Aleksandr Xoroxshin

Aleksandr Pavlovich Xoroshxin (1841—1875) – Ural kazaklari armiyasi podpolkovnigi, Turkiston yurishlari qatnashchisi, etnograf, diplomat va harbiy yozuvchi.

Aleksandr Xoroxshin
Asl ismi	ruscha: Александр Павлович Хорошхин
Tavalludi	1841-yil 20-avgust Buzuluk uyezdi, Orenburg guberniyasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1875-yil 25-avgust Mahram (Qoʻqon xonligi, hozirgi Tojikistonning Sugʻd viloyati)

Biografiyasi

Aleksandr Pavlovich Xoroshxin Ural (sobiq Yoyiq) kazak armiyasining zodagonlaridan. U bolaligini Nijne-Uralskaya liniyasida, qalmoqlar zich yashaydigan hududning markazida oʻtkazgan, 1853-yilda Orenburg Neplyuyev kadet korpusining Osiyo boʻlimiga oʻqishga kirgan. Korpusda Xoroshxin sharq (birinchi navbatda turkiy) tillarini aʼlo darajada oʻrgangan, ularni oʻqitish asosan amaliy boʻlib, ilmli oʻqituvchilar tomonidan olib borilgan.

1859-yilda kornet darajasiga koʻtarilgan Xoroshxin, ataman A. D. Stolipinning iltimosiga binoan, Iqtisodiyot kengashida ishlash uchun oʻz armiyasiga qaytib kelgan. „Orenburgskiye gubernskiye vedomosti“ gazetasida „Taras Sozontov“ taxallusi bilan faoliyat olib borgan. Bir muncha vaqt Ural harbiy komissiyasining kotibi boʻlgan.

1863-yilda Xoroshxin Odessa harbiy okrugida joylashgan 1-Ural kazak polkiga xizmatga tayinlangan.

1865-yilda Xoroshxin kapitan unvoni bilan oʻz iltimosiga binoan Turkiston viloyatiga xizmatga tayinlangan. 1866-yil boshida kapitan Xoroshxin 1-Ural sotnyasi tarkibida Orenburgdan Toshkentga yurish qilgan. Kampaniya deyarli olti oy davom etgan: ular qurolli mojarolarda qatnashishlari va notinch hududlarni himoya qilishlari kerak boʻlgan; baʼzi kazaklar yoʻlda tif bilan kasallangan. Turkiston harbiy okrugida (qoʻmondoni – general K. P. fon Kaufman) Xoroshxin harbiy-xalq boshqaruvida turli lavozimlarda ishlagan, 1868-yilda Buxoro ekspeditsiyasida qatnashgan. Bu yurishda Rossiyaga koʻchib kelgan afgʻonlar alohida otryad tuzganlar; Xoroshxin uning rahbarligini oʻz qoʻliga olgan va 1870-yil 14-avgustda Shahrisabz va Kitob shaharlarini bosib olishda ajralib turgan.

1873-yilda Xiva ustidan Rossiya protektorati oʻrnatilgandan soʻng Xoroshxin Xiva xoni huzurida general Kaufman tomonidan tuzilgan Maxsus kengash aʼzolaridan biri boʻlgan. Shahar chetidagi bogʻlardan birida maxsus kengash yigʻilgan. Muhokama qilingan va hal etilgan masalalar qatorida Xiva xonligida qullarni ozod qilish masalasi ham boʻlgan. Maxsus kengashdagi lavozim Xoroshxinga boy etnografik va statistik materiallar toʻplash uchun barcha imkoniyatlarni bergan, bu esa keyingi ishlarida katta foyda keltirgan.

Xoroshxin ilmiy maqsadlarda butun Turkistonni kezib chiqqan.

1874-yilda shimoliy afgʻonlarning bir qismi Rossiya bilan ittifoqdan voz kechgan. Kichik otliq otryad bilan yuborilgan Xoroshxin qisqa fursatda osoyishtalikni tiklagan.

1875-yil 25-avgustda Mahram yaqinida qoʻqonliklar bilan boʻlgan jangda mustahkam pozitsiyani egallagandan soʻng Xoroshxin kazaklarning oz sonli guruhi bilan dushmanni 15 milya masofada taʼqib qilishga shoshilgan, lekin kutilmaganda dushmanning kuchli otryadi qarshisida qolgan. Bu haqida „Turkestanskiye vedomosti“ ning eslatmasida „u va 3-4 kazakni olomon qanday chopib tashlaganini koʻpchilik koʻrdi“, deb yozilgan. Xoroshxin va uning kazaklari qirib tashlangan, bir kishi ogʻir yaralangan; Xoroshxinning jasadi dashtdan topilgan va pravoslav qabristoniga – Skobelev qahramonlarining ommaviy qabriga dafn etilgan.

Oilasi

Ukasi, general-leytenant M. P. Xoroshxin (1844—1898), maʼlum vaqt Ural kazak armiyasida, keyin Bosh shtabda (Sankt-Peterburg) xizmat qilgan, Transbaykal kazak armiyasining atamani va Transbaykal oʻlkasining harbiy gubernatori boʻlgan]. Kazak qoʻshinlari tarixiga oid bir qancha asarlar muallifi. Shuningdek, u Aleksandr Pavlovichning bir qator ilmiy ishlarini vafotidan keyin nashr ettirgan.