Aleksandr Zevelyov
Aleksandr Zevelyov (1921-yil 25-iyul, Dribin, Goretskiy tumani, Gomel viloyati – 2005-yil 22-fevral, Moskva, Rossiya) – sovet va rus tarix fanlari doktori, professor, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi, Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi.
| Aleksandr Zevelyov | |
|---|---|
| Tavalludi |
25-iyul 1921-yil Dribin, Goretskiy tumani, Gomel viloyati |
| Vafoti |
22-fevral 2005-yil Moskva |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Sohasi | tarixchi |
| Ish joylari | Oʻrta Osiyo universiteti |
Hayoti tahrir
Aleksandr Zevelev Goretskiy tumani Dribin shahrida tugʻilgan. 1938-yilda Dribino oʻn yillik maktabini tugatib, MIFLI Moskva tarix, falsafa va adabiyot institutiga oʻqishga kirdi[1].
1941-yil iyun oyida institutning uchinchi kurs talabaligida soʻnggi imtihonlarini topshirib, taʼtil uchun Dribinga uyga ketmoqchi edi, ammo Ulugʻ Vatan urushi boshlandi. Urushdan keyin u 1941-yil 7-oktyabrda Dribino gettosida oʻn nafar qarindoshi vafot etganini bildi, bu Quddusdagi Yad Vashem muzeyidagi qurbonlar markaziy maʼlumotlar bazasida saqlangan maʼlumotlar bilan tasdiqlangan.
Urushning dastlabki kunlarida Aleksandr Zevelev boshqa talabalar bilan birgalikda NKVD (OMSBON) maxsus maqsadlardagi alohida motorli miltiq brigadasiga oʻqishga kirdi. Talabalar muddatli harbiy xizmatni kechiktirish huquqiga ega edilar, shuning uchun ular koʻngillilar sifatida roʻyxatdan oʻtishdi. U oʻzining „Men tarixchiman va men bundan faxrlanaman“ kitobida shunday yozgan edi: „…Vatan himoyachilari, faol Qizil Armiya safiga qoʻshilish men va tengdoshlarim uchun shu davrning tabiiy bosqichi edi“[2].
U xizmat qilgan brigada haqida 50 yil oʻtgach, Zevelev hammualliflari bilan birgalikda „Qattiq siqilgan nafrat“ kitobini yozdi. Zevelev 1941-yil 7-noyabrda harbiy paradda qatnashdi. Poytaxtni himoya qilgani uchun u „Moskva mudofaasi uchun“ medali bilan taqdirlangan.
Aleksandr Izrailevich Zevelev 150 dan ortiq ilmiy ishlar muallifi. Koʻp yillar davomida uning ilmiy qiziqishlari fuqarolar urushi tarixi, Rossiyadagi siyosiy partiyalar tarixi, tarixiy partiya fanining metodologiyasi va tarixshunosligi edi. U hammualliflari bilan birgalikda ushbu mavzularda bir nechta kitoblarni nashr etdi. Qayta qurish boshlanganda va arxivlar ochilganda, u Stalinizmning kelib chiqishini tahlil qilishga eʼtibor qaratdi. Uning 1989-yilda "Izvestiya" gazetasida (21-iyun) chop etilgan "Stalinning „Isteʼfolari“ yoki siyosiy shantaj sanʼati" maqolasi keng tarqalgan.
Aleksandr Izrailevich Zevelev Toshkentdagi Oʻrta Osiyo universitetida dars bergan. U 2005-yil 22-fevralda vafot etgan.
Manbalar tahrir
- ↑ Максим Тетерин. „Зевелев Александр Израилевич. Солдат, учёный, патриот“. // Живая память поколений. 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-iyul.
- ↑ Zevelyov, A. I. Ya – istorik i etim gorjus : vospominaniya. 2-e izd., dop. i ispr. M.: 2002.