Al-Xadra masjidi (arabcha: مسجد الخضرة) — Gʻarbiy Sohildagi Nablusning Eski shahri janubi-gʻarbiy kvartalidagi Gerizim togʻining quyi etagida joylashgan masjid. Masjid toʻrtburchak shaklda boʻlib, minorasi 30 metr (98 ft)[1].

Masjid
Al-Xadra masjidi
مسجد الخضرة
Joylashuvi 32°12′44.48″N 35°16′15.20″E / 32.2123556°N 35.2708889°E / 32.2123556; 35.2708889
Manzil Nablus, Gʻarbiy Sohil, Falastin
Binokorlik 12881290
Minoralar soni 1
Minoralar soni 1

Tarixi

tahrir

Mahalliy musulmon urf-odatlariga koʻra, masjid Yoqub Yusufning qonga botgan koʻylagini koʻrsatgandan keyin yigʻlagan joyda joylashgan (hovlining oʻng tomonida Yoqub oʻtirib yigʻlagan joy deb aytilgan kichkina xona bor)[2]. Shuning uchun masjidning muqobil nomi „Robbimiz Yoqubning qaygʻusi“[3].

Samariyalik anʼanaga koʻra, al-Xadra masjidi salibchilar tomonidan vayron qilingan sinagoga boʻlgan. Ularning taʼkidlashicha, uning arabcha nomi al-Xadra („yashil“) samariyalik Mahallat Xadradan („yashillar joyi“) olingan[4]. Arxeolog Michael Avi-Yonah Xadra masjidini samariyalik oliy ruhoniy Akbon tomonidan milodiy 362-yilda qurilgan sinagoga bilan aniqlagan.

Ibodatxona 1137-yilda Akkolik Ab Giluga tomonidan qayta qurilgan. Biroq, bir qancha gʻarb olimlari, hozirgi masjidning ayrim qismlarida gotika meʼmorchiligi namunalari tufayli, 1170-yillarda salibchilar cherkovi va qoʻngʻiroq minorasi boʻlgan deb hisoblashadi[4]. Arab geografi Yoqut al-Hamaviyning qayd etishicha, 1225-yilda Nablus Ayyubiylar hukmronligi davrida binolar qayta tiklangan va u samariyaliklar hurmat qiladigan „katta masjid“ deb atagan[5]. Minora devoridagi samariyalik yozuvlar aynan shu davrdan boshlab yaratilgan[6].

Ammo 1242-yilda Templar ritsarlari binoga zarar yetkazgan, keyinchalik u 1260-yilda moʻgʻullar tomonidan vayron qilingan[7]. 1290-yilda Sulton Qalavun davrida mamluklar tomonidan masjidga aylantirilganligi vaqf yozuvi bilan tasdiqlangan[8]. Qurilishning aksariyati Mamluk meʼmorchiligiga oʻxshaydi va masjidga mehrob qoʻshilgan[1].

Ikkinchi Intifada

tahrir

Falastin hukumati va Gush Shalom maʼlumotlariga koʻra, 2002-yilda Nablus jangida Ikkinchi Intifada paytida Isroil buldozerlari masjidning 85 foizini, jumladan Mamluk davridagi mehrobni vayron qilgan[9]. Al-Xadra masjidining hozirgi imomi Maher Xaraz („Oq arslon“) 1996-yilda Falastin maʼmuriyatining jangari imomlarga qarshi „qizgʻish“dagi vazifasidan chetlatilgan, ammo 2006-yilda qayta tiklangan[10] Xaraz, HAMAS aʼzosi va Fathning muxolifi, haftalik juma vaʼzlarida Fath boshchiligidagi Falastin milliy maʼmuriyatiga muntazam ravishda qarshi chiqdi[11]. Xaraz 2007-yilning 23-sentyabrida Fath yetakchiligidagi boshqa bir „Hamas“ga qarshi „bostirish“da hibsga olingan[12][13].

Manbalar

tahrir
  1. 1,0 1,1 Pringle, 1993, pp.112.
  2. Feyerick (1996) p 148
  3. Luke, 1922, p.102.
  4. 4,0 4,1 Pringle, 1993, p.111
  5. al-Hamawi quoted in le Strange, 1890, p. 512
  6. Herbermann, 1913, p.417
  7. Pringle, 1993, pp.112-113.
  8. Dumper, Stanley and Abu-Lughod (2007) p 266
  9. Gresh (2004) p 171
  10. Haʼaretz 30 June 2007 Hamas preacher defies PA gov’t ban on incitement in mosques By The Associated Press
  11. Hamas preacher defies government order to stop talking politics in mosques International Herald Tribune and Associated Press. 2007-06-28.
  12. Seattle Times 1 November 2007 Abbas takes textbook approach to security By Karin Laub The Associated Press
  13. Guardian 2 November 2007 Fatah targets mosques in latest anti-Hamas campaign

Qoʻshimcha oʻqish uchun

tahrir