Vikipediya

Aida Kasymalieva

Aida Qosimalieva (qirgʻizcha: 1984-yilda tugʻilgan) — qirgʻizistonlik jurnalist va siyosatchi, 2018-yil dekabridan beri Oliy Kengash spikeri oʻrinbosari. U oiladagi zoʻravonlik, kelin oʻgʻirlash va yosh bola nikohlari kontekstida ayollar huquqlari himoyachisi boʻlgan.

Taʼlimi va faoliyati tahrir

Qosimaliyeva 2005-yilda Bishkek gumanitar universitetining jurnalistika fakultetini imtiyozli diplom bilan tamomlagan[1].

Qosimalieva oʻn yildan ortiq jurnalist boʻlib ishlagan va yosh qizlarning nikohga majburlanishi va oʻgʻirlanishi haqida maqolalar yozgan. Qirgʻizistonning Oʻsh TV telekanalida ishlagan[2]. U Rossiyadagi ayol muhojirlar hayoti haqida keng maʼlumot berdi[3][4]. 2012-yilda Qosimaliyeva Moskvada „Ozodlik“ radiosida ishlagan va Twitter’da Yekaterinburgda tojikcha gapirgani uchun qirgʻizistonlik ayolning kaltaklangani aks etgan videoga duch kelgan. Qosimalievaning tergovi tufayli yana shunga oʻxshash videolar paydo boʻldi va 2012-yil 29-may kuni Qirgʻiziston Milliy televideniyesida hujjatli film namoyish etildi. Shundan soʻng koʻplab jabrdiydalar politsiyaga shikoyat qila boshladi. Qosimalieva ayollar huquqlarini himoya qilish tashkiloti Shoshilinch harakat fondi bilan hamkorlikda jabrlanuvchiga huquqiy yordam va psixologik yordam koʻrsatish uchun mablagʻ yigʻdi[5].

2005-yilda 20-yoshida Qosimalieva Rivojlanayotgan Osiyo jurnalistika mukofotlarida yuqori maqtovga sazovor boʻldi va 2006-yilda Qirgʻiziston qishloq ayollari oʻrtasida spirtli ichimliklar bilan bogʻliq muammolar ortib borayotgani uchun „Ayollar va taraqqiyot“ nominatsiyasida ikkinchi oʻrinni egalladi.[6] 2016-yilda Qosimaliyeva ayollar va qizlarga nisbatan zoʻravonlik haqidagi eng yaxshi teleradio material uchun Shveysariya elchixonasining mukofotiga sazovor boʻldi[7].

Siyosiy faoliyati tahrir

2005-yilda Qirgʻiziston parlamenti erkaklardan iborat edi, biroq qator kampaniyalardan soʻng gender kvotasi qabul qilindi, unga koʻra partiyalar roʻyxatining uchdan bir qismi ayollarni tashkil etishi kerak edi[8]. Qosimaliyeva 2015-yilgi parlament saylovlarida Qirgʻiziston Sotsial-demokratik partiyasidan nomzodini qoʻygan, biroq u partiya nomzodlari roʻyxatida 52-oʻrinni egallagani va partiya 38-oʻrinni qoʻlga kiritgani uchun darhol saylanmagan. Boshqa nomzodlarga turli siyosiy rollar tayinlanganidan keyin u 2017-yilda parlamentga kirdi[8] mamlakat parlamentining eng yosh ayol deputati boʻldi[8][9]. Parlament aʼzosi sifatida u oiladagi zoʻravonlik va bolalar nikohini asosiy masalalarga aylantirdi[9]. 2017-yilda u parlament yigʻilishida ayollar masalalari boʻyicha gapirgan va barcha erkak hamkasblari chiqib ketgan. U shunday dedi: „Biz topshiriqlar, grantlar, yoʻllar haqida gaplashayotgan edik va barcha erkaklar zalda oʻtirishgan edi, keyin parlament soati (gender masalalari boʻyicha) boshlandi … va zaldagi barcha erkaklar oʻrnidan turib ketishdi“[8][10][11].

Hukumatni jurnalist sifatida tanqid qilgan Qosimalievaning aytishicha, odamlar uni „qarshi siyosatchi“ boʻlishini kutishgan, lekin u „markazchi“ boʻlishni tanlagan., bu bir qator masalalar boʻyicha ayollar va qizlarning huquqiy himoyasini oshirishni taʼminladi. Natijada Qirgʻizistonda 2016-yilda kelin oʻgʻirlash va diniy nikohlar taqiqlangan edi.[8] 2018-yil oktyabr oyida Mehnat va ijtimoiy rivojlanish vaziri Taalayqul Isoqunova Qosimaliyeva diplomatik pasportidan foydalanib, taʼtilga chiqish uchun protokol qoidalarini buzganini koʻrsatgani uchun isteʼfoga chiqdi[12]. Qosimaliyeva vazirlik rahbariyatining xorijga safari haqida maʼlumot soʻrab murojaat qilganidan keyin ikki vazir oʻrinbosari ham isteʼfoga chiqdi[12].

2018-yil dekabr oyida Qosimaliyeva Qirgʻiziston parlamenti vitse-spikeri etib saylangan, uning nomzodi uchun 91 deputat yoqlab, 16 nafari qarshi ovoz bergan[13]. 2019-yil fevral oyida Qosimalieva Jenevada boʻlib oʻtgan universal bolalar grantlari boʻyicha xalqaro konferentsiyada maʼruzachilardan biri boʻlgan[14]. Ochiq hukumat boʻyicha Milliy harakatlar rejasi ijrosini taʼminlash boʻyicha nazorat va monitoring guruhi raisi, Ijtimoiy masalalar, taʼlim, fan, madaniyat va sogʻliqni saqlash qoʻmitasi aʼzosi[14].

2020-yilda Qosimaliyeva „Birdamlik“ partiyasiga qoʻshilgan[15].

2022-yilda Qosimaliyeva 15-fevral kuni BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrishga ishonch yorliqlarini topshirgandan soʻng Qirgʻizistonning BMTdagi yangi elchisi boʻldi[16].

Shaxsiy Faoliyati tahrir

Qosimalieva oilali va hozirda bir qizi bor[14][17]. Ular avval Dubayda yashab, ishlagan[17]. 2011-yilda Qosimaliyeva Moskvada ishlayotgan boʻlib, oʻsha paytdagi besh yoshli qizini Bishkekdan bobosi va buvisi bilan birga olib kelishdagi qiyinchiliklar va boshidan kechirgan irqchilik haqida yozgan[17].

Qosimaliyeva 2017-yilda Tomson Reuters fondi „Ayollar hukmronlik qilganda“ hujjatli filmida Keniya deputati Peris Tobiko va Boliviya meri Soledad Chapeton bilan birga suratga olingan uchta ayoldan biri.

Tanlangan nashrlar tahrir

  • Saralaeva, L.; Qosimaliyeva, A.; Toralieva, G.; Turdueva, A. (2005). Qirgʻizistonda qamoqxonadagi toʻpolon siyosiy janjal uygʻotdi. Urush va tinchlikni yoritish instituti. Saralaeva, Leyla; Qosimaliyeva, Aida; Toʻraliyeva, Gulnura (2006). Qirgʻiziston bosh vaziri mafiyaga qarshi kurashni buyurdi. 14. Urush va tinchlikni yoritish instituti. Qosimaliyeva, Aida; Marat, Erika (2012). Atambayev Turkiyani AQSh tranzit markazining kelajagi haqida qaror qabul qilishga taklif qilmoqda. Yevropa muloqoti 30.

Manbalar tahrir

  1. ↑ „International Conference on Universal Child Grants“. UNICEF (2019-yil fevral). 2019-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
  2. ↑ Cardi. „When Women Rule: Kyrgyzstan's youngest female MP puts bride kidnapping, attacks on women in spotlight“. Reuters (25-oktabr 2017-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  3. ↑ Trilling. „Kyrgyzstan Passes Controversial Girl Travel Ban“. Eurasia.net (12-iyun 2013-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  4. ↑ Kupfer. „Forgotten in Moscow, Deadly Fire Still Resonates 3,700 km Away“. The Moscow Times (2-sentabr 2016-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  5. ↑ Leisner. „Kyrgyz Women Beaten By Kyrgyz Men in Russia- How The Story Became Part Of One Reporter's Life“. Radio Free Europe/Radio Liberty (24-avgust 2012-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  6. ↑ „Journalists from India, Thailand, Cambodia, Fiji Islands Take Top Prizes at 2006 DAJA Awards“. Asian Development Bank (20-aprel 2006-yil). Qaraldi: 5-may 2019-yil.
  7. ↑ „Embassy of Switzerland in Kyrgyzstan awarded journalists in the context of the 16 days' campaign of activism to end violence against women and girls“ (8-dekabr 2016-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Cardi. „When Women Rule: Kyrgyzstan's youngest female MP puts bride kidnapping, attacks on women in spotlight“. Reuters (25-oktabr 2017-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil. Cardi, Valeria (25 October 2017). „When Women Rule: Kyrgyzstanʼs youngest female MP puts bride kidnapping, attacks on women in spotlight“. Reuters. Retrieved 4 May 2019.
  9. ↑ 9,0 9,1 Weekes. „5 Women To Remember on International Women Human Rights Defenders Day“. The Mary Sue (29-noyabr 2017-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  10. ↑ General. „Kyrgyzstan's Youngest Female Minister Sheds Light on Domestic Violence, Men Refuse to Listen“. Next Shark (28-noyabr 2017-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  11. ↑ „It's hard to believe that bride kidnapping exists in 2017“. news.com.au (20-noyabr 2017-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Kyrgyzstan: Government treads water after social ministry meltdown“. Eurasia.net (12-oktabr 2018-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  13. ↑ Podolskaya. „Aida Kasymalieva elected Vice Speaker of Parliament of Kyrgyzstan“. 24kg news agency (27-dekabr 2018-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 „International Conference on Universal Child Grants“. UNICEF (2019-yil fevral). 2019-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr. „International Conference on Universal Child Grants“ (Wayback Machine saytida 2019-05-04 sanasida arxivlangan) (PDF). Geneva: UNICEF. February 2019.
  15. ↑ „Kyrgyzstan: A Guide To The Parties Competing In The Parliamentary Elections“ (en). RadioFreeEurope/RadioLiberty (2020-yil 3-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 6-oktyabr.
  16. ↑ „New Permanent Representative of Kyrgyzstan Presents Credentials | Meetings Coverage and Press Releases“.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Kasymalieva. „First Person: Life In Russia As A Non-Russian Child“. Radio Free Europe/Radio Liberty (6-dekabr 2011-yil). Qaraldi: 4-may 2019-yil.

Havolalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aida_Kasymalieva&oldid=3799335" dan olindi