Vikipediya

Aliqul Osmonov

Qirg'iz shoiri

Aliqúl Osmonov (qirgʻizcha: Алыкул Осмонов, Turkiston viloyati, 12-dekabr 1950-yil) — qirgʻiz shoiri, dramaturgi va tarjimoni.

Aliqul Osmonov
Tavalludi 21-mart 1915-yil
Auliyetin uyezdi, Sirdaryo viloyati, Turkiston o'lkasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti 12-dekabr 1950-yil (35 yosh)
Frunze, Qirg'iziston SSR, SSSR
Fuqaroligi SSSR
Kasbi Shoir, dramaturg, tarjimon
Mukofotlari "Hurmat belgisi" SSSR davlat mukofoti

Hayoti

tahrir

Aliqul Osmonov 1915-yil 21-martda Kaptal-Arik qishlogʻida (hozirgi Panfilov tumani Chuy viloyati) tugʻilgan. U ota-onasidan kichik yoshlarida ayrilgan va mehribonlik uylarida voyaga yetgan. 1933-yilda Frunze shahridagi pedagogika texnikumini tamomlagan va jurnalist boʻlib ishlagan. 1936-yilgacha „Chabuul“ jurnali, „Leninchil Jash“ gazetasi tahririyatlarida ishlagan.

U 1950-yilda oʻpka kasalligi tufayli oʻttiz besh yoshida vafot etdi. Osmonov vafotidan keyin respublika Lenin komsomolining birinchi mukofoti bilan taqdirlandi. Qirgʻiziston Yozuvchilar uyushmasi tomonidan Aliqul Osmonov nomidagi adabiy mukofot taʼsis etildi. Aliqul Osmonov mukofoti Qirgʻiziston yozuvchilari orasida Lenin nomidagi Butunittifoq mukofoti va Toktogul Satilganov nomidagi Qirgʻiziston Davlat mukofotidan keyingi uchinchi oʻrinda turadi. Shoir hayoti va ijodini oʻrganish maqsadida 1994-yilda respublika ijtimoiy-adabiy fondi tuzildi.

Ijodi

tahrir

U 1930-yildan beri ijod bilan shugʻullangan. 1935-yilda uning birinchi sheʼriy toʻplami „Pesni rassveta“ nashr etildi. Aliqul Osmonov- „Zvyozdnaya molodost“, „Cholponstan“ (ikkala kitobi ham — 1937), „Lyubov“ (1945), „Noviye pesni“ (1949) toʻplamlari muallifi. Bolalar uchun koʻplab asarlar yozgan va tarjima qilgan.

U dramaturgiya sohasida ijod qilgan. Uning „Obʼyezdchik Kooman“ (1947), „Abulkasim Djanbolotov“ (1948) nomli pyesalari, „Nado otpravlyatsya v Merke“ (1949) nomli dramatik komediyasi va boshqalari bor.

Osmonov tomonidan tarjima qilingan Shota Rustavelining "Vityaz v tigrovoy shkure " sheʼri olti marta qayta nashr etilgan. U Pushkin, Lermontov, Krilov va boshqalarning asarlarini tarjima qilgan. „Hurmat belgisi“ ordeni bilan taqdirlangan.

U haqida yaratilgan filmlar va yozilgan asarlar

tahrir

2012-yil 18-martda jurnalist Ayday Chotuyeva (Ernest Abdijaparovning[1] shogirdi) rejissyori va ssenariy muallifi boʻlgan „Mezgil jana Aliqul“ nomli toʻliq metrajli filmi keng ekranlarga chiqdi.

Film ssenariysi Pomirbek Kaziboevning „Mezgil jana Aliqul“, Kenesh Jusupovning „Sapar“[2] kitoblari asosida yaratilgan.

Avvalroq ushbu muallif tomonidan shoirning muhabbati haqida hikoya qiluvchi „Suyuu jana Aliqul“ qisqa metrajli film suratga olingan edi.

Filmni suratga olish ishlari Soʻquluk, Qashqa-suv, Choʻkmorov qishloqlarida va Issiqkoʻl viloyatida olib borildi. Film baxshi hayoti misolida oʻtgan asrning 30-50 yillari oraligʻidagi boʻlib oʻtgan voqealarga asoslangan.

„Biz Aliqul Osmonovning ilk muhabbatini, uning ijodiy faoliyati qanday boshlanganligini koʻrsatdik“, — deya izoh beradi film muallifi.

Filmda shoir rolini „Uchur“ teatri aktyori Chingiz Mamayev ijro etgan. Chingiz Mamayev avvalroq spektaklda ham shoir rolini ijro etgan edi. Filmda shoirning birinchi muhabbati Ayday Jigitalieva rolini aktrisa Nazira Berdigulova, shoirning rafiqasi Zeynep rolini Gulnur Asanova[3] ijro etgan.

2011-yilda Jipar Isabayeva shoir Jamiyla Sulaymonovaga boʻlgan qaynoq muhabbat haqida „Aliquldu sүygөn kiz“ (qirgʻiz tilida) qissasini yozgan boʻlib, unda Aliqul Osmonov va hikoyaning bosh qahramonining tanishuvi va ular oʻrtasidagi munosabatlar tasvirlangan[4].

Hikoya muallifining aytishicha, u hikoya qahramoni Jamiyla Sulaymonova bilan shaxsan bogʻlanishga muvaffaq boʻlgan va hikoyadagi materiallarning bir qismi uning xotiralariga asoslangan[5].

Pamirbek Kazibayev 2000-yilda shoir ijodini yanada chuqurroq oʻrganish va ommalashtirish uchun "Aliqul үy-borboru„ jamoat birlashmasiga asos soldi[6].

Mukofotlari

tahrir

Xotirasi

tahrir
  • Aliqul Osmonov nomidagi Qirgʻiziston Respublikasi Milliy kutubxonasi.
  • Qirgʻiziston Yozuvchilar uyushmasi tomonidan Aliqul Osmonv nomidagi adabiy mukofotni taʼsis etildi.
  • Qirgʻiziston hududida Aliqul Osmonov surati tushirilgan 200 soʻmlik banknot muomalaga kiritildi.
  • Kaptal-Ariq qishlogʻida Aliqul Osmonov muzeyi tashkil etildi.
  • Bishkekda Aliqul Osmonov uy muzeyi tashkil etildi.
  • Qirgʻiziston Respublikasi Milliy kutubxonasi oldidagi yodgorlik oʻrnatildi.
  • Kaptal-Ariq qishlogʻida yodgorlik oʻrnatildi.
  • Bishkekdagi Ala-Archa qabristonida Aliqul Osmonov qabriga shoirning byust haykali oʻrnatildi.
  • Bishkekdagi koʻchaga shoir nomi berildi.
  • Bishkek shahridagi 68-sonli maktab-gimnaziyaga Aliqul Osmonov nomi berildi.
  • Kaptal-Ariq qishlogʻidagi oʻrta maktabga shoir nomi berildi.
  • Choʻlpon-Ota shahridagi maktab-gimnaziyaga Aliqul Osmonov nomi berildi.

Aliqul Osmonov nomli adabiy mukofot sovrindorlari

tahrir

Asarlari va u haqida yozilgan asarlariga havolalar

tahrir
  • P. Qoziboev. Mezgil Jana Alykul. — B., Biyiktik, 2006 y
  • J.Isabaeva. Aliquldu suygon qiz. — B., 2011 yil Arxivnaya kopiya
  • Shoirning qirgʻiz tilidagi Vikipediya sahifasidagi asarlari roʻyxati — ky:Osmonov Alyqul
  • TSB dan shoir ijodiga oid adabiyotlar roʻyxati: Qidirboeva R., Lirik Alyqul Osmonov, Fr., 1957; Samaganov J., Sovet Qirgʻiziston yozuvchilari, biobibliografik. maʼlumotnoma, Fr., 1969; Umetaliev Sh., Alyqul Osmonov., Fr., 1958: Qirbashev K., Alyqul Osmonovdun sheʼriyati son tili, Fr., 1967.
  • Aliqulga taazim. Jekshen-Jetigen tomonidan
  • Aliquldun bat-bas kunu. Jekshen-Jetigen tomonidan
  • Aliquldun yrlari. Jekshen-Jetigen tomonidan

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Twitter / studio_sea: с 18 марта в к.т“. 2014-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-sentyabr.
  2. ↑ „Из программы «Күндүн темасы» на КТРК“. 2016-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-sentyabr.
  3. ↑ Na dnyax sostoitsya premera kartini „Mezgil jana Aliqul“ o poete Osmonove [foto]
  4. ↑ „Новая литература Кыргызстана“. 2012-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-sentyabr.
  5. ↑ „Газета «Обон» от 14.09.2010 стр. 3“. 2014-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-sentyabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Статья о творческом вечере Памирбека Казыбаева“. 2012-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aliqul_Osmonov&oldid=5219797" dan olindi