edi.[2] Afg'onlar orasida u afg'on musiqasining ramzi hisoblanadi va Afg'onistondagi musiqaga qo'shgan hissasi va ta'siri tufayli vafotidan keyin o'lmas shon-shuhratga ega bo'lgan barcha davrlarning eng buyuk musiqachisi sifatida keng e'tirof etiladi.[5] U, shuningdek, Afg'onistondagi urushdan oldingi tinchlik davrining ramziga aylandi.[6]

Ilk yillariTahrirlash

Ahmad Zohir 1946-yil 14-iyunda (Jaloliy taqvimi boʻyicha 1325-yil 24-javzo) Afgʻonistonning Kobul shahrida etnik pushtunlar oilasida tugʻilgan.[7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] Uning otasi Abdul Zohir qirollik saroyi shifokori bo‘lib, 1971-1972 yillarda Afg‘oniston sog‘liqni saqlash vaziri va Bosh vazir lavozimlarida ishlagan. U parlament spikeri va qirol Zohirshoh davridagi nufuzli shaxs bo‘lib, Afg‘onistonning 1964 yilgi Konstitutsiyasini yozishga yordam bergan. Zohirning katta singlisi Zohira Zohir bor edi, u keyinchalik AQSh prezidenti Ronald Reygan va boshqalarning sartaroshi sifatida tanilgan.

FaoliyatiTahrirlash

Zohir Kobuldagi Habibiya o'rta maktabida o'qigan va "Habibiya o'rta maktabining havaskor guruhi"ni tuzgan, jumladan gitarada Umar Sulton, kongada Farid Zaland va pianinoda Akbar Nayab bo'lgan. Zohir esa akkordeon chalar, hamda guruh yakkaxoni edi. Ular Navro'z, Iyd ul-Fitr va Afg'onistonning Mustaqillik kuni kabi bayram tadbirlarida mahalliy darajada kuylashgan. Zohir Kobulda jo'shqin ovozga ega iste'dodli xonanda sifatida katta shuhrat qozondi. Uning bariton ovozi va hayajonli xonishlari xalq tomonidan unga "Bulbul-e- Habibya", "Habibiya bulbuli" unvonini berilishiga sabab bo'ldi.

U Kobuldagi Doru'l-Muallimin ("O'qituvchilar kolleji")da o'qib, uni tamomlagan va Hindistonda ingliz tili o'qituvchisi sifatida ikki yil o'qigan.[15] Hindistondan qaytgach, Zohir The Kabul Times gazetasiga jurnalist sifatida ishga kirdi,[16] biroq tez orada birinchi albomi ustida ish boshladi. U afg‘on bastakorlari Naynavaz va Taranasaz bilan yaqindan hamkorlik qilgan. Uning birinchi yozilgan qo'shig'i "Gar Kuni Yak Nizara" deb nomlangan bo'lib, hind ragasini g'arb pop ritmlari bilan uyg'unlashtirgan ilk kompozitsiyasi edi.

Zohir Ismoil Azamiy (saksafonchi), Nangalai (surnaychi), Abdulla Etemadi (barabanchi) kabi ustozlar va boshqa musiqachilar, jumladan Salim Sarmast, Naynavaz, Taranasaz va Mashhur Jamol kabilar bilan ishlagan. 1970-yillarda u 22 dan ortiq albom yozgan. Uning qo'shiqlari o'zining jo'shqin ohangi, she'riy uslubi, ma'nosining chuqurligi va kuchli hissiyotliligi bilan ajralib turardi. Zohir afg'on musiqasi sahnasida 10 yil bo'lgan bo'lsada, shunga qaramay, 30 dan ortiq albom yozishga muvaffaq bo'ldi. Bu dunyodagi har qanday musiqa sanoatida noyob bo'lgan va hamon noyob hisoblanuvchi voqeadur. Bu albomlarning barchasi muvaffaqiyatli va barcha tomonidan keng qabul qilingan (shu kungacha). Musiqachilar deyarli 40 yil oldin bu yozuvlarni bugungi dunyoning deyarli hech qanday texnologiyasisiz bajarishga muvaffaq bo'lishdi va barchasi jonli yozuvlarda amalga oshirildi.

Uning "Tanha Shodam Tanha" qo'shig'i va Klod Morganning "El Bimbo" (1974) qo'shig'i o'rtasidagi aloqa haqida bahslar mavjud. Ba'zi manbalar qo'shiq va "Lylee" nomli albomni 1971 yilda yaratilganiga ishora qilib,[17] [18] qo'shiqning Morgan versiyasini kover deb hisoblaydilar, ba'zilar esa (asosan, ushbu maqolaning oldingi versiyasiga asoslanib) albom 1977 yilga to'g'ri kelishi, holatni teskari tomonga o'zgarishini aytishadi.

Musiqachilar oilasidan ekanligi tufayli Ahmad Zohir musiqachilikni obro'li kasb sifatida hurmat qilinishiga yordam berdi, bu esa o'z navbatida 1974 yilda Kobul musiqa maktabining tashkil topishiga olib keldi [19]

Savr inqilobidan so'ng, Zohir yangi kommunistik rejim rahbarlarini ularning zulmlariga qarshilik ko'rsatish uchun uchta qo'shiq orqali tanqid qilib[20], g'arbda urushga qarshi qarshilik ko'rsatish uchun rok musiqasidan foydalangan Ahmad Zohirning qahramonlaridan biri Jon Lennon o'zini qiyoslashtirdi.[21] [5]

Musiqiy uslubi va qo'shgan hissasiTahrirlash

Afg‘on musiqachilari orasida afg‘on musiqasining o‘ziga xos sadosini yaratish bilan eng yaqin aloqador shaxs Ahmad Zohirdir. Afg‘onistonning buyuk qo‘shiqchisi Sarbondan keyin Zohir afg‘on musiqa uslubining rivojlanishida eng muhim rol o‘ynadi. Oliy ma’lumotli, dunyo ko'rgan, ajoyib iste’dodli musiqachi Zohir bolaligidan musiqa va san’atga ishtiyoqi baland edi. U 16 yoshida turli musiqa asboblarini, jumladan, garmon, gitara va akkordeonni (uning sevimli asbobi) chalishni o'rgangan. Uning o'ziga to'q oiladan kelib chiqishi (otasi Abdul Zohir elchi, vazir, keyinroq Afg'onistonning bosh vaziri bo'lgan) unga sayohat qilish va 60-70-yillardagi AQSh, Yevropa va Hindistonda sodir bo'layotgan musiqa inqilobiga guvoh bo'lish imkoniyatini berdi. U musiqaning barcha janrlarini ishtiyoqmand tinglovchisi boʻlib, uning qo'shiqlari gʻarbiy (pop, rok, jazz), hind, Yaqin Sharq (arab, eron), Yevropa (fransuz va italyan belle shansoni, ispan flamenkosi) va afgʻon xalq folklori elementlarini oʻzida jamlagan.

Haqiqiy afg'on ohangi (hind klassik, folklor afg'on musiqasi va g'arb musiqasidan farqli o'laroq) fors qo'shiqchisi Sarbon tomonidan afsonaviy bastakor Salim Sarmast bilan hamkorlikda yaratilgan bo'lsa-da, Zohir ushbu ohangni ommalashtirgan va uni xalqqa olib kelgan. Sarbonning “Ahesta Bero”, “Xorsheede Man”, “Ay Sarban”, “Mushjke Taza Mebartad”, “Dar Daaman-e-Sahra” kabi qoʻshiqlari Afgʻonistondagi fors musiqasining durdonasi sanaladi. Biroq bu qoʻshiqlarning gʻamgin sheʼriyati, murakkab musiqasi va boshqa koʻplab nozik tomonlarini faqat oliy maʼlumotli va bilimdon afgʻonlarning oz sonli qismigina qadrlashi mumkin edi. Qo'shiqlar oddiy odamlar uchun o'yin-kulgi vositasi emas edi. Ahmad Zohir Sarbon va Sarmast musiqa an’analarining lirik, kompozitsion va orkestr jihatlarini soddalashtirgan. Bu u uslubni soddalashtirganini anglatmaydi, balki uni ommaga, xususan, Afg'oniston yoshlariga ochiq va shu tariqa juda mashhur qildi. Masalan, Zohirning "Xudo buvat yaret" qo'shig'i shubhasiz afg'on musiqasining ajoyib namunasidir. Qo‘shiq matni ma’lumoti va fors she’riy an’analarini bilishidan qat’i nazar, deyarli barcha fors tilida so‘zlashuvchilarga tushunarli, ammo she’riylik, obrazlilik va hissiy ta’sir Sarbonning eng yaxshi qo‘shiqlaridek kuchli. Ahmad Zohir qoʻshiqlarining bunday soddaligi natijasida oʻziga xos afgʻoncha uslubda kuylagan boʻlajak afgʻon xonandalarining aksariyati Sarbonning emas (qoʻshiqlarini kam eshitgan) birinchi navbatda Ahmad Zohir taʼsirida boʻlgan. Shunday qilib, Zohirni chinakamiga hind, eron, g‘arb va folklor musiqa an’analaridan ajralib turadigan o‘ziga xos afg‘on musiqa tilini ro‘yobga chiqarishga mas’ul bo‘lgan qo‘shiqchi sifatida qarash mumkin.

Zohirning debyut albomi Kobul radiosida yozilgan. Bu asosan estrada qoʻshiqlaridan tashkil topgan gʻarb musiqa janriga kiruvchi birinchi afgʻon albomidir. Biroq, qo'shiqlarning ritmlari, ohang chiziqlari va tuzilishi aniq afg'on estradasi bo'lsa-da, ularda afg'on (aniqrog'i sharqiy) elementi bor edi, ya'ni barabandan foydalanish o'rniga, Zohir qo'shiqlar ritmini ushlab turish uchun tablani tanlagan edi. Zohirning eng sevimli cholg'usi akkordeon (estrada bo'lmasa-da g'arbiy cholg'u) bu albomda katta o'rin tutadi. Ushbu albomning eng mashhur qo'shig'i "Az Ghamat Ay Nazanin" edi.

Ahmad Zohirning ikkinchi albomi (bu ham Kobul radiosi bilan yozilgan) uni nafaqat super yulduzlikka olib chiqdi, balki tanqidchilar tomonidan badiiy durdona sifatida ham olqishlandi. Albom aniq afg'on ohangiga ega bo'lib, xonanda Sarban va Salim Sarmast tomonidan yaratilgan o'ziga xos afg'on musiqa uslubining davomidir. Biroq, Sarban va Sarmast dueti musiqasidan farqli o'laroq (ular lirik va musiqiy jihatdan juda murakkab edi), Zohirning albomi afg'on ohangining asosiy elementlarini saqlab qolgan, lekin juda mashhur va oson tushuniladigan lirik va musiqiy tilga ega edi. "Hama Yaranam", "Rozo Shabam" (buyuk afg‘on qo‘shiqchisi Nashenas bilan hamkorlikda), "Tanha tuyere" va "Tora Afsoone Chashmanam" kabi qo‘shiqlar so‘zlari (asosan yoshlar uchun) va afg‘on musiqasiga mos ovozi tufayli juda mashhur bo‘lgan.

Ahmad Zohirning boshqa albom va qo'shiqlari asosan Agar Bahar Beyayad, Laili Lail Jan, Khuda buwat Yaret kabi qo'shiqlar bilan ushbu albomning musiqiy uslubini davom ettiradi. Zohir afg‘on musiqachilaridan birinchilardan bo‘lib, boshqa san’atkorlarning ajoyib qo‘shiqlariga kover kuylashdan tortinmagan. U boshqa ijodkorlarning musiqalarini kover qilishni ularning badiiy yorqinligiga hurmat ko'rsatish deb hisoblaydi. U mashhur hind filmi Bobbi (o‘sha paytda Afg‘onistonda xit bo‘lgan), eron qo‘shiqlari (Sulton-e Qalbha, Hargez Hargez, Hamash Dardo Hamash Ranjo),[22] [23] va hattoki ba’zi g'arbning mashhur qo'shiqchilari Enriko Macias,[24] [25] va Elvis Preslilarning qo'shiqlarini ham kover qilib kuylagan. Bu ko'p qirralilik va boshqalarning musiqiy asarlarini o'z ijrosi uchun qabul qilishga tayyorligi uning o'z musiqiy ijodining qadr-qimmatini sezilarli darajada oshirdi.

O'limiTahrirlash

Ahmad Zohir 1979 yil 14 iyunda 33 yoshga to‘lgan kuni vafot etdi. Ommaviy axborot vositalarida uning Salang tunneli atrofida avtohalokatda vafot etgani haqida xabar berilgan edi, lekin ba'zilar uning siyosiy qarashlari o'sha davrdagi marksistik hukumatga zid bo'lganligi sababli o'ldirilganini da'vo qilmoqda; go'yoki u yaqin do'sti va ikki ayol sherigi tomonidan shahardan tashqariga chiqarilib, keyin o'ldirilgan. Boshqalar, u katta siyosatchi Hafizulloh Aminning buyrug'i bilan, Zohir va Aminning qizi [21] o'rtasidagi ish tufayli o'ldirilgan yoki Aminning ishonchli yordamchisi Dovud Tarun tomonidan o'ldirilgan deb hisoblashadi.[26] Kobulda Zohirning dafn marosimida katta olomon qatnashib, shahar ko‘chalarini to‘sib qo‘ygan va kundalik ishlarni to‘xtatgan.[5]

Uning birinchi xotini Najiyadan Rishod ismli o'g'li bor.

MerosiTahrirlash

Zohir vafotidan keyin xalq qahramoni darajasiga olib chiqildi.[27] Uning qabri 1990-yillar oxirida Tolibon tomonidan vayron qilingan, biroq keyinchalik uni sevgan muxlislari tomonidan qayta tiklangan. [28] 2018-yilda uning merosini davom ettirish maqsadida Ahmad Zohir nomiga fond tashkil qilgan muxlislar tomonidan to'liq ta'mirlangan.

Uning "Khuda Buwad Yaret", "Asman Khalist", "Agar Bahar Beyayad", "Laili Laili Jan", "Chashme Siya Dari", "Zim Zim (Kajaki Abroyet)" va boshqa ko'plab qo'shiqlari ko'pchilik afg'onlarga ma'lum. Ular Afg'oniston musiqa tarixida yaratilgan eng buyuk qo'shiqlar qatoriga kiradi.

Milliy jamoatchilik radiosi (NPR) ma'lumotlariga ko'ra, Ahmad Zohir tarixda xalqaro miqyosda o'z izlini qoldirgan 50 ta oltin ovozdan biri sifatida qayd etilgan.[5] [29]

Akademiya mukofotiga nomzod amerikalik kinorejissyor Sem Frensis 2018-yilda Zohir hayoti haqidagi hujjatli filmni suratga olish uchun tayinlangan.[30] [31]

DiskografiyasiTahrirlash

Afg'on musiqa albomlariTahrirlash

  • jild. 1 – Dilak am (1973)
  • jild. 2 – Bahar (1973)
  • jild. 3 - Shab ha ye zulmane (1974)
  • jild. 4 - Onam (1974)
  • jild. 5 – Avara (1975)
  • jild. 6 – G‘ulom-i Qamar (1975)
  • jild. 7 – Sulton Qalbaam (1976)
  • jild. 8 - Az Ghamat Hy Nazaneen (1976)
  • jild. 9 – Gulbadan (1971)
  • jild. 10 - Yaare Bevafa (1977)
  • jild. 11 – Layl (1977) [32] [33]
  • jild. 12 - Ahmad Zohir va Jila (1978)
  • jild. 13 - Ahange Zindagee (1978)
  • jild. 14 - Shab-e Hijron (1979) (o'limidan keyin e'lon qilingan)

Eslatma: Zohirning Afg‘on musiqasi albomlarining audio kassetali versiyalarida asl plastinalarda mavjud bo‘lgan ba’zi qo‘shiqlar yo‘q.

Ariana musiqa albomlariiTahrirlash

  • jild. 1 – Daard-e Dil (1972)
  • jild. 2 - Mosum-e Gul (1977)

Eslatma: Asl Ariana Music rekord albomlarida ko'plab yashirin treklar mavjud.

Musiqa markazi albomlariTahrirlash

  • jild. 1 – Oshiq rooyat Mon (1973)
  • jild. 2 - Neshe Gashdum (1976)
  • jild. 3 - Layl Jaan (1977)
  • jild. 4 - Ahmad Zohir Ba Sitara Haa (1977)
  • jild. 5 - Baamaneega (1978)

Boshqa diskografiya ma'lumotlariTahrirlash

  • U Kobul TV radiosida bor-yo'g'i 2 ta klip yozgan: 1976 yilda "Laylee Jaan" va 1977 yilda "Khuda Buwat Yarret".
  • Zohir Kobul radiosi va Afgʻoniston radiosi studiyalarida bir qancha qoʻshiqlar yozib, keyinchalik albom sifatida chiqqan. Ushbu albomlardan sakkiztasi chiqarilgan.

Ma'lumotnomalarTahrirlash

  1. ↑ Rabe. „The West has just discovered the Elvis of Afghanistan“. Qz.com. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Ahmad Zahir: The Enduring“. Arwa Haider. BBC News (6-dekabr 2018-yil). Qaraldi: 10-oktabr 2019-yil. „A new documentary celebrates Ahmad Zahir, the '60s and '70s icon who mysteriously died in 1979. Arwa Haider talks to the people making the film, including Zahir’s daughter, about how the singer combined popularity with protest.“."Ahmad Zahir: The Enduring". Arwa Haider. BBC News. 6 December 2018. Archived from the original on 19 August 2021. Retrieved 10 October 2019. A new documentary celebrates Ahmad Zahir, the '60s and '70s icon who mysteriously died in 1979. Arwa Haider talks to the people making the film, including Zahir’s daughter, about how the singer combined popularity with protest.
  3. ↑ Haider. „Ahmad Zahir: The enduring appeal of the Afghan Elvis“. Bbc.com. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  4. ↑ „The 'Afghan Elvis': the extraordinary life of Ahmad Zahir“. Monica Whitlock; BBC World Histories magazine (4-iyul 2019-yil). Qaraldi: 10-oktabr 2019-yil. „He sang mostly in – Persian – but also in Russian, Hindi and English.“.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Inskeep, Steve. „Ahmad Zahir: The Voice of the Golden Years“. Morning Edition (1-fevral 2010-yil). Qaraldi: 24-may 2011-yil.
  6. ↑ „A bow to 'The King'--Ahmad“. Chicago Tribune. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  7. ↑ „احمد ظاهر، الويس پريسلی افغانستان Ahmad Zahir: Elvis Presley of Afghanistan“. BBC Persian (6-dekabr 2003-yil).
  8. ↑ „احمد ظاهر ولې پښتو سندرې کمې ویلې دي؟ Why Did Ahmad Zahir Sing Less Pashto Songs?“. BBC Pashto (13-iyun 2018-yil).
  9. ↑ „احمد ظاهر یو لیجنډ سندرغاړی Ahmad Zahir: A Legendary Singer“. Haroon Bacha. Mashaal Radio (23-oktabr 2016-yil).
  10. ↑ „Kabul Journal; The Afghan Elvis 'Lives' 24 Years After His Death“. Amy Waldman. New York Times (20-mart 2003-yil).
  11. ↑ „'Evergreen': Afghan Elvis's legacy endures, decades after death“. Wakil Khosar. Al Jazeera (10-oktabr 2019-yil).
  12. ↑ „Pilgrims flock to Kabul to pay tribute to the Afghan Elvis“. James Astill. The Guardian (27-noyabr 2003-yil).
  13. ↑ „Afghan Singer's Legacy Continues At Home And Abroad“. Mustafa Sarwar. Gandhara (29-oktabr 2018-yil).
  14. ↑ „Remembering Afghanistan's Elvis“. BBC (19-iyun 2019-yil).
  15. ↑ „Ahmad Zahir: Biography, Songs & Poems“. Study.com. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  16. ↑ „Ahmad Zahir: The Voice of Afghanistan“. Daily.redbullmusicacademy.com. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  17. ↑ SpeedyLook Encyclopedia. "Ahmad Zahir".
  18. ↑ RateYourMusic.com "Afghan Music Vol.11 Lylee"
  19. ↑ Emadi, Hafizullah. Culture and customs of Afghanistan. Greenwood Publishing Group, 2005 — 105 bet. ISBN 0-313-33089-1. 
  20. ↑ „Biography - Welcome to AhmadZahir.com“. 3-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-noyabr 2018-yil.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Kabul: City Number One - Part 6“. BBC (4-dekabr 2009-yil). Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  22. ↑ RaazeCmorgh (2012-03-20), Aref - Soltan e Ghalbha (Old Version) عارف - سلطان قلبها, qaraldi: 2017-10-18
  23. ↑ RaazeCmorgh (2011-11-04), Mahasti - Bache Nasho Ey Del مهستی - بچه نشو ای دل, qaraldi: 2017-10-18
  24. ↑ AhmadZahirChannel (2012-01-19), Ahmad Zahir - Ay Gulozare Man Bagh O Bahare Man- Radio Vol 1, qaraldi: 2017-10-18
  25. ↑ karim elhousni (2012-04-09), Enrico Macias - Enfants de Tous Pays - Lyrics, qaraldi: 2017-10-18
  26. ↑ „Ahmad Zahir's death anniversary observed in Kabul“. The Khaama Press News Agency (13-iyun 2016-yil). Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  27. ↑ Hainard, Jacques. Dire les autres: réflexions et pratiques ethnologiques: textes offerts à Pierre Centlivres (French). Éditions Payot, 1997 — 107 bet. ISBN 2-601-03221-9. 
  28. ↑ „Elvis lives, in Persian“. The Economist (4-dekabr 2003-yil). Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  29. ↑ „50 Great Voices“. NPR.org. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  30. ↑ „مصاحبه با فلم‌ساز امریکایی که در بارۀ احمد ظاهر فلم می‌سازد“. Da.azadiradio.com. Qaraldi: 19-noyabr 2021-yil.
  31. ↑ „Archived copy“. Facebook. 23-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 8-oktabr 2018-yil.
  32. ↑ „Lylee by Ahmad Zahir: Album Samples, Covers and Remixes“. WhoSampled.
  33. ↑ „Ahmad Zahir | احمد ظاهر“. 1-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-mart 2022-yil. 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmad_Zohir&oldid=3543899" dan olindi